Αναζητώντας τις διασυνδέσεις της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας με τη ρωσική εκδοτική αγορά, κατά τη διάρκεια της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου της Μόσχας, όπου η Ελλάδα ήταν η τιμώμενη χώρα, τα ευρήματα δεν αποδείχθηκαν ενθαρρυντικά.

Τα ενδιαφέροντα των Ρώσων εκδοτών περιορίζονται σε έργα που έχουν σχέση με το Βυζάντιο και την αρχαιότητα και στα λευκώματα.

Και μολονότι υπάρχουν ήδη μεταφρασμένα στα ελληνικά όλα τα βιβλία του Ε. Χ. Γονατά, καθώς και μια ποιητική ανθολογία ελληνικού υπερρεαλισμού, ο δρόμος προς το τυπογραφείο παραμένει κλειστός ίσως και εξαιτίας της έλλειψης κρατικών επιδοτήσεων για εκδόσεις σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας.

Παρόλα αυτά, πριν από τρία χρόνια κυκλοφόρησε στα ρωσικά, από τις εκδόσεις «Αλήθεια», μια μελέτη για την ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη γραμμένη από τον Αλεξάντρ Μάρκοβ, που είναι υφηγητής της Ιστορίας και της Αισθητικής στο Κρατικό Πανεπιστήμιο Ανθρωπιστικών Σπουδών της Μόσχας.

Γιατί ο Ελύτης απέσπασε την προσοχή του Ρώσου πανεπιστημιακού;

«Το βιβλίο μου» λέει ο Μάρκοβ στο ΑΠΕ-ΜΠΕ «είναι αφιερωμένο στην ποιητική τέχνη του Οδυσσέα Ελύτη, επειδή πρόκειται για μια τέχνη που συνδυάζει πολλές παραδόσεις: Από την αρχαιότητα και τη βυζαντινή λειτουργική ποίηση μέχρι την Ευρώπη του 20ου αιώνα. Κοινός παρονομαστής σε όλα αυτά είναι η μορφή του υψηλού. Το υψηλό αποτελεί την έννοια-κλειδί για να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο κινείται ο Ελύτης όταν αγγίζει αυτές τις παραδόσεις. Ενώ, άλλοι ποιητές μένουν προσκολλημένοι στην τυπολογία των επιδράσεων που έχουν δεχθεί, εκείνος χρησιμοποιεί τις πηγές του με απόλυτη ελευθερία – μια ελευθερία που δεν είναι άλλη από την ελευθερία της φαντασίας του».

Πώς ακριβώς προσδιορίζει τον ποιητικό κόσμο του Ελύτη ο Ρώσος μελετητής του;

«Είναι ένας κόσμος με πολλαπλές διαστάσεις και σημασίες. Τα πάντα είναι οπτικοποιημένα στον στίχο του, θυμίζοντας άλλοτε σχέδια και σκίτσα και άλλοτε γλυπτά. Το κυριότερο, όμως, στον Ελύτη είναι το ποιητικό του φρόνημα: Ο ενθουσιασμός του μπροστά στη ζωή και την πραγματικότητα». Πώς υποδέχθηκαν μετά από όλα αυτά οι Ρώσοι κριτικοί το βιβλίο για τον Ελύτη; Σε ποια συμπεράσματα κατέληξαν διαβάζοντας για το έργο του; «Οι κριτικές ήταν πολλές και καλές. Το βασικό συμπέρασμα όσων έκριναν και σχολίασαν το βιβλίο είναι πως ο Ελύτης προσφέρει τη βάση για να αναπτυχθεί ο διάλογος ανάμεσα σε διαφορετικούς πολιτισμούς – κάτι που, όπως ξέρετε, συνιστά το θεμέλιο της συγκριτικής γραμματολογίας.

Ο Ελύτης έχει ένα ευρύτατο πεδίο αναφορών, αρχής γενομένης από τον Ρενέ Σαρ και φτάνοντας μέχρι τον Τ. Σ. Έλιοτ. Κι αυτό βοηθάει στο να διευρυνθεί το πλαίσιο της επιστήμης, στο να έρθει σε επαφή η επιστήμη με την τέχνη και τη φιλοσοφία. Κι ας μην ξεχνάμε εδώ πως τα ποιήματα του Ελύτη μοιάζουν με μικρά φιλοσοφικά δοκίμια».

Ο Αλεξάντρ Μάρκοβ έχει μεταφράσει πολλούς σύγχρονους Έλληνες ποιητές (μεταξύ άλλων τον Μίλτο Σαχτούρη, τον Νίκο Καρούζο και την Κική Δημουλά) και δηλώνει γοητευμένος με τους διανοητικούς και τους καλλιτεχνικούς ορίζοντες της ελληνικής ποίησης.

«Οι ποιητές προπορεύονται συχνά της φιλοσοφίας, θέτοντας καινούργια ζητήματα, αλλά και προχωρώντας σε πρωτοποριακούς προβληματισμούς. Σε μιαν εποχή που υφίσταται την πλημμυρίδα της πληροφόρησης και βασανίζεται από τη βιασύνη και την ταχύτητα, οι σύγχρονοι Έλληνες ποιητές αντιτείνουν τον στοχαστικό ρεμβασμό. Αντί για την πληροφορία και τη βιάση, ο προσεκτικός βηματισμός, οι ποικίλες παραδόσεις και η πολυμορφία».