Ο σουρεαλισμός δεν είναι μορφή της ποίησης. Είναι μια κραυγή του πνεύματος που ξαναγυρίζει στον εαυτό του με την απεγνωσμένη απόφαση να σπάσει τις αλυσίδες του και στην ανάγκη με υλικά σφυριά1.

Ο υπερρεαλισμός ως επαναστατικό κίνημα λειτούργησε απελευθερωτικά τόσο για τον ποιητή όσο και τη γλώσσα την ίδια ως δομικό υλικό της ποίησης. Γκρέμισε στερεότυπα και παραδεδομένες αντιλήψεις εισάγοντας μια νέα προσέγγιση της αισθητικής και της ζωής.

Στη σύγχρονη ποίηση ο υπερρεαλισμός μέσα από τη γλωσσική του διάσταση, την εικαστική του δύναμη και τη δηκτική ή αλληγορική ορμή του προκαλεί το λογικό και θέτει σε πρωταγωνιστική θέση το θυμικό. Και φυσικά ο σουρεαλισμός βρίσκει γόνιμο έδαφος στην αγανάκτηση όπως εκφράζεται ποιητικά σήμερα. Σε ένα λογοτεχνικό περιβάλλον θα εντάξουμε και την πρώτη ποιητική συλλογή της Δάφνης Φαντριδάκη, «ακίδες» (Μανδραγόρας, 2015).

…στο σπιτάκι μας
χάος ληγμένων αναλογιών
γενική αρρυθμία
και τα μαλλιά των Χριστών
φλοκάτη

Η ποιήτρια, από την πρώτη κιόλας εμφάνισή της στα γράμματα, με μία ριζοσπαστική γραφή αρνείται την πεζότητα της ρεαλιστικής θέασης των πραγμάτων· με την εικονοπλαστική και δημιουργική της γλώσσα ταξιδεύει τον αναγνώστη με οδηγό το συναίσθημα· εκθέτει τη λογική σε νέες προκλήσεις αξιοποιώντας τη συνειρμική διάσταση της γλώσσας χωρίς να περιφρονεί τα μέσα που της προσφέρει ο σουρεαλισμός με στόχο να εκφράσει την ενδόμυχη αλήθεια της2.

Με εκφραστική αρτιότητα και οικονομία λόγου εκθέτει τον αναγνώστη/ακροατή στη δική της λιτή οπτική. Μία ακτινογραφία από ακίδες που συνεχώς τρυπούν τον ψυχικό της κόσμο φωτογραφίζει τον περιβάλλοντα χώρο. Δημιουργεί σχήματα αντικειμένων καταργώντας τη συνήθη τάξη ή συνδυάζοντάς τα απροσδόκητα, με αποτέλεσμα να ερεθίζει την περιέργεια και να αιφνιδιάζει τον απροετοίμαστο αναγνώστη.

Διακρίνεται ένας αντιρρητορισμός και μία αποσπασματικότητα· με την τολμηρή χρήση των λέξεων και το θαρραλέο θρυμματισμό του στίχου καθορίζει το ρυθμό και ελέγχει την ένταση του συναισθήματος δίνοντάς του τελικά μία υφή συντριμμιών.

…ανεμίζουν ταράτσες
ντύνουν σκεπές
Καράβια…

Συχνά αποκρύπτει το κεντρικό θέμα φωτίζοντας λέξεις και πράγματα που δεν φαίνεται να έχουν καμία σχέση μεταξύ τους, ανατρέποντας την τάξη στην ακολουθία των λέξεων και τις στερεότυπες ιδέες της λογικής. Έτσι καταγράφεται μία πολυκεντρικότητα που στις ολιγόστιχες συνθέσεις της συλλογής μοιάζει με ένα διαρκές μέσα-έξω, σαν μία αντανάκλαση του εσωτερικού καθώς αγκαλιάζει το εξωτερικό (όποτε έρθει, έφτασες, in memoriam, για να μάθουν τα ανοιχτά φωνήεντα, ένα ερωτικό, Wallace Stevens).

Η πολυθεματικότητα εμπλουτίζει εικαστικά το ποιητικό κάδρο της Φαντριδάκη με κοινωνικές παραστάσεις μέσα από μία ιμπρεσιονιστική αντανάκλαση του βιώματος. Η ποιητική της Φαντριδάκη μοιάζει με ένα κολάζ ακατάληπτων συνειρμών που απεικονίζει ένα τσουβάλι συναισθήματα· σέσουλα αισθημάτων και αισθήσεων ου αραδιάζει στο χαρτί με την οσμή του περγαμόντο (μηνύματα).

…Χαμηλωμένα μάτια
σιδεριά κολάρο
ο φόβος…

Έτσι, επέρχεται η αβίαστη εξωτερίκευση των συναισθημάτων της ποιήτριας μέσα το πλήθος εικόνων που αντιστέκονται στην καθημερινή πεζότητα και κατακτούν τον αναγνώστη με τη δυναμική που αποκτούν τα νοήματα. Η  ποίησή της άλλες φορές γέρνει προς την εκμυστήρευση (στο σινεμά, εσωτερική κλιμάκωση), το ατομικό βίωμα (εγκλεισμός) ή το συναίσθημα (πλυμένα, οδύνη) και την προσωπική αγωνία (άσπιλε, σπουδή του τρωτού πέλματος, μετά -ή πριν- το καλοκαίρι). Άλλοτε, κλίνοντας πιο κοντά στον κοινωνικό άξονα και με ό,τι έρχεται αντιμέτωπη, αποκαλύπτεται η συναισθηματική πρόσληψη του εξωτερικού και άλλοτε κλίνει (Frederiksberg station, παρθενιά, μαμά, ο ναύτης).

Η γραφή της Φαντριδάκη φωτίζει με αισιοδοξία τη σύγχρονη ποιητική παραγωγή. Η σταθερότητα στην απλότητα της έκφρασης και στον αγώνα της να κατακτήσει τις λέξεις που θα την ενσαρκώσουν, φέγγει το δρόμο του πειραματισμού και της σύνδεσης του εξωτερικού/κοινωνικού με τον εσωτερικό αντικατοπτρισμό των συναισθημάτων του δημιουργού.

1 Αντρέ Μπρετόν, Το Μανιφέστο του Υπερρεαλισμού, 1924.

2 Ανδρέας Εμπειρίκος, Περί σουρεαλισμού. Η διάλεξη του 1935, εισαγ.-επιμ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης, εκδ. Άγρα, Αθήνα 2009.