Μόνο 2 στους 5 εφήβους τρώνε πρωινό κάθε μέρα της εβδομάδας. Το 35,5% των μαθητών κυρίως τα αγόρια, καταναλώνουν γλυκά ή αναψυκτικά σχεδόν κάθε μέρα. Την ίδια ώρα, ένας στους 5 εφήβους είναι υπέρβαρος ή παχύσαρκος, ενώ ένας στους 4 έχει βάρος μικρότερο του ενδεδειγμένου. Πρόκειται για τα ευρήματα μελέτης του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας (ΕΠΙΨΥ) αναφορικά με τη διατροφή, φυσική δραστηριότητα και το σωματικό βάρος στους εφήβους ηλικίας 11 έως 15 χρονών.

Ads

Η διατροφή και η φυσική δραστηριότητα αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες της σωματικής ανάπτυξης και υγείας του εφήβου. Οι στάσεις και οι συμπεριφορές σχετικά με τη διατροφή και τη φυσική δραστηριότητα διαμορφώνονται από την παιδική ηλικία και εγκαθίστανται κυρίως την περίοδο της εφηβείας.
 
Η υγιεινή διατροφή σε συνδυασμό με τη φυσική άσκηση συνιστούν σημαντικούς προστατευτικούς παράγοντες για την υγεία των εφήβων, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. Η λήψη πρωινού γεύματος, η συχνή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών σε συνδυασμό με την αποφυγή τροφών πλούσιων σε ενέργεια αλλά φτωχών σε θρεπτικά συστατικά (π.χ. τα αναψυκτικά), αποτελούν μερικούς από τους δείκτες υγιεινής διατροφής και δίαιτας στους εφήβους.
 
Παρά την αδιαμφισβήτητη όμως σημαντικότητα της υγιεινής διατροφής, οι έφηβοι στην εποχή μας έχουν αυξήσει τις ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες (π.χ. έτοιμα γεύματα, συχνή κατανάλωση γλυκών, αναψυκτικών, παράλειψη πρωινού, ανεπαρκής κατανάλωση φρούτων και λαχανικών), όπως έχει επισημανθεί διεθνώς. Την ίδια ώρα, οι έφηβοι φαίνεται πως μεγαλώνοντας υιοθετούν πιο ανθυγιεινούς τρόπους διατροφής.
 
Πρωινό
 
Μόνο 2 στους 5 εφήβους τρώνε πρωινό κάθε μέρα της εβδομάδας. Την ίδια ώρα ένα στα τρία 15χρονα κορίτσια και παρόμοιο ποσοστό αγοριών ίδιας ηλικίας δεν τρώνε ποτέ πρωινό πριν πάνε σχολείο. Γενικά παρατηρείται ότι με την ηλικία μειώνεται σημαντικά το ποσοστό των εφήβων που παίρνουν πρωινό όλες της ημέρες της εβδομάδας και συγκεκριμένα από το 51,6% στους 11χρονους στο 41,5% στους 13χρονους και στο 34,4% στους 15χρονους.
 
Πάντως την περίοδο 2002-2010 έχει αυξηθεί το ποσοστό των εφήβων που παίρνουν κάθε μέρα πρωινό.
 
Ποιότητα διατροφής
 
Τουλάχιστον 5 μέρες την εβδομάδα τρώει φρούτα και σαλάτα ή λαχανικά σχεδόν ένας στους 3 εφήβους και κυρίως τα κορίτσια. Την ίδια ώρα, το 35,5% των μαθητών και κυρίως τα αγόρια, καταναλώνουν γλυκά ή αναψυκτικά σχεδόν κάθε μέρα.
 
Οι μισοί μαθητές (50,4%) καταναλώνουν γλυκά ή αναψυκτικά από μία έως 4 μέρες την εβδομάδα, κυρίως οι 11χρονοι. Ένας στους 3 εφήβους (35,5%) καταναλώνει γλυκά ή αναψυκτικά τουλάχιστον 5 ημέρες την εβδομάδα, τα αγόρια σε σημαντικά υψηλότερο ποσοστό (38,3%) συγκριτικά με τα κορίτσια (32,8%). Από την ηλικία των 11 στις ηλικίες των 13 και 15 ετών αυξάνεται σημαντικά η συχνή κατανάλωση γλυκών ή αναψυκτικών.
 
