Η Βούλα Αντωνιάδου, αφηγείται στην Κρυσταλία Πατούλη και το Tvxs, την εμπειρία της συγγραφής – από την ιδέα μέχρι το τυπογραφείο – της μυθιστορηματικής βιογραφίας της μεγάλης ηθοποιού Ελένης Παπαδάκη (από το 1920, όταν ήταν 17 ετών, έως το 1944 που δολοφονήθηκε στον απόηχο των Δεκεμβριανών), που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ραδάμανθυς.

«Η Ελένη Παπαδάκη υπήρξε ένας μύθος για μένα από τότε που φοιτήτρια ακόμα ασχολήθηκα με το θέατρο. Στην αναφορά του ονόματός της όμως σκόνταφτα πάντα σε ένα «αλλά» που περιέβαλε αρνητικά το μύθο της. Γινόταν αμέσως αίνιγμα και παρέμεινε στα σκοτάδια για πολλά χρόνια.

Η φήμη της φορτιζόταν από την πιο ταραχώδη περίοδο της νεότερης ιστορίας και από την υστερόβουλη και αυθαίρετη ταξινόμησή της, κυρίως από όσους είχαν συμφέρον να την παρουσιάσουν σαν θύμα των Δεκεμβριανών.

Ένα πέπλο σιωπής κάλυπτε το συλλογικό τραύμα του Εμφυλίου που αναμφισβήτητα επέφερε μαζί με την Κατοχή τεράστια ρήξη στην ομαλή και ειρηνική κοινωνική ζωή. Ένα είδος “λήθης” και απόστασης από τα γεγονότα ήταν επιβεβλημένο για να συνδιαλλαγούν οι νεότερες γενιές πιο ψύχραιμα με εκείνη την περίοδο της ιστορίας που δεν υπήρχε στη διδακτέα ύλη των σχολείων αλλά ούτε και στην τέχνη.

Αρκετά χρόνια μετά τον εμφύλιο, το 1964 ο Θεοτοκάς θα γράψει το μυθιστόρημα Ασθενείς και Οδοιπόροι και έτσι θα ξεκινήσει η πρόσληψη της Παπαδάκη μέσα από την τέχνη.

Την ίδια χρονιά ο Αλέξης Σολωμός στο θέατρο Προσκήνιο αφιέρωσε την παράσταση Να ντύσουμε τους γυμνούς στην Παπαδάκη και προς τιμήν της άφησε ένα κάθισμα κενό στην πρώτη σειρά. Σημειωτέον ότι το έργο ήταν προσωπική επιτυχία της Παπαδάκη στο Εθνικό το 1935 και όλοι οι κριτικοί μιλούσαν για το άψογο, πλήρες και βαθιά ψυχολογημένο παίξιμο της ηθοποιού.

Το 2016 η Πειραματική Σκηνή του Εθνικού θα διοργανώσει ένα θεματικό φεστιβάλ για τον Εμφύλιο Πόλεμο στην Ελλάδα στο οποίο θα συμμετάσχει με το έργο Για την Ελένη ο Μάνος Καρατζογιάννης.

Το έργο αυτό παρακολούθησα διαδικτυακά σε εποχή lockdown το 2021 και τότε ένιωσα ότι “ήρθε η ώρα”.

Την ίδια εποχή στην Κύπρο ένα άλλο έργο για την Ελένη Παπαδάκη θα συνεισφέρει στην απόσυρσή της από τη λήθη. Το έργο με τίτλο, Εγώ η Ελένη Παπαδάκη της Ιρένε Μαραντέι, ένα έργο πολυπρόσωπο σε αντίθεση με τον μονόλογο του Καρατζογιάννη, που όμως δεν παίχτηκε στην Ελλάδα.

Και οι δύο συγγραφείς επιδιώκουν να συμβάλλουν στη θεραπεία του κοινωνικού τραύματος και φυσικά έχουν μελετήσει σε βάθος το αρχειακό υλικό που βρήκαν σχετικά με την καλλιτεχνική πορεία της και τα γεγονότα του θανάτου της. Θεώρησαν ότι με αυτό τον τρόπο θα δικαιωθεί η πλούσια ιδιοφυία της η οποία επισκιάστηκε για πολλά χρόνια από μεταγενέστερες αντιπαλότητες και διαμάχες γύρω από το όνομά της.

Θεώρησα θαρραλέα και “απλευθερωτική” την παράσταση του Καρατζογιάννη και ξεκίνησα τη δική μου έρευνα για το πρόσωπο – μύθο του ελληνικού θεάτρου.

Αντί για θεατρική βιογραφία που έγραψαν οι δύο συγγραφείς, έγραψα μυθιστορηματική βιογραφία.

