Η εμβληματική υπόθεση Duarte Agostinho και Άλλοι κατά Πορτογαλίας και 32 Άλλων Κρατών είναι η μεγαλύτερη δικαστική υπόθεση για το κλίμα. Ασκήθηκε από έξι παιδιά και νέους της Πορτογαλίας, ηλικίας 11-24 ετών κατά 32 κρατών (ανάμεσα τους κι η Ελλάδα) που αρνούνται να πάρουν μέτρα ενάντια στην κλιματική κρίση.

Τα παιδιά που παλεύουν για το μέλλον τους απέναντι στις καλά οργανωμένες νομικές ομάδες των κρατών, στηρίζονται στη βάση του ανθρωπίνου δικαιώματος σε ένα υγιές και προστατευμένο περιβάλλον, που εγγυώνται τα άρθρα 2 και 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Η υπόθεση εισήχθη με διαδικασίες fast track απευθείας ενώπιον της Ευρείας Σύνθεσης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με 17 (αντί 3) δικαστές επειδή κρίθηκε «υψίστης σημασίας».

Συζητήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 2023 και η απόφαση αναμένεται στο πρώτο εξάμηνο του 2024. Η υπόθεση ενέπνευσε τους νέους της Ραφήνας που προσέφυγαν στη δικαιοσύνη για τη διάσωση του ρέματος το οποίο η πολιτεία έχει πρόθεση να τσιμεντώσει και παρενέβησαν υπέρ τους 8 περιβαλλοντικές οργανώσεις, δύο οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα και η οργάνωση για τα Δικαιώματα του ιδρύματος Μαραγκόπουλου όπως ανέδειξε το tvxs.

Το ελληνικό κοινό θα έχει την ευκαιρία να ενημερωθεί σχετικά με τη «δίκη των δικών της διετίας» όπως την αποκαλεί ο νομικός κόσμος, τη Δευτέρα, 12 Φεβρουαρίου 2024, ώρα: 17:00 στο Αμφιθέατρο “Άλκης Αργυριάδης”, στο κεντρικό κτίριο του ΕΚΠΑ (Πανεπιστημίου 30).

Θα μιλήσουν η δικηγόρος των προσφευγόντων Alison Macdonald KC, Barrister, Essex Court Chambers και σχολιαστές οι Καθηγητές/ριες της Νομικής Σχολής Γλυκερία Σιούτη (Ομ.), Γιώργος Δελλής και Μαρία Γαβουνέλη. Την εισαγωγή και τον συντονισμό θα έχει ο Κοσμήτορας και πρώην πρόεδρος του ευρωπαϊκού δικαστηρίου Λίνος-Αλέξανδρος Σισιλιάνος, που υπήρξε και ο εμπνευστής αυτής της εκδήλωσης, ο οποίος μιλάει στο tvxs με αφορμή την πολυαναμενόμενη απόφαση.

Είναι η μοναδική μεγάλη δίκη για το κλίμα στο ευρωπαϊκό δικαστήριο;

Είναι μία από τις εκκρεμείς υποθέσεις. Συνολικά εκκρεμούν 9 δίκες για την κλιματική αλλαγή και από αυτές οι 3 λόγω μείζονος σημασίας, έχουν παραπεμφθεί να δικαστούν στο τμήμα ευρείας σύνθεσης του ευρωπαϊκού δικαστηρίου δηλαδή την ολομέλεια.

Στη συγκεκριμένη, προσφεύγοντες είναι μικρά παιδιά. Σε άλλη είναι οι προσφεύγουσες μεγάλες κυρίες. Είναι κομμάτι μιας στρατηγικής εκ μέρους δικηγορικών γραφείων που θέλουν να υποβάλουν στο ΕΔ και το πρόβλημα ηλικιωμένων αλλά κι εκείνο μικρών παιδιών, η ζωή των οποίων επηρεάζεται από την κλιματική κρίση.

Υπάρχουν άλλες 6 υποθέσεις που έχουν παγώσει περιμένοντας την έκβαση αυτής της δίκης. Όλες αυτές οι υποθέσεις αφορούν μέτρα που δεν πήραν οι χώρες για την κλιματική αλλαγή και είναι εναντίων κρατών της ΕΕ που δεν συμμορφώθηκαν συν άλλων κρατών εκτός της Ένωσης. Οι προσφεύγοντες επικαλέστηκαν την παράλειψη των κρατών αυτών να ανταποκριθούν στη θετική υποχρέωσή τους να λάβουν μέτρα για την κλιματική αλλαγή, μειώνοντας εγκαίρως τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο παρέπεμψε την απόφαση στην ολομέλεια, σας κάνει να αισιοδοξείτε ότι θα δικαιωθούν τα παιδιά;

Το ευρωπαϊκό δικαστήριο έδωσε μεγάλη έμφαση, το θέμα είναι αν θα ξεπεραστούν κάποια τεχνικά εμπόδια.