Παράλληλα, όσο μεγαλώνουν οι έφηβοι περιορίζουν τα φρούτα και τα λαχανικά στη διατροφή τους. Ωστόσο, την περίοδο 2006-2010 αυξάνεται το ποσοστό των μαθητών που καταναλώνουν τουλάχιστον 5 μέρες την εβδομάδα φρούτα και λαχανικά, ενώ αντίθετα μειώνεται η κατανάλωση γλυκών και αναψυκτικών.
 
Φυσική δραστηριότητα
 
Ένας στους 3 έφηβους κάνει κάποια φυσική δραστηριότητα (διάρκειας 1 ώρας) τουλάχιστον 5 μέρες την εβδομάδα, κυρίως τα αγόρια και οι μαθητές ηλικίας 11 και 13 ετών.
 
Πιο συγκεκριμένα, ένας στους 3 εφήβους (33,1%) αναφέρει ότι έκανε συχνά κάποια φυσική δραστηριότητα τις τελευταίες 7 μέρες. Τα αγόρια δραστηριοποιήθηκαν συχνά σωματικά σε σημαντικά υψηλότερο ποσοστό (42,2%) συγκριτικά με τα κορίτσια (24,4%) και στις τρεις ηλικιακές ομάδες. Το ποσοστό των εφήβων που αναφέρουν συχνή φυσική δραστηριότητα μειώνεται σημαντικά με την ηλικία από 37,6% στην ηλικία των 11 ετών σε 33,6% στην ηλικία των 13 ετών και σε 27,5% στην ηλικία των 15 ετών.

Σωματικό βάρος – Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ)
 
Λίγο περισσότεροι από τους μισούς εφήβους έχουν κανονικό βάρος για την ηλικία και το φύλο τους. Την ίδια ώρα, ένας στους 5 εφήβους είναι υπέρβαρος ή παχύσαρκος, ενώ ένας στους 4 έχει βάρος μικρότερο του ενδεδειγμένου.
 
Στα αγόρια, το ποσοστό των εφήβων που ανήκουν στην κατηγορία των υπέρβαρων/παχύσαρκων εμφανίζει αυξητική τάση από την ηλικία των 11 ετών (27,3%) και 13 ετών (27%) στην ηλικία των 15 ετών (29,2%). Αντιθέτως, τα αντίστοιχα ποσοστά για τα κορίτσια μειώνονται με την ηλικία από 19% στην ηλικία των 11, στο 16,7% στην ηλικία των 13 ετών και στο 12,5% στην ηλικία των 15 ετών.
 
Από το 1998 στο 2010, αυξάνεται το ποσοστό των υπέρβαρων/παχύσαρκων μαθητών (17,2% το 1998 και 21,9% 2010), ενώ μείωση καταγράφεται στο ποσοστό των
ελλιποβαρών (από 29,5% το 1998 σε 24,5% το 2010). Το ποσοστό των μαθητών με κανονικό βάρος για την ηλικία και το φύλο τους δεν εμφανίζει σημαντικές μεταβολές.
 
Πάντως ένας στους 4 εφήβους θεωρεί το σώμα του παχύ, κυρίως τα κορίτσια και οι 15χρονοι μαθητές. Όσο μεγαλώνουν τα κορίτσια αυξάνεται σημαντικά ο αριθμός
όσων αντιλαμβάνονται το σώμα τους ως παχύ. Τρία στα 5 κορίτσια που θεωρούν το σώμα τους παχύ, έχουν φυσιολογικό ή χαμηλότερο του φυσιολογικού βάρος βάσει του ΔΜΣ. Αντίθετα, το 17,2% των αγοριών που θεωρούν το σώμα τους αδύνατο ή κανονικό, είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι σύμφωνα με τον ΔΜΣ.
 
