Σημείωμα για την
Συλλογή διηγημάτων

«Παρηγοριά για το
Δέντρο του Αδάμ»

Της
Ίνγκα Ζολούντε
Από τις εκδόσεις Βακχικόν
Σε μετάφραση
Μαριάννας Αβούρη

Η Ρήγα μετράει αρκετούς αιώνες ζωής. Διαθέτει ένα ιστορικό κέντρο που σήμερα προστατεύεται από διεθνείς, πολιτιστικούς θεσμούς. Διαθέτει τον λαό της που στην πλειοψηφία του δεν υπερβαίνει τις τέσσερεις δεκαετίες ζωής, δίνοντας έτσι στην Ρήγα έναν χαρακτήρα νεανικό που συνδυάζει τα κλασσικά απομεινάρια με έναν καινούριο, αδοκίμαστο τρόπο ζωής. Το διαδίκτυο μπορεί να παραχωρήσει μερικές ενδείξεις ζωής από την πόλη της Ρήγας. Δρόμοι, περάσματα, διασταυρώσεις, επιβλητικά κτίσματα της ύστερης μπαρόκ εποχής, πανομοιότυπα κορίτσια με ξεχωριστή αγροτική ομορφιά. Η Λετονία θα μπορούσε να συμπεριληφθεί σε εκείνες τις χώρες που τροφοδοτούν ολόκληρη την Ευρώπη με ένα πανέμορφο και νεανικό, εργατικό δυναμικό. Θυμίζουν τα μικρής δυναμικής ποδοσφαιρικά κλαμπ που δανείζουν τους παίχτες τους στα μεγάλα σωματεία σε αντάλλαγμα μερικών σπάνιων ταλέντων που γυρεύουν έναν τρόπο για να ξεφύγουν από την αφάνεια. 

Ακριβώς όπως τα πρόσωπα στα διηγήματα της Λετονής Ίνγκα Ζολούντε που επανεμφανίζεται στα ράφια των βιβλιοπωλείων από τις εκδόσεις Βακχικόν και την μεταφραστική επιμέλεια της Μαριάννας Αβούρη. Βραβευμένη από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2011 η δημιουργός συνδυάζει σήμερα τις μεταφράσεις με την συγγραφή θεατρικών έργων και κριτικών. Μέλος της Ένωσης Λετονών Συγγραφέων και αρθρογράφος σε μερικά από τα σημαντικότερα περιοδικά η Ζολούντε αποτελεί ένα πρώτης τάξεως δείγμα της σύγχρονης λογοτεχνίας που γράφεται και μεταφράζεται σε πολλές γλώσσες, επιβεβαιώνοντας το ενδιαφέρον του κοινού για τις καινούριες, αξιόλογες φωνές. 

Η Ίνγκα Ζολούντε εμφανίζεται το 2008 με το πρώτο της μυθιστόρημα Warm Earth. Θα ακολουθήσουν το Red Children που θα εκδοθεί το 2012 και θα κερδίσει την διάκριση Raimonds Gerkens. Το 2013 η Ζολούντε θα εκδώσει το δεύτερο μυθιστόρημά της, το Santa Biblia. Μερικά χρόνια αργότερα, το 2015 ακολουθεί η συλλογή διηγημάτων με τίτλο Stories ενώ έναν χρόνο αργότερα ένα καινούριο μυθιστόρημα με τίτλο Materia Botanica επαναφέρει την δημιουργό στην αιχμή του αναγνωστικού, ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος. 

