Η ποίηση της περιφέρειας – αν και λιγότερο κοινωνική, με την έννοια της ανάδειξης κοινωνικών προβλημάτων – διακρίνεται από μία αυθόρμητη φωτεινότητα και από συνθέσεις στον ανοιχτό χώρο. Καταγράφεται μία ισχυρή σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και το περιβάλλον όπως αποδεικνύει η αδιάλειπτη μεταφορά της χλωρίδας στη στιχουργική της. Και τούτο το φυσιολατρικό στοιχείο μοιάζει να αποτελεί ένα σταθερό ποιοτικό σημείο στην ποίηση της περιφέρειας, παρά την απουσία καλλιτεχνιών επαφών μεταξύ των δημιουργών (1).

Από ανάλογη οπτική και η μεγαλωμένη στην Κρήτη Χαρά Ναούμ («τα βράδια πίσω απ’ τα πουλιά», Μανδραγόρας 2015) καταφέρνει να ενσωματώσει αβίαστα και με γνήσια ανυποκρισία το φυσικό περιβάλλον με την ανθρώπινη παρουσία και ιστορική παρέμβαση· δεν εκτίθενται όμως ως ένα “αξιοθέατο” που γεννά συναισθήματα, όπως σε έναν ποιητή της πόλης που επισκέπτεται ένα δάσος ή ένα τουριστικό σημείο· για τον δημιουργό του άστεως πρόκειται απλά για μία εξωτερική εικόνα που στιγμιαία εισέρχεται στο εσωτερικό και λειτουργεί ως αφορμή για να υπογραμμιστεί η τσιμεντοποίηση της πόλης ή ως κοινωνικός σχολιασμός.

Αντίθετα, για τη Χαρά Ναούμ είναι μία εμπειρία που έχει σταδιακά εσωτερικευθεί ως γενετικό στοιχείο της ζωής στην περιφέρεια. Στην πραγματικότητα στην ποίηση της Ναούμ εκφράζεται η βιωματική σχέση που αναπτύσσει ο άνθρωπος της υπαίθρου -και του μικρού ή μεσαίου αστικού χώρου- με το φυσικό περιβάλλον και τα ανθρώπινα δημιουργήματα με τα δικά τους ιδιαίτερα ιστορικά ή πολιτισμικά χαρακτηριστικά.

Τα σταφύλια ματώνουν τον Αύγουστο
Τα ποδοπατούν για ώρες
κι ύστερα πίνουν τον ζωμό από τις εκδορές…

Η  δενδρώδης βλάστηση (ως δέντρο ή δάσος ή συγκεκριμένα ως κυπαρίσσι και πεύκο) εμφανίζεται αρκετές φορές (ο τρόπος των κυπαρισσιών, τέλος-πευκοβελόνα, το κορίτσι του Δημοτικού Κήπου, πέτρινο, τα σημάδια στους κορμούς, το σπίτι, περί χεριών και θαυμαστών κόσμων), όπως και η θάλασσα (το ημίφως των ποιημάτων, νεροπίστολο)· παράλληλα, αναδεικνύει τα ιστορικά σημεία σύνδεσης του ανθρώπου με τη φύση (Δικταίο Άντρο, Φραγκοκάστελο Ιούλιος 2013, το κορίτσι του Δημοτικού Κήπου) και τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις (το ποίημα πίσω από τους φράχτες) με την διαχρονική αξιοποίηση των γεωργικών αγαθών (το αμπέλι που βρυχάται μέσα μας), ενώ το κρασί ως πολιτισμικό χαρακτηριστικό επανέρχεται στις συνθέσεις (οίνος ξηρός, νεροπίστολο). Ακόμα και στις αυτοαναφορικές συνθέσεις η ποίηση συνδέεται άμεσα με το φυσικό περιβάλλον (ποιητική του λευκού, το ημίφως των ποιημάτων, το ποίημα πίσω από τους φράχτες, τοπίο σαρκοβόρο του λεπτού).

Η δημιουργός ενσωματώνει κοινωνικά στιγμιότυπα μέσα από μία ζωγραφική αποτύπωση της στιγμής. Η συνειρμική δε διαδοχή των εικόνων δημιουργεί ένα πλούσιο εικαστικά ποιητικό κάδρο όπου ο άνθρωπος λειτουργεί ως μέρος του φυσικού περιβάλλοντος.

