Σ΄ όλη την ιστορία της σκέψης, το ανθρώπινο πνεύμα κατατρύχεται από το ερώτημα της αρχής, της αφετηρίας, του τέλους και του σκοπού, της αλήθειας και του νοήματος. Εν αρχή ήν… η φύση, ο Λόγος, ο Θεός, η Ιδέα, το πνεύμα, η ύλη, η ενέργεια, η ανθρώπινη πράξη.

Ads

Όλες οι απαντήσεις που έχουν δοθεί στα παραπάνω ερωτήματα, προϋποθέτουν ότι ο κόσμος και ο άνθρωπος θεμελιώνονται σε μια Αρχή, τον Λόγο, το Θείο, τη Φύση και την Ανθρώπινη Ιστορία, έτσι όμως αγνόησαν τη σιωπή, το κενό, το τίποτα που κατοικεί όλα τα πράγματα και όλα τα πράγματα το κατοικούν.

Οι αυτοερμηνευτικές διερευνήσεις που έχουν διατυπωθεί (ανθρωπομορφικές, φυσιοκεντρικές, θεοκεντρικές, κοσμοκεντρικές, ανθρωπιστικές), θεωρούν άλλοτε τον Κόσμο ως το σημείο εκκίνησης και τον άνθρωπο το σημείο άφιξης και άλλοτε το αντίστροφο.

Αδυνατούν να σκεφθούν το μείζον αίνιγμα, το αρθρωμένο αλλά μετέωρο και φευγαλέο κέντρο ολόκληρης της σχέσης Ανθρώπου-Κόσμου και των απεριόριστων διαστάσεων του.

Ads

Έτσι, η συντακτική συνάντηση ανθρώπου-Κόσμου διαφεύγει..

Μέσα στην αντιστοιχία, στο συνανήκειν, άνθρωπος και Κόσμος σχετίζονται δίχως να ταυτίζονται, αλλά και δίχως να διαχωρίζονται.
Ο Κόσμος δε δημιουργείται από τους ανθρώπους, αλλά δε θα μπορούσε να υπάρξει ως Κόσμος δίχως τους ανθρώπους που δεν θα ήταν δίχως τον Κόσμο.

Απόσπασμα από το βιβλίο «Το Χρονικό της Σκέψης», του συγγραφέα και στοχαστή Αλέξη Καρπούζου, Εκδόσεις ‘’Εργαστηρίο Σκέψης’’.

image

“Το χρονικό της σκέψης’’ ονομάζεται μια συλλογή δοκιμίων και ομιλιών που γράφτηκαν και εκφωνήθηκαν στην Αθήνα, στο διάστημα 2010 με 2012. Αυτά τα κείμενα συνθέτουν μία ενιαία και πολυδιάστατη στοχαστική έρευνα που ιχνηλατεί τις εποχιακές μεταμορφώσεις του Χρόνου και της φιλοσοφικής Σκέψης. Οι σκέψεις που αναπτύσσονται, επιχειρούν να συναρτήσουν την Ιστορία με τη Φιλοσοφία, με διάθεση να διερευνήσουν το Αίνιγμα του Κόσμου που δεν είναι, αλλά ξετυλίγεται ως ανοικτός χωροχρόνος με τις σκέψεις που τον εκφράζουν, με τις γλώσσες που τον ονομάζουν.

Στον ιστορικό κόσμο συναντάμε τρεις μεγάλες οντολογικές -μεταφυσικές σκέψεις που ξετυλίγονται στον χωρο-χρόνο ως οράματα της Ολότητας του Κόσμου, ως μορφές και δυνάμεις κινητήριες του γίγνεσθαι της παγκόσμιας ιστορίας. Αυτές οι τρεις οντολογικές- μεταφυσικές σκέψεις αρθρώνονται σε μία τρισδιάστατη οντολογία-μεταφυσική σκέψη και εμπειρία που πάλλεται στο ρυθμό της ανοικτής σπείρας του χρόνου: τη Σκέψη του Δυτικού Πολιτισμού που περιλαμβάνει την σκέψη της Αρχαιότητας, την σκέψη του Χριστιανικού Μεσαίωνα και την σκέψη του Σύγχρονου κόσμου.