Η Παρηγοριά για το δέντρο του Αδάμ ανήκει στο ιδιαίτερα ανεπτυγμένο είδος των αυτοτελών διηγημάτων. Κείμενα, φαινομενικά άσχετα μεταξύ τους συστεγάζονται κάτω από την καινούρια έκδοση του Βακχικόν που συστήνει διαρκώς στο ελληνικό κοινό τις πιο ενδιαφέρουσες, λογοτεχνικές φωνές. Πρόσωπα και σκηνοθεσίες κρυπτικές που δεν νοιάζονται καθόλου για τον παράγοντα χρόνο και βεβαιώνουν την ετοιμότητα των καθημερινών ηρώων τους  για μια χειρονομία και μια παραδοχή. Ένα διάβημα μες στο μικρό τους σύμπαν αρκεί για να αποδώσει σε ένα και μόνο διήγημα όλες τις εκδοχές της μαρτυρίας που ανατρέφει στα κείμενά της η Ίνγκα. Πολιτική, ανθρώπινη, γυναικεία, μνημειακή, τρυφερή, συντριμμένη, η συγγραφέας φορά όσα προσωπεία διαθέτει η ζωή, δανείζεται την ατμόσφαιρά της από αυτόν τον μετέωρο κόσμο, ένα σύμπαν σε έξαλλη κατάσταση και σε παραφορά, έτοιμο να καταπέσει ή πάλι να εξαρθεί αναδεικνύοντας αινίγματα, ύφη, πόζες. Ο χρόνος και ο τόπος, εκείνα τα τόσο οικεία στοιχεία που εντείνουν την βάσιμη αλήθεια ενός κειμένου θα απουσιάσουν από την γραφή της Ίνγκα. Ωστόσο, μια σπάνια επιδεξιότητα στην αναγνώριση των ειδικών χαρακτηριστικών και των αποχρώσεων αυτής εδώ της εποχής, σε συνδυασμό με μια φύση γυναικεία, φύση αχαλίνωτη, ένα παθητικό επίκεντρο του κόσμου και των ρυθμών του αποδίδουν στα διηγήματα της Ζολούντε μια ιδέα αληθοφάνειας και απαράμιλλη γοητεία. Τραγωδία, ειρωνεία, χιούμορ, μοναξιά, γρήγοροι ρυθμοί, σπασμωδικά όνειρα και κομματιασμένες πραγματικότητες διεκδικούν το μερίδιό τους μες σε αυτήν την ανθρωπότητα.

Σχεδόν μικρότερη από κάθε άλλη ήπειρο η Ευρώπη της Ζολούντε διατηρεί πολλά στρώματα ζωής. Η βιογραφία της γράφεται στους δρόμους, τις μετακινήσεις, ένα μερίδιό της ανήκει κιόλας στις μνήμες που απομένουν από ένα καλοκαίρι και ίσως για αυτό και μόνο, η γραφή της Λετονής δημιουργού διεκδικεί σήμερα μια διάσταση ποιητική. Δίχως τεχνική με μοναδικό εφόδιο τον ρυθμό του ευρωπαϊκού παρόντος η Ζολούντε παραχωρεί στα πράγματα μια διάσταση πιο ανθρώπινη, διόλου χαρούμενη μα πραγματική, νοτισμένη από την γνώριμη υγρασία της ζωής εκεί έξω. 

Η Παρηγοριά για το Δέντρο του Αδάμ ισοδυναμεί με ένα φιλικό νεύμα στον ώμο εκείνου του πρωτόπλαστου που τριγυρνά δίχως σκοπό στο παλιό λιμάνι του ποταμού. Ένας ολόκληρος κόσμος και η πικρή του δόξα κερδίζουν τα τελευταία λεπτά της δημοσιότητας που τους αρμόζουν. Το κλείστρο της Ίγνκα Ζολούντε, απόλυτα εναρμονισμένο με το αποτέλεσμα της μετάφρασης που δεν θίγει σε κανέναν βαθμό την ποίηση ενός έργου, αφήνει να φανεί μια ευρύτατη γκάμα συναισθημάτων. Απουσία και μνήμη, το παρόν και οι διακοσμήσεις, τα μπαλκόνια, οι κορνίζες, τα πράγματα τα πιο ευτελή διαθέτουν το δικό τους μερίδιο στην ζωή. Μες στα διηγήματα των εκδόσεων Βακχικόν ο θάνατος επιβεβαιώνεται αναπάντεχα μέσα από την καθημερινότητα της ζωής, ο έρωτας δειλιάζει καθώς πάντα, οι συναντήσεις είναι γρήγορες, δίχως αντίκρισμα, η ολοκλήρωση της Ευρώπης απέχει ακόμη πολύ, η Λετονία πασχίζει να βρει έναν εαυτό, η Λετονία δεν είναι ένα υπέροχο μέρος, μα κάτι περισσότερο από την λεπτή ειρωνεία του Μαξ Ζακόμπ που αναγνωρίζει την ομορφιά πάνω στις γυναίκες, τις κουρτίνες, τα λουλούδια και τα φρούτα και βρίσκει έναν υπέροχο τρόπο να το ομολογήσει. Η Ίνγκα ξεφυλλίζει το όνειρο, επιδεικνύει την παντοτινή φροντίδα που χρειάζονται τα πράγματα, κλείνεται μες στους ήρωές της, σέρνει πίσω της ένα είδος παράξενης ανησυχίας του γοτθικού πνεύματος, του καλύτερου σχολίου που θα μπορούσε να γίνει και ένδειξη του πιο αληθινού μεγαλείου. Η Παρηγοριά για το δέντρο του Αδάμ είναι προικισμένη με το είδος της τέχνης που μπορεί να αφηγηθεί τον κόσμο με τον πιο φυσικό τρόπο. Μια υπόγεια φλέβα που διατρέχει τα δώδεκα διηγήματα της καινούριας έκδοσης του Βακχικόν επιτρέπει κάθε τόσο έναν λοξό φωτισμό, έναν υπαινιγμό με άλλα λόγια που μπορεί να βεβαιώσει την βαθιά, νοηματική σχέση που διαθέτουν μεταξύ τους τα λεπτά χρονικά της Ζολούντε. Το σύγχρονο στυλ των διηγημάτων της Ζολούντε δεν ανήκει πουθενά. Για την ακρίβεια είναι η συγγραφέας που θάβει λάμπες μες στα χώματα, κάτι τόσο κοντινό στον στίχο του Πάμπλο Νερούδα και την ίδια στιγμή ένα εφόδιο για τους καιρούς που θα έρθουν. Πιο έτοιμες, πιο αποφασισμένες να αναζητήσουν στον στυγνό ρεαλισμό της εποχής, τα δομικά χαρακτηριστικά της τέχνης τους οι ανθρωπότητες που θα ΄ρθουν έπειτα από εμάς κάτι χρωστούν σήμερα στην Ίγνκα.

