“Όταν, το μακρινό πια 1994, ιδρύθηκε το ΕΚΕΒΙ, στόχος του ήταν η χάραξη και υλοποίηση μιας εθνικής πολιτικής για το βιβλίο…”. Ο συγγραφέας Γιώργος Ξενάριος, μιλά στην Κρυσταλία Πατούλη για το ρόλο, τα προβλήματα, αλλά και τις λύσεις που μπορεί να υπάρξουν με σκοπό να μην καταργηθεί το ΕΚΕΒΙ.

Ads

…Υπό την επήρεια των νέων, τότε, θεσπίσεων (διά βίου μάθηση, ισόβια εκπαίδευση και κατάρτιση, αυτοτέλεια των δημόσιων δομών, χειραφέτηση του πολιτιστικού προϊόντος από λογής κηδεμονίες κλπ.) που είχαν εμφανιστεί στον Δυτικό Κόσμο (προερχόμενες κυρίως από τα αμερικάνικα πανεπιστήμια), η ίδρυση ενός αυτόνομου φορέα για το βιβλίο μόνο χαρά μπορούσε να εμποιήσει στους ενδιαφερομένους.

Μια κοινωνία αισιόδοξη υποδεχόταν έναν καινούριο φορέα για την παραγωγή, ανάπτυξη και διακίνηση ενός σημαντικού πολιτισμικού και πολιτιστικού προϊόντος.

Το ΕΚΕΒΙ είναι γέννημα αυτής της περιόδου: ξεκίνησε με μια υπεραισιοδοξία ως προς την αποτελεσματικότητα της παρέμβασής του, ταυτόχρονα όμως κόμισε και έναν νέο τρόπο δράσης στον χώρο του βιβλίου, πιο ευέλικτο, λιγότερο γραφειοκρατικό. Οι κατά καιρούς δράσεις του, άλλες επιτυχείς και άλλες ανεπιτυχείς, είχαν τη σφραγίδα μιας νεωτερικής ματιάς στα πράγματα του βιβλίου.

Τα χρόνια πέρασαν, διαψεύσεις και επαληθεύσεις εναλλάσσονταν, ώσπου ήρθε η Κρίση. Ευκαιρία να αναμετρηθούμε με τον εαυτό μας, ευκαιρία να επιδείξουμε αντοχές, ευκαιρία να κάνουμε λογής απολογισμούς.

Η διοίκηση της τελευταίας οχταετίας, που χρεώνεται και το κλείσιμο του οργανισμού, ανέπτυξε πολυάριθμες δράσεις, πετυχημένες ή όχι. Π.χ., η Έκθεση Παιδικού Βιβλίου στην Αθήνα, η εύρυθμη λειτουργία της ψηφιακής πλατφόρμας «Βιβλιονέτ» ή η εξεύρεση πόρων μέσω των ΕΣΠΑ για δράσεις όπως η «Φιλαναγνωσία» ή η Έκθεση της Θεσσαλονίκης συνιστούν επιτυχίες της και πρέπει να της πιστωθούν.

Αντιθέτως, ο ουδέποτε επιτευχθείς διεθνής χαρακτήρας της Έκθεσης Βιβλίου της Θεσσαλονίκης ήταν ένα φαραωνικό σχέδιο που εστέφθη από απόλυτη αποτυχία, οι σοβαρές δυσλειτουργίες τού, κατά τα λοιπά, ωφέλιμου προγράμματος της «Φιλαναγνωσίας» και το, σχεδόν κωμικό, «Βραβείο Αναγνωστών» (ένα φαρσικό televoting, στο οποίο βραβευόταν όποιος κατάφερνε να στείλει τα περισσότερα SMS και το οποίο προήγαγε την κακή λογοτεχνία, βάζοντας σ’ έναν πρωτοφανή για τα λογοτεχνικά ήθη ανταγωνισμό αποστολής e-mail τους εκδότες αλλά, δυστυχώς, και μερικούς από τους υποψήφιους συγγραφείς!) είναι αποτυχημένες πρωτοβουλίες και πρέπει να της χρεωθούν.