Βασίστηκα δηλαδή σε αληθινά συμβάντα και γεγονότα της πολυκύμαντης ζωής της αλλά έβαλα και δικά μου υποθετικά στοιχεία που όμως εμπίπτουν στην εποχή και στα προτάγματά της. Προτίμησα να κάνω μια τοιχογραφία της εποχής και να σκιαγραφήσω ένα πρόσωπο ανήσυχο και σκεπτόμενο.

Τα γεγονότα του θανάτου της δεν με απασχόλησαν γιατί αυτά καλύφτηκαν αρκούντως από τον βιογράφο της Πολύβιο Μαρσάν και τον Μάνο Ελευθερίου που πραγματοποίησε σε βάθος έρευνα σε αρχεία και δικογραφίες στο βιβλίο του, Η γυναίκα που πέθανε δυο φορές.

Θα μπορούσα να πω ότι η διάρθρωση του βιβλίου είναι σπονδυλωτή. Με χρονολογική σειρά από το 1920 έως το 1944. Κάθε χρονικό ορόσημο έχει κάποια επεισόδια που θα μπορούσαν να αποδοθούν και ως σκηνές και τελειώνει με το προσωπικό της ημερολόγιο όπου η ίδια γράφει τις σκέψεις της σε παλιά μαθητικά τετράδια.

Η εποχή του δημοτικισμού, ο συγχρωτισμός σε φιλολογικά σαλόνια και στέκια της εποχής, η εποχή Ροντήρη και η καθιέρωση του σκηνοθέτη, οι περιπέτειες για την ίδρυση του Εθνικού, Η Παγκόσμια Πρώτη στην Επίδαυρο το 1938, ο παραγκωνισμός της ειδικά τα τρία πρώτα χρόνια του Εθνικού και ο παρασκηνιακός πόλεμος.

Αλλά και οι συναντήσεις με ανθρώπους των γραμμάτων, οι συνεργασίες με την Κοτοπούλη και την Κυβέλη και οι σπουδαίες ερμηνείες της παρελαύνουν σαν σκηνές από τη ζωή και την εποχή της.

Μιλώντας για την Ελένη Παπαδάκη είναι το ίδιο με το να συνομιλείς με την πιο ενδιαφέρουσα και συγχρόνως την πιο ταραχώδη περίοδο της νεότερης ιστορίας».

«Αυτός ο ρόλος ήθελε Ελένη Παπαδάκη», της Βούλας Αντωνιάδου, Εκδόσεις Ραδάμανθης

Μυθιστορηματική βιογραφία που διατρέχει τη ζωή της μεγάλης ηθοποιού, Ελένης Παπαδάκη, από το 1920, όταν ήταν 17 ετών, έως το 1944 που δολοφονήθηκε στον απόηχο των Δεκεμβριανών.
Κάθε χρονικό ορόσημο είναι ένας σταθμός.

Το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο διαπλέκονται με τη ζωή και τα όνειρα της ηθοποιού, σε μια τριτοπρόσωπη αφήγηση που εν πολλοίς είναι προϊόν επινόησης.

Στα ακλόνητα, ρεαλιστικά στοιχεία της αφήγησης, ανήκουν το κίνημα του δημοτικισμού, η ασταθής κυβερνητική κρίση αλλά και η εποχή του Βενιζελισμού, τα απότοκα του διχασμού, η προσφυγική κρίση του 1922, οι θεατρικές επιχειρήσεις και η ίδρυση του Εθνικού Θεάτρου, ο καλλιτεχνικός ανταγωνισμός, η γενιά του ’30 με την πνευματική άνθηση, τα δύσκολα χρόνια της Γερμανοϊταλικής Κατοχής.

Στα ρευστά, μυθιστορηματικά στοιχεία της αφήγησης, που «πατάνε» όμως γερά πάνω στην αληθινή ζωή της ηθοποιού, ανήκουν οι εμπειρίες και οι συναντήσεις με πρόσωπα και γεγονότα της εποχής. Στο τέλος κάθε χρονικού ορόσημου, η αφήγηση παίρνει τη μορφή προσωπικού ημερολογίου υπό τον τίτλο Φύλλα Τετραδίων, όπου η Ελένη Παπαδάκη βάζει τις σκέψεις της σε παλιά ξεχασμένα τετράδια.

(Μακέτα αφίσας: Αναστασία Πετράκη. Προσχέδιο α΄ για το έργο Μήδεια του Ευριπίδη. Σχολή Καλών Τεχνών, 1982-1983 / Σελίδες 562, διαστάσεις 14 Χ 20,5, ISBN 978-618-5712-44-0)

Η συγγραφέας

Η Βούλα Αντωνιάδου γεννήθηκε στην Κοζάνη και ζει στα Χανιά.

Σπούδασε Βιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Εκπαιδευτική Έρευνα. Εργάστηκε στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση σε θέσεις ευθύνης αλλά και ως εκπαιδευτικός της τάξης. Παράλληλα ασχολήθηκε με το θέατρο. Σήμερα ανήκει στο δυναμικό του θεάτρου «Κυδωνία».