Συνομιλήσαμε «ποιητικά» με τον Γιάννη Σμίχελη, ο οποίος εξέδωσε πρόσφατα την ποιητική του συλλογή «Σκοτεινή κουκκίδα» από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Πώς αντιμετωπίζετε την ποίηση: ως μια ταυτότητα ή ως μια ετερότητα μέσα στη σύγχρονη ζωή;

Είναι ένας συνδυασμός αναζήτησης της ετερότητας μέχρι να συλληφθεί η μοναδικότητα που γίνεται ένας διαρκής αγώνας να μετουσιωθεί σε ταυτότητα. Δεν αρκεί να είσαι διαφορετικός, είναι σημαντικό να συλλάβεις την μοναδικότητα σου, όχι σαν εξαίρεση απλώς ή σαν δακτυλοδεικτούμενος, αλλά ως παραγωγός ενός αγαθού ή δημιουργήματος. Εννοώ πως ως εργάτης με την συμβολή του στην παραγωγή οδηγείται κάποιος στην ταυτότητα του. Δεν εννοώ την θέση στα στενά πλαίσια της αγοράς εργασίας αλλά το ατομικό έργο ως συμβολή στο συνολικό παραγόμενο κοινωνικό πλούτο. Ο αυθεντικός ποιητής εμπλουτίζει την κουλτούρα ενός κοινωνικού συνόλου με τα ποιήματα του έστω κι αν δεν πάρει φράγκο από τα βιβλία του και ταυτόχρονα αυτά ορίζουν κι εκφράζουν την ταυτότητα του.

Ο ποιητής είναι μια περσόνα γύρω από τις λέξεις ή λειτουργεί με έναν ενστικτώδη ορμεμφυτισμό; 

Σήμερα τίποτε από τα δυο. Είναι ένας καθημερινός δρων με ιδιαίτερη ευαισθησία στον παλμό της εποχής του που τον καθοδηγεί η διαίσθηση του ώστε να μείνει όχι μόνο ακέραιος από τις διαλυτικές τάσεις των χαοτικών καταστάσεων που επικρατούν αλλά με την δράση του να συλλάβει την διέξοδο από τα αδιέξοδα. Ο ποιητής είναι ταπεινός, ανώνυμος και απλός, θνητός κι ευαίσθητος όπως ένα μωρό, ένα παιδί, ένας έφηβος και ένας υπέργηρος. Δεν ενηλικιώνεται ποτέ είναι ένα ηλικιωμένο παιδί, ή ένας γέρος με ανεξάντλητη παιδικότητα.

Μπορεί η τέχνη να κλείσει τις πληγές των ανθρώπων μέσα σε μια ενδότερη υπαρξιακή διαλεκτική;

Οι πληγές των ανθρώπων κλείνουν μόνο όταν επιτευχθεί πραγματικά καθολική ειρήνη, επικρατήσει η κοινωνική ισότητα παντού, και η ελευθερία αποτελέσει την βάση της κοινωνικής ανάπτυξης για όλους δίχως διακρίσεις κι αποκλεισμούς.

Σήμερα που η επιστήμη είναι κυρίως τεχνοκρατική παρά στοχαστική, η πολιτική διαχειριστική παρά αποφασιστική και ριζοσπαστική, η θρησκεία ιδιοτελής και υλιστική παρά ηθική και ανιδιοτελής, ενώ η φιλοσοφία έχει χαθεί στον λαβύρινθο του σολιψισμού ή παραδέρνει ανάμεσα σε ξεπεσμένο διαφωτισμό και μετανθρωπισμό, έχοντας εγκαταλείψει τον ανθρωπισμό προς χάριν μιας μεταμοντέρνας ηθικής όπου αδιαφορεί για τα έντονα φαινόμενα πείνας, πτώχευσης, καταστροφής του περιβάλλοντος και πολεμικού κλίματος και επικεντρώνεται αποκλειστικά στα ζητήματα της βιοηθικής περί ευθανασίας, κλωνοποίησης, υποστήριξης αυτοκτονίας, αμβλώσεων, προστασίας προσωπικών δεδομένων, κοινωνικής ελευθερίας των διαφορετικών φύλων, μόνο ο καλλιτεχνικός και λογοτεχνικός ανθρωπιστικός στοχασμός κι ενόραση μπορεί να συλλάβει την νέα τάση της κοινωνικής επανάστασης. Είναι καιρός να προτάξουμε τον όρο οικοκομμούνα απέναντι εκείνου της εγωκοινωνίας. Αλληλεγγύη έναντι ατομοκεντρικότητας.