Παράλληλα, ένας στους 6 εφήβους κάνει δίαιτα, κυρίως τα κορίτσια και οι 15χρονοι μαθητές, ενώ ένας στους 4 δεν κάνει μεν δίαιτα αλλά θεωρεί πως θα έπρεπε να αδυνατίσει. Μεταξύ όσων κοριτσιών κάνουν δίαιτα ή αυτών που θεωρούν ότι θα έπρεπε να κάνουν δίαιτα για να χάσουν κιλά, η πλειονότητα (7 στα 10) έχουν φυσιολογικό ή χαμηλότερο του φυσιολογικού βάρος σύμφωνα με τον ΔΜΣ.
 
Υγιεινή των δοντιών
 
Σχεδόν οι μισοί μαθητές βουρτσίζουν τα δόντια τους περισσότερο από μία φορά την ημέρα. Μόνο ένας στους 10 εφήβους, κυρίως τα αγόρια, βουρτσίζουν σπάνια τα δόντια τους.
 
Συμπεράσματα
 
Από τα αποτελέσματα της έρευνας διαπιστώνεται πως όσο μεγαλώνουν οι έφηβοι υιοθετούν πιο ανθυγιεινούς τρόπους διατροφής. Αναλυτικότερα, από την ηλικία των 11 στην ηλικία των 13 ετών και των 15 ετών παραλείπουν συχνότερα το πρωινό τους γεύμα, περιορίζουν την εβδομαδιαία κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, αυξάνουν την κατανάλωση γλυκισμάτων ή αναψυκτικών και μειώνουν τη συχνή φυσική δραστηριότητα. Επιπλέον, ένας στους 5 εφήβους έχει σωματικό βάρος μεγαλύτερο του ενδεδειγμένου για την ηλικία και το φύλο του (υπέρβαρος ή παχύσαρκος), ποσοστό που εμφανίζει αυξητική τάση από την ηλικία των 11 ετών στην ηλικία των 15 ετών.
 
Σημαντικός αριθμός ερευνών έχουν επισημάνει ότι η αύξηση του βάρους στην εφηβεία συνδέεται με τη χαμηλή ποιότητα διατροφής, την παράλειψη του
πρωινού γεύματος και την περιορισμένη φυσική δραστηριότητα.
 
Τέλος, σύμφωνα με την έρευνα, οι προληπτικές παρεμβάσεις είναι σημαντικό να εστιάζουν στο συνδυασμό σωματικής άσκησης και υγιεινής διατροφής, στις οποίες δίνεται έμφαση στην τακτική λήψη του πρωινού γεύματος και τακτικών μικρών γευμάτων. Τα αποτελέσματα των παρεμβάσεων που υλοποιούνται προς
αυτό το σκοπό στο σχολείο μεγιστοποιούνται εφόσον συνοδεύονται από κατάλληλη ενημέρωση των γονιών για θέματα διατροφής.
 
Η ταυτότητα της έρευνας
 
Η «Έρευνα για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των εφήβων μαθητών» διεξάγεται στο πλαίσιο του διεθνούς προγράμματος «Health Behaviour in School-Aged Children» (HBSC, www.hbsc.org) υπό την αιγίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
 
Στη χώρα μας τo πρόγραμμα πραγματοποιείται από το ΕΠΙΨΥ από το 1998 με την επιστημονική ευθύνη της Ομοτ. Καθηγήτριας Α. Κοκκέβη. Η ερευνητική ομάδα αποτελείται από τους: Φωτίου Α., Ξανθάκη Μ., Σταύρου Μ., Καναβού Ε.
 
Στην έρευνα του 2010 συμμετείχε πανελλήνιο αντιπροσωπευτικό δείγμα 4.944 μαθητών εφηβικής ηλικίας (ΣΤ΄ Δημοτικού, Β΄ Γυμνασίου και Α΄ Λυκείου) από 306
σχολικές μονάδες. Οι μαθητές απάντησαν σε ανώνυμο ερωτηματολόγιο που συμπλήρωσαν μέσα στις τάξεις τους.