Τα τελευταία λόγια αυτού εδώ του σημειώματος είναι αφιερωμένα στην λειτουργία της μετάφρασης. Τα τελευταία χρόνια, εκδοτικοί οίκοι όπως το Βακχικόν συστηματοποιούν την μεταφραστική προσαρμογή μερικών από τα εμβληματικότερα , λογοτεχνικά έργα της εποχής. Μεταφραστές όπως η Μαριάννα Αβούρη σκύβουν με την φρεσκάδα της προσέγγισής τους πάνω στο καινούριο υλικό. Αυτό που διαμορφώνει τους όρους της λογοτεχνίας του 21ου αιώνα. Ένας κόσμος νησιωτικός, αποκλεισμένος και προσωπικός μα την ίδια στιγμή μια κοινή, ευρωπαϊκή μοίρα, κοινή και καταστροφική για κάθε ιδέα, μια ήπειρος γραμμένη του θανάτου. Ο σάλος της ζωής που δεν μετριάζεται από τους θεσμούς, υπαινιγμοί που γεννιούνται μες στην γνησιότητα των χαμηλότερων μα και την ίδια στιγμή αντιπροσωπευτικότερων στρωμάτων σημαδεύουν τα διηγήματα της Ίγνκα Ζολούντε και δικαιολογούν απόλυτα την εκδοτική επιλογή του Βακχικόν. Μορφές σε κίνηση αδιάκοπη, δίχως αρχέτυπα, βγαλμένες από τους αιώνες που τους έλαχαν, μορφές μισοτελειωμένες από μάρμαρο  και χρόνο περνούν μέσα από τις σελίδες της Ζολούντε. Δεν διεκδικούν περγαμηνές, η συγγραφέας κινεί τις φιγούρες τους, ο άνεμος αγρυπνά, ο Ενεστώτας δεν μπορεί παρά να μείνει ακίνητος. Ένας Ενεστώτας στο διηνεκές. 

Το είδος των διηγημάτων με υπόβαθρο υπόγειο ή πάλι ασύνδετα μεταξύ τους αποτελεί ένα από τα λογοτεχνικά είδη που γνωρίζουν σήμερα μια άνευ προηγουμένου εξέλιξη. Η Ίνγκα Ζολούντε συνιστά έναν κύριο εκπρόσωπο του είδους. Οι συστάσεις του Βακχικόν αποκαλύπτουν στο κοινό μια ξάγρυπνη γραφή, περιγράφουν τα βήματα μια ενδοσκόπησης, πυροδοτημένης από την πιο απλή αφορμή, από την πιο πεζή κατάκτηση και την ταπεινότερη συγκίνηση. Η Ίνγκα Ζολούντε με την Παρηγοριά της για το Δέντρο του Αδάμ διαμορφώνει ήδη τις συνθήκες μιας επιβεβλημένης επανεμφάνισης. Ίσως η Μαριάννα Αβούρη να επιτύχει και πάλι ένα εξαιρετικό, μεταφραστικό αποτέλεσμα με λέξεις που δεν περισσεύουν. Ίσως. Μα και βέβαια, αφού το ταλέντο της Ίνγκα Ζολούντε δεν διαθέτει υποκοριστικά. Από τις εκδόσεις Βακχικόν.