Ο τόμος με τον χαρακτηριστικό τίτλο Η τυραννία του αυτονόητου. Σχόλια για τον ψυχισμό της εποχής, του Νικόλα Σεβαστάκη, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις των «Ενθεμάτων» της Αυγής (288 σελ., 11 ευρώ) συγκεντρώνει κείμενα των τελευταίων τεσσάρων χρόνων, με κεντρικό άξονα την κρίση, την κρίση της δημοκρατίας, τη γενίκευση της κοινωνικής οδύνης και την αναζήτηση μιας ριζοσπαστικής πολιτικής του πνεύματος. Γράφει ο  Στρατής Μπουρνάζος. 

Ads

Διαβάζοντας τα κείμενα του τόμου, προσπαθώ να εντοπίσω τι είναι εκείνο το ιδιαίτερο που κάνει ξεχωριστά τα κείμενα του Σεβαστάκη. Εκείνο που έχει φτιάξει την κοινότητα των αναγνωστών του, ένα ενθουσιώδες κοινό που περιμένει να διαβάσει τα κείμενά του. Μια  «φαντασιακή κοινότητα», που μοιράζεται προσμονές, ερωτήματα και ιδέες –το βλέπεις από τις αναδημοσιεύσεις των άρθρων του, από τα σχόλια σε μπλογκ και σάιτ, τις κουβέντες και, κυρίως, στα μάτια των ανθρώπων, όταν συζητάς μαζί τους.

Πρώτα πρώτα, λοιπόν, θα έλεγα, είναι τα γραφτά ενός διανοούμενου, που όμως δεν απευθύνεται μόνο, ούτως κυρίως, σε έναν περίκλειστο κόσμο διανοουμένων. Μέσα από τα άρθρα του, περπατάει στους δρόμους και την αγορά της πόλης, παρατηρεί τα βλέμματα και τα σώματα, εμπνέεται, συγκινείται με τους ανθρώπους, τις ανησυχίες και τα πάθη τους, ατενίζει την «εξέδρα των επισήμων», θυμώνει με τους μνημονιακούς – και όλα αυτά, ακριβώς επειδή είναι διανοούμενος  και όχι «παρατηρητής» ή «σχολιαστής», τα μεταπλάθει, με τα νοητικά και πολιτικά εργαλεία του, σε σκέψη και λόγο, καταθέτοντάς τα στην αγορά των ιδεών.

Ξεφυλλίζοντας τον τόμο, ξεχωρίζουμε βασικά θέματα και μόνιμες μέριμνες του συγγραφέα: την Αριστερά και την αριστερή πολιτική, τη «ριζοσπαστική πολιτική του πνεύματος», τους «νέους φιλελεύθερους», «τη μάχη των ιδεών», τον κυρίαρχο λόγο, τα πολλά ρεύματα του φιλελευθερισμού κ.ά. Και, ακόμα, ένα τέτοιο ξεφύλλισμα αναδεικνύει το εύρος των πηγών και των ερεθισμάτων από τις οποίες αρδεύεται το βιβλίο, καθώς ο Λειβαδίτης συνυπάρχει με τον Τουργκένιεφ, τον Φλωμπέρ και τον Γιόζεφ Ροτ, ο Δεκέμβρης του 2008 και η κοινωνική αλληλεγγύη με τις Ιστορίες από την Κολιμά, ο Λούτσιο Μάγκρι με την Αραβική Άνοιξη.

Στην πορεία αυτή, ο συγγραφέας ξεκινάει από το συγκεκριμένο: αδράχνει από την επικαιρότητα το ουσιώδες, κι ας φαίνεται μικρό, συλλαμβάνει το καθημερινό βίωμα, παρακολουθεί τον κυρίαρχο λόγο στις διάφορες εκφάνσεις του – και όλα αυτά τα πηγαίνει σε βάθος, ανοίγοντας ορίζοντες σκέψης. Και εδώ πετυχαίνει έναν δύσκολο συγκερασμό. Τα γραφτά του, φλογερά και ταυτόχρονα στοχαστικά, αποφεύγουν τόσο τη χλιαρότητα, τον ισορροπισμό και τη συμβατικότητα (τόσο γνώριμα στον ακαδημαϊκό χώρο) όσο και μια άγονη πλειοδοσία της οργής και της αγωνιστικής κοινοτοπίας (εξίσου γνώριμη στον μη ακαδημαϊκό χώρο).