Οι οικοδομές
παρατημένες
δεν έχουν άλλοθι εξόδου
από το κέλυφος της γειτονιάς…

Μετέωρη παρατηρεί τον κόσμο γύρω της και καταγράφει όσα την πληγώνουν με ένα υπαρξιακό εύρος. Με νεανική φρεσκάδα εκφράζει την απογοήτευση των ποιητών της αγανάκτησης – αν και ηπιότερα. Ο θρυμματισμένος στίχος εκφράζει μία ασθματική συνείδηση του ημιτελούς, του ανολοκλήρωτου· παράλληλα, εξυπηρετεί την οικονομία και τη λιτότητα στην έκφραση των νοημάτων με την ευθύτητα και την αμεσότητα της εξομολόγησης. Ο δε στίχος ισορροπεί ρυθμικά με την πλούσια εικαστική και τη σουρεαλιστική γραφή ενώ επιτρέπει στην ανάδυση δυνατών συναισθημάτων χωρίς να χάνει η ποιήτρια τον έλεγχο της έντασης.

Αξίζει να υπογραμμίσουμε τη φρέσκια οπτική της δημιουργού για τη γλώσσα ως ποιητικό υλικό. Η Ναούμ καινοτομεί με ρηξικέλευθους ονοματικούς συνδυασμούς και ευρηματικές διατυπώσεις αναδεικνύοντας την ποιητική ευελιξία ενός καλά δουλεμένου λόγου.

Πατά πάνω στο υπερρεαλιστικό αρχέτυπο αποδόμησης του νοήματος και το ανασυνθέτει μέσα από ριζοσπαστικές συνθέσεις δίνοντας έμφαση στο ποιητικό σημείο που συνειρμικά προκαλεί την οπτική αναπαράσταση και αποκτά μία εικαστική διάσταση. Η έκφανση του ποιητικού της λόγου διατηρεί συχνά μία ανοίκεια δυική υπόσταση – και ενίοτε αλληγορική – μέσα από την εξάρθρωση της λέξης από το οικείο γλωσσικό της περιβάλλον.

…ανοίγει ένα κοχύλι
αφαιρεί τις νύχτες του προσώπου και ανεβαίνει
ως τις λιμνοθάλασσες που απλώνει το σκοτάδι…

Άλλωστε στο μεταμοντέρνο σουρεαλισμό η αυτόματη γραφή αντικαταστάθηκε από μία λογική αλληλουχία του νοήματος που όμως πατά σε συνειρμικούς και παράταιρους γλωσσικά συνδυασμούς, αναδεικνύοντας και την απεικονιστική δύναμη του λόγου. Τα αντικείμενα δεν παραμορφώνονται, αλλά μόνο καταστρέφεται η ιδέα που έχει ο αναγνώστης για αυτά.

Έτσι, η ποιητική της Ναούμ αποκτά έναν αναρχικό χαρακτήρα που προκαλεί το – γλωσσικό – μικροαστισμό και τις θέσεις περί ορθότητας του λόγου· αναδεικνύεται η αντιρασιοναλιστική προσέγγιση της ποιητικής ανοικείωσης ως μία δημιουργική γλωσσική προσέγγιση της κοινωνίας και της φύσης· συγκρούεται με την αριστοτελική λογοκρατία και αιτιοκρατία με νεανικό ποιητικό πάθος.

Και αξίζει να σημειώσουμε ότι η ποιήτρια στο δρόμο της υπερρεαλιστικής ουτοπίας, εκφράζει – ασυνείδητα (;) – το δικό της όραμα για ειρηνική συνύπαρξη του ανθρώπου με τη φύση μακριά από την αβυσσάλεα εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και την καταστροφή του περιβάλλοντος με ανθρωπογενείς παρεμβάσεις. Χωρίς να αμφισβητεί ρητορικά τις κυρίαρχες αντιπεριβαλλοντικές ενέργειες ή δομές του αστικού κόσμου ή της τουριστικής εκμετάλλευσης, υιοθετεί το αειφορικό όραμα.

…συνένοχοι σιωπής στο αρχαίο έγκλημα-
μες σε μια έκσταση σπονδών
σε ανυπεράσπιστο θεό των ερειπίων
Και εισβάλλει ένας κλαυθμός στις αρτηρίες

Από την ποιητική της Ναούμ ξεπροβάλλει ένα μεσογειακό πρότυπο ισορροπίας ατόμου – κοινωνίας και φύσης – πολιτισμού/οικονομίας και ταυτόχρονα αναβαπτίζει την πολιτισμική εμπειρία (κρασί, τοπωνύμια, φύση) μέσα από την ειρηνική σχέση του ανθρώπου με τη φύση. Αναδύεται έτσι ένα άρωμα νεορομαντισμού που εκφράζεται ποιητικά με μία ειλικρινή νεανική λαχτάρα.

(1) βλ. σχετικά την εισαγωγή των κριτικών μας για τον Τάκη Γκόντη από την Έδεσσα και την Κυριακή Λυμπέρη από τη Χαλκίδα.

To βιβλίο