Πιστεύετε ότι ακολουθείτε το δρόμο άλλων ποιητών ή ακολουθείτε μια μοναχική πορεία μέσα στη γραφή σας;

Πιστεύω πως απλά πηδάω από τον ένα ποιητή στον άλλο λογοτέχνη, από τον ένα στοχαστή στον άλλο επιστήμονα γιατί αυτό που μ’ ενδιαφέρει είναι στα καθημερινά ζητήματα που αντιμετωπίζω πρακτικές απαντήσεις έστω προσωρινές να βρίσκω. Τι είναι επικοινωνία σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία με καπιταλιστικές δομές και κοινωνικοφιλελεύθερο πολιτικό πλαίσιο είναι ένα ζητούμενο που προκύπτει σε κάθε δραστηριότητα και κοινωνική επαφή κι απαιτεί λύση άμεσα εδώ και τώρα.

Η μοναδικότητα αυτών των εμπειριών με οδηγεί να γράφω ποιήματα δηλαδή συμπυκνώματα από το γερμανικό Dichtung που να εμπεριέχουν έναν σπόρο αλήθειας από το οποίο θα βρω καρπό για να φάω και να ζήσω. 

Ποιές εικόνες κρατάτε μέσα σας από τη ζωή σας; Ποιές εικόνες με άλλα λόγια εφορμούν στη γραφή σας;

Της συναισθηματικής έντασης, του προσωπικού και κοινωνικού αδιεξόδου, της ανημποριάς, των πρόωρων θανάτων και της έκστασης  σε όλες τις εκφάνσεις της.

Ποια ερωτήματα καλείται να απαντήσει ο ποιητής διαχρονικά αλλά και στο παρόν που ζούμε;

Σήμερα καλείται ο ποιητής ν’ απαντήσει σε όλα. Πρώτα και κυριότερα να θέσει τα ερωτήματα. Εγώ ρωτάω τον εαυτό μου είναι σωστό να ρωτήσω ποιος είναι ή τι είναι ο άνθρωπος;  Ποια ή τι είναι φύση; Εργάτης, εργαζόμενος, παραγωγός, δημιουργός είναι ο κατάλληλος όρος για την εργατική τάξη; Ποια ή τι είναι κοινωνία;

Φυσικά είναι ζητούμενο ο τρόπος που θέτουμε ερωτήματα σχετικά με τον άνθρωπο ή το ανθρώπινο ον και την φύση, την τεχνολογία, τον πολιτισμό, τα έμβια όντα, την ίδια την κοινωνία, τον λαό, την εθνότητα, τον τόπο ακόμη και πρωτίστως την τέχνη. Όλα υπό αίρεση και στην πράξη η πρωτόλεια βιωματική γνώση για επεξεργασία στην λογοτεχνία.

Ποιο το νόημα της λέξης στην ποίηση; Μια απλή μορφή έκφρασης ή ένα ψυχικό αποτύπωμα;

Προέκταση της βιωματικής πραγματικότητας.

Είναι η ποίηση το καταφύγιο του ανθρώπου;

Είναι το εφαλτήριο του ανθρώπου. Είναι το μοναδικό αληθινό όπλο δράσης για την ειρηνική συνύπαρξη κι αρμονία. Είναι μπούσουλας, είναι ουράνιο τόξο, είναι το απόσταγμα του εαυτού στο εδώ και τώρα.

Μπορεί ο κόσμος να ζήσει ποιητικά;

Μόνο ποιητικά μπορεί να βρει τον δρόμο του. Ούτως ή άλλως χάρη στην ποίηση με την ευρύτερη έννοια ζει. Αν την ακυρώσει τεχνοκρατικά και τεχνολογικά θα έχει υπογράψει την καταδίκη του.