Εκτός από τον στοχαστή, μέσα από τα κείμενα του τόμου, ανακαλύπτουμε τον προικισμένο συγγραφέα. Παραθέτω απλώς  την πρώτη παράγραφο του πιο πρόσφατου άρθρου, με το οποίο κλείνει το κυρίως σώμα του βιβλίου: «Τα σώματα της νέας εποχής δεν είναι εκείνα που δοξάστηκαν, με φουτουριστικούς παιάνες, στα περιοδικά της “χρυσής” δεκαετίας του ’90. Δεν είναι τα σώματα της ευεξίας και της υπερδιογκωμένης ατομικότητας, εκείνα που μπορούσαν επιλεκτικά να “αποσταθεροποιούνται”, να διαλύονται λιγάκι, με τη βεβαιότητα της ανασύστασής τους στη ρουτίνα, στην ουδέτερη πεζότητα του καθημερινού βίου. Σήμερα, η ίδια η ρουτίνα βρίσκεται υπό αίρεση, υπό διαρκή δοκιμασία. Η καθημερινότητα επιτίθεται με αγριότητα στο άτομο, κατακεραυνώνοντας κάθε ιδέα εξόδου από τον βραχνά των συναλλακτικών του σχέσεων, από τη δικτατορία της βιοτικής εξασφάλισης».

Η αίσθηση του ωραίου όμως, που αποκομίζει κανείς διαβάζοντας τα κείμενα, δεν έχει να κάνει μόνο με τη δουλεμένη γραφή, την καλλιέπεια ή τα αφηγηματικά τους χαρίσματα. Έχει να κάνει, επίσης, με τη φωτιά που καίει από κάτω, μια διανοητική φλόγα που τα θερμαίνει και τα φωτίζει. Η γραφή συνιστά, πιστεύω, για τον Νικόλα Σεβαστάκη, μια ζωτική ανάγκη, μια ουσιώδη πολιτική πράξη: η διαρκής και επίπονη αναζήτηση μιας αριστερής κριτικής ματιάς, η προσπάθεια για μια ριζοσπαστική πολιτική του πνεύματος είναι αυτό που υπόκειται κάτω από το  διάβημα της γραφής.

Τα κείμενα του τόμου γεννήθηκαν σε μια περίοδο δύσκολη. Άνθη της πέτρας, που ξεπήδησαν σε μια εποχή σκληρή, με πολλή ξηρασία. Μας δείχνουν, εκτός των άλλων, πώς μπορεί να ανθίζει η πέτρα.
 
Το βιβλίο θα παρουσιαστεί, από τα «Ενθέματα» και το RedNotebook τη Μεγάλη Δευτέρα 9 Απριλίου στην αίθουσα της ΕΣΗΕΑ (Ακαδημίας 20) στις 19.30. Στο πρώτο μέρος της εκδήλωσης, θα μιλήσει ο Νικόλας Σεβαστάκης, με θέμα «Η αντίθεση και η απόχρωση. Για την κοινωνική κριτική σε χαλεπούς καιρούς».
Στο δεύτερο μέρος, θα μιλήσουν για το βιβλίο ο Αριστείδης Μπαλτάς (ΕΜΠ), o Nίκος Ξυδάκης (αρχισυντάκτης της εφ. Η Καθημερινή), ο Δημοσθένης Παπαδάτος–Αναγνωστόπουλος (RedNotebook) και ο Σπύρος Παπαδόπουλος (μπλογκ «το βυτίο»). Θα χαιρετίσει ο  διευθυντής της Αυγής Νίκος Φίλης.