Γέρασε ο λύκος σαν το φόβο
διαβρώνονται και δόντι κοφτερά
τα εκδικείται η τροφή
όπως λειαίνονται με τον καιρό οι αγριότητες

Στη σύγχρονη ποίηση κεντρικός είναι ο ρόλος της εικόνας, αν και οι φορμαλιστές  (με πρώτο τον Šklovskij υποβάθμισαν το ρόλο της αναδεικνύοντας νέα τεχνήματα (παραλληλισμός, παρομοίωση, συμμετρία, επανάληψη ή υπερβολή) καθιστώντας την επεξεργασία του στίχου σημαντικότερη. Ο Šklovskij εξέλαβε την εικόνα ως τέχνημα προσπερνώντας το σημαντικότατο ρόλο της λογοτεχνικής εικόνας είναι καθοριστικός στον έντεχνο λόγο στην οποία τελικά ο υπερρεαλισμός έδωσε ιδιαίτερη ώθηση.

Στη συναισθηματική δύναμη της εικόνας στηρίζεται και η πρώτη ποιητική συλλογή της Κατερίνας Καζολέα, «νότος» (Μανδραγόρας, 2015). Η πολύχρονη επαφή της με τις εικαστικές τέχνες είναι εμφανής στην πρώτη της λογοτεχνική εμφάνιση.

Προχωρά σε έναν ξεχωριστό διάλογο με τις άλλες τέχνες (εικαστική, θέατρο, λογοτεχνία). Τα εικαστικά ή άλλα έργα λειτουργούν ως έμπνευση για να τα παρουσιάσει ποιητικά η Καζολέα και να τα εξυμνήσει (νίκη της Σαμοθράκης, Μόνα Λίζα, μουσική, το κορίτσι του Vermeer, Μπουμπουλίνα, Χόρχε Λούι Μπόρχες). Οι περιγραφές της είναι δυναμικές με την ισχύ της λιτής διατύπωσης που επιμένει στις κεντρικές αναπαραστάσεις (φως/μαύρο, βασικό θέμα και πρόσωπα) δίνοντας τη δική της αισθητική αποτύπωση.

Στόχος ακριβώς των εικαστικών είναι να προκαλέσουν τις αισθήσεις -και δια μέσω αυτών το συναίσθημα- και να εντυπωσιάσουν. Και αυτά ακριβώς μεταφέρει με την εκφραστική δεινότητα της ποίησης η δημιουργός. Δεν υποτάσσεται στην ακτινοβολία των κλασσικών έργων τέχνης. Δεν ξεχνά πως η ποίηση οφείλει να συνδιαλέγεται με τις άλλες τέχνες χωρίς να υποτάσσεται, αλλά εμπνέοντας και εμπνεόμενη, προκαλώντας συναισθηματικά και λογικά τον αναγνώστη. Και αυτός ο διάλογος θα λειτουργήσει θετικά για το σύνολο της Τέχνης όταν η διασημότητα του έργου δεν υποβιβάζει το ποιητικό ούτε με το σύγχρονο καλλιτέχνη να “εκμεταλλεύεται” το γνωστότερο έργο.

Και αυτό το επιτυγχάνει η Καζολέα, καθώς αποτυπώνει μία συνολική εμπειρία μέσα από την πολυετή επαφή της με τις εικαστικές τέχνες. Και τούτες γίνονται αφορμή προκειμένου να εξομολογηθεί τις δικές της σκέψεις κι αγωνίες. Μα η ποίησή της δεν είναι εξομολογητική (με τη στενή έννοια) ούτε υπαρξιακή (με τη στενή πάλι έννοια).

Παράλληλα, αξιοποιεί την ιστορία και τη μυθολογία  και τις κοινωνικές παραστάσεις ως μία ευκαιρία έκφρασης αυτών των αγωνιών της. Ήπιοι συμβολισμοί λειτουργούν ως μέσα έκφρασης βαθύτερων εννοιών (η Ιφιγένεια ανάγεται στο απόλυτο σύμβολο της μοναξιάς πλάι στο συκοφαντημένο Μινώταυρο, το δέντρο γίνεται σύμβολο επαναπατρισμού και μεταναστευτικού νόστου κλπ). Οι τίτλοι ξεδιπλώνουν το μήνυμα και το συμβολισμό, χωρίς η ποίησή της να γίνεται κρυπτική ή δυσνόητη κι αλληγορική. Άλλες φορές οι μετωνυμίες δίνουν άλλη διάσταση σε υπαρξιακά ζητήματα (τα κουρέλια της ιστορίας, χωρίς όνομα, ερωτικό, στο υπέροχο τίποτα, μοναξιά, διαμερισμός ιματίων).

Στη γραφή της εντοπίζεται μία πληθωρική χρήση επιθέτων και λογοτεχνικών σχήματα (μετωνυμίες, μεταφορές, παρομοιώσεις) που διαμορφώνουν λεπτομερείς ποιητικές παραστάσεις. Η λιτότητα περιορίζεται στην ουσία στο πρώτο μέρος της συλλογής. Η πληθωρική έκφρασή της όμως συντελεί καταλυτικά στο συναίσθημα του αναγνώστη (τυχερό παιχνίδι, νότος).

Εμφανής είναι η υπό διαμόρφωση ακόμα του ποιητικού ύφους της δημιουργού, η οποία ακόμα πειραματίζεται με το λόγο και διαμορφώνει το δικό της ύφος. Τα ποιητικά πρόσωπα εναλλάσσονται. Άλλοτε το ποιητικό υποκείμενο εκφέρεται με α΄ και β΄ ενικό γραμματικό πρόσωπο, δίνοντας έναν τόνο εξομολογητικό, κι άλλες φορές με γ΄ ενικό, που υποστηρίζει το αφηγηματικό ύφος και την εικονοπλασία.

Η εικονοπλασία της είναι πλούσια με κυρίαρχα τα φυσικά στοιχεία (πέτρα, θάλασσα, ήλιος, άστρα, δέντρο, χιόνι κλπ). Ωστόσο, δεν εκλείπουν περιγραφές αντικειμένων ή κλειστών χώρων διαμορφώνοντας ένα κλειστοφοβικό περιβάλλον. Χαρακτηριστικό είναι ότι απουσιάζει εντελώς το αστικό τοπίο, σαν να θέλει να το απολέσει από μέσα της η ποιήτρια. Η επαφή της με τις εικαστικές τέχνες είναι εμφανής σε όλη τη συλλογή μέσα από τις λεπτομερείς περιγραφές της.

Ας μην παραβλέπουμε, επιλογικά, πως η ποίηση δεν είναι αναπαραστατική τέχνη. Η ποίηση είναι πιο αφαιρετική και η αναπαράσταση γίνεται από το δέκτη κι όχι από τον πομπό-ποιητή (για αυτό κι είναι καθοριστική η πρόσληψη της σύνθεσης). Η ποιητική εικονοπλασία στηρίζεται στο συνειρμό και το συμπλήρωμα των εικόνων από τον αναγνώστη, υποστηρίζοντας έτσι την ενεργή συμμετοχή του κατά την απαγγελία και ταυτόχρονα τη λιτότητα στην έκφραση. Ο αναγνώστης υποχρεώνεται να συμπληρώσει την εικόνα και έτσι να συμμετέχει ενεργητικά και σε  συναισθηματικό επίπεδο.

τοβιβλίο

“κατεβάστε” τη νέα ποιητική συλλογή του Δήμου Χλωπτσιούδη, «κατάστιχα»

από την cosmotebooks ή από το myebooks.gr