Η φιλοσοφική Σκέψη –νους και γλώσσα- εκφράστηκε με τρεις τρόπους και κόσμους σκέψης και γλώσσας, ξεδιπλώθηκε σε τρεις εποχές του Χρόνου:

  • α) στους Αρχαιοελληνικούς χρόνους η ένθεη φύση του Λόγου,  η Πλατωνική Ιδέα και η Αριστοτελική Θεϊκή Νόηση εκφράζουν τον Λόγο-Φύση,
  • β) στους Χριστιανικούς  χρόνους η Θεϊκή φύση του Λόγου εκφράζει τον Θεό-Λόγο,  που γίνεται Λόγος-Φύση με τον εξανθρωπισμό του Υιού του, ο οποίος μετουσιώνει, μέσω της αισθητής υπόστασής του,  το Άγιο Πνεύμα σε πνεύμα ης Ανθρώπινης Κοινότητας,
  • γ) στους νεώτερους χρόνους ο Λόγος της αυτοσυνείδητης υποκειμενικότητας καθιστά τον Λόγο – Θεό, τον Θεό – Είναι, τον Λόγο -Πνεύμα του κόσμου της ανθρώπινης ιστορίας. 

Αυτές οι τρεις τρόποι και μορφές σκέψης και γλώσσας αποτέλεσαν τα θεμέλια και τις εκφάνσεις του Απόλυτου (Φύση, Θεός, Άνθρωπος), δεν ήταν όμως παρά μεταφυσικές αφαιρέσεις. Η φιλοσοφική σκέψη, της οποίας το Είναι, είναι ο Λόγος, δεσμεύτηκε στην μεταφυσική ιδιοποίηση του Κόσμου, μέσω των παραστάσεων και των αναπαραστάσεων της. Όλα τα πρότυπα σκέψης, γλώσσας και δράσης, παρέμειναν ενδοκοσμικά, ή αλλιώς ανθρωπομορφικά και ανθρωποκεντρικά.

Ο Αρχαιοοελληνικός Λόγος της ένθεης Φύσης, ο χριστιανικός Λόγος του Υπέρτατου Όντος και ο Ουμανιστικός Λόγος του ενσυνείδητου και ορθολογικού Υποκειμένου, δεν διαδέχονται η μία την άλλη, αλλά συνυπάρχουν. Αυτές οι σκέψεις βρίσκονται σε σχέση συνέχειας και λύσης της συνέχειας, η μία ενέχει την άλλη, δίχως να το γνωρίζει και την καταργεί, πραγματοποιώντας την, η μία σκέψη αναφέρεται στην άλλη και υπερισχύει εποχιακά στην ιστορία.

Στον πρώτο τόμο του έργου επιχειρούμε μια αναδίφηση στις απαρχές της Δυτικής Φιλοσοφικής Σκέψης. Στόχος μας ο διάλογος με τον αρχαιοελληνικό Λόγο (γλώσσα και σκέψη) και η αναβίωση του στοχαστικού ερωτήματος για το Άνοιγμα του Κόσμου, που έχει λησμονηθεί λόγω της κυριαρχίας του ανεξέλεγκτου ανθρωποκεντρισμού που σηματοδοτεί την τεχνο-επιστημονική εποχή σε όλες τις εκφάνσεις της.

Αφετηρία της Δυτικής Φιλοσοφικής Σκέψης είναι η Σκέψη των αρχαϊκών χρόνων, η οποία εκφράζεται με τον Προσωκρατικό Λόγο που στοχάζεται το Εν-Παν, με μυθολογικές ενοράσεις, διαισθήσεις και λογικές κατηγορίες.

Ο Προσωκρατικός Λόγος αποτελεί φιλία για τη σοφία του Εν-Όλου που το φανερώνει στη γλώσσα.
Η Σκέψη στους κλασικούς ελληνικούς χρόνους, ο αρχαιοελληνικός Λόγος (ως γλώσσα και νόηση), στοχάζεται την ένθεη φύση και τα όντα, το είναι ή και το γίγνεσθαί τους, αποτελεί φιλία για τη σοφία, έρωτα για το υπεραισθητό, ομολογία με την ιδέα. Ο Λόγος φωτίζει το είναι και το είναι του όντος, αγνοεί όμως το ομόλογο σκοτάδι «του», το μη είναι, τον ίσκιο του όντος.

Η Σκέψη στους ελληνιστικούς χρόνους αποτελεί επανάληψη και ανανέωση της κλασικής ελληνικής σκέψης. Με τους Σκεπτικούς ο Λόγος αυτοεξετάζεται κριτικά, οι Στωϊκοί και οι Επικούρειοι αποζητούν να θεμελιώσουν την Σκέψη στην αυτοσυνείδηση. Ο Πλωτίνος με επιρροές από τη χριστιανική θεολογία εγκαθιδρύει το νεοπλατωνισμό.
 
Το εγχειρίδιο διατίθεται στα βιβλιοπωλεία και στις ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες, www.scribd.comissuu.com, books.google.com και www.slideshare.net