Πάνω απ’ όλα όμως χρεώνεται την, συχνά απροκάλυπτη, ευνοιοκρατία με την οποία αντιμετώπισε όλους τους κλάδους του βιβλίου (εκδότες, βιβλιοπώλες, συγγραφείς κλπ.)

Είναι όμως αυτή η στάση της διοίκησης (εξαιρώ ρητά τα κατά καιρούς διοικητικά συμβούλια και τους προέδρους τους, αφού είναι γνωστό στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ ότι έπαιζαν από μικρό έως μηδενικό ρόλο στη διοίκηση του οργανισμού) αρκετή ώστε να κλείσει το ΕΚΕΒΙ;

Νομίζω όχι. Οι παλαιές θεσπίσεις είναι ακόμη ισχυρές, οι δε πρακτικές ανάγκες του κόσμου του βιβλίου, ιδιαίτερα υπό συνθήκες κρίσης, τρέχουσες και υπαρκτές.

Και αν δράσεις όπως η λειτουργία της Βιβλιονέτ ή το πρόγραμμα «Φράσις» μπορούν να αναληφθούν από άλλους φορείς (άλλωστε το «Φράσις» υπαγόταν στην αρμοδιότητα της Διεύθυνσης Γραμμάτων του ΥΠΠΟ πριν το πάρει το ΕΚΕΒΙ, η δε Βιβλιονέτ, στο ξεκίνημά της, ήταν δημιούργημα της σύμπραξης εκδοτών και ΕΚΕΒΙ και μπορεί κάλλιστα να την αναλάβει άλλος φορέας υπό τον όρο να μην αποκτήσει κερδοσκοπικό χαρακτήρα), άλλες όπως η Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης ή η «Φιλαναγνωσία» θα ήταν πολύ δύσκολο να διεκπεραιωθούν από τη Διεύθυνση Γραμμάτων του ΥΠΠΟ.

Τα στελέχη και οι υπάλληλοι της τελευταίας, όση καλή θέληση και να επιδείξουν, φοβάμαι ότι δεν επαρκούν αριθμητικά ούτε έχουν την απαραίτητη τεχνογνωσία για να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις αυτών των δράσεων.

Τι μένει;

Κατά τη γνώμη μου, η μόνη ρεαλιστική λύση είναι η συνέχιση της λειτουργίας του ΕΚΕΒΙ, τουλάχιστον για μια διετία, με προσωρινή διοίκηση από νέα και άφθαρτα πρόσωπα, που θα καλύψει τις τρέχουσες ανάγκες, ενδεχομένως αναπροσανατολίζοντας εν μέρει τη δράση της (π.χ., η Έκθεση Θεσσαλονίκης θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με στοιχεία εντοπιότητας, ώστε να προκληθεί το ενδιαφέρον του κοινού της Θεσσαλονίκης, πράγμα που συνέβη μόνο τις δύο τελευταίες χρονιές, κι αυτό χάρη στον Μπουτάρη, εγκαταλείποντας τον, ανύπαρκτο, διεθνή χαρακτήρα της).

Στη συνέχεια θα μπορούσε κανείς να οδηγηθεί σ’ ένα μικρότερων διαστάσεων και εξειδικευμένων δράσεων ΕΚΕΒΙ, οπωσδήποτε χαμηλότερου κόστους, με απώτερο σκοπό την εξαγγελθείσα από τον υπουργό απορρόφηση του στελεχιακού δυναμικού του ΕΚΕΒΙ και τη συγχώνευσή του με τη  Διεύθυνση Γραμμάτων. 

Στο διάστημα αυτό θα μπορούσαν τα στελέχη και οι υπάλληλοι της Διεύθυνσης Γραμμάτων να αποκτήσουν τη σχετική εμπειρία και να αναλάβουν, από κοινού με τους εμπειρότερους συναδέλφους τους του (πρώην;) ΕΚΕΒΙ, τη συνέχιση προγραμμάτων και δράσεων.

Αν το πράξει αυτό, ο κ. υπουργός θα έχει βρει τη χρυσή τομή ανάμεσα στο «βούλεσθαι» και στο «πράττειν», ανάμεσα στον ορθό λόγο και την ορθή πράξη.