Το ένα είναι κατά πόσο οι προσφεύγοντες -τα παιδιά- θα μπορέσουν να αποδείξουν ότι κινδυνεύουν να υποστούν σοβαρές συνέπειες. Είναι θύματα παραβίασης του δικαιώματος στη ζωή με βάση τη σύμβαση.

Το δεύτερο πρόβλημα είναι το θέμα εξάντλησης εσωτερικών ενδίκων μέσων. Για να πας στο ΕΔ πρέπει να έχεις αποταθεί προηγουμένως στα δικαστήρια της χώρας σου. Αυτό δεν έχει γίνει γιατί όπως λένε, θα ήταν περιττό και δεν θα έβγαζαν τίποτα. Δεν υπάρχει πολιτική βούληση, είναι ανεπαρκή τα μέτρα και κάθε χώρα θέτει τα δικά της εμπόδια. Για παράδειγμα θα πουν για την Ελλάδα πόσο ενάντια τους είναι ο νέος κλιματικός νόμος, τα όσα ψηφίστηκαν στο περιβαλλοντικό νομοσχέδιο.

Υπάρχουν επιχειρήματα, υπάρχει αυτό το παράθυρο, ότι δεν προστατεύεται το δικαίωμα τους στα εθνικά δικαστήρια. Το θέμα είναι να αποδείξουν ότι πράγματι το δίκαιο της κάθε χώρας, δεν προσφέρει τίποτα.

Η απόφαση σας να κάνετε αυτή την εκδήλωση είχε σχέση μόνο με την ευαισθητοποίηση του ελληνικού κοινού;

Θέλουμε να καταστήσουμε γνωστή την υπόθεση και ειδικά το γεγονός ότι υπάρχουν πολίτες που δεν έχουν μείνει αδρανείς. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου δεν είναι της ΕΕ είναι της Ευρώπης. 160 εκ άνθρωποι μπορούν να αποταθούν εκεί. Είναι πολύ σημαντική πρωτοβουλία που έχουν πάρει οι ομάδες δικηγόρων και τα παιδιά.

Τι αξίζει να σημειώσετε από αυτά που θα συνοψίσει η κεντρική ομιλήτρια σχετικά με την υπόθεση;

Την ομιλήτρια τη γνωρίζω από μια προσφυγή της Αρμενίας κατά του Αζερμπαιτζαν για τον Ναγκόρνο – Καραμπάχ από όπου έχουν εκδιωχθεί οι Αρμένιοι. Η συγκεκριμένη ομιλήτρια κι εγώ συμμετέχουμε στην υπερασπιστική ομάδα της Αρμενίας στο δικαστήριο της Χάγης. Αυτή η γυναίκα όταν έγινε η ακροαματική διαδικασία στο Στρασβούργο, είχε απέναντι της 86 νομικούς συμβούλους εκπροσώπους των κυβερνήσεων.

Θα μιλήσει για τις δυσκολίες της υπόθεσης, για το πως τη χειρίστηκε, για τη σημασία των πρωτοβουλιών που πρέπει να πάρουμε για να πιέσουμε τις κυβερνήσεις να πάρουν μέτρα.

Γιατί τα ελληνικά δικαστήρια δεν προστατεύουν το περιβάλλον

Η υπόθεση Duarte Agostinho αποτέλεσε πρότυπο για τη δικαστική προσφυγή των πέντε νέων ηλικίας 17-23 ετών από τη Ραφήνα, που προσέφυγαν στο Μον. Πρωτοδικείο Αθηνών, ζητώντας προσωρινή δικαστική προστασία κατά του έργου διευθέτησης και του φερόμενου «καθαρισμού» του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας. Πρόκειται για την πρώτη δικαστική προσφυγή για το περιβάλλον και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή από νέους/ες στην Ελλάδα. Θα αποτελέσει ένα καλό προηγούμενο μια νίκη για την Duarte Agostinho ώστε να ελπίζουμε στη σωτηρία του ρεύματος;

Η υπόθεση ενέπνευσε την υπόθεση του Ρέματος στη Ραφήνα, ναι. Ως ίδρυμα Μαραγκόπουλου είχαμε κάνει παρέμβαση υπέρ των παιδιών. Εάν προχωρήσει η υπόθεση, θα δημιουργηθεί προηγούμενο όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά για πολλά κράτη και θα υπάρξει κινητοποίηση κοινωνίας πολιτών. Αναμένουμε την απόφαση έως το καλοκαίρι. Για μένα, είναι η Υπόθεση της διετίας.

Τα κράτη μπορεί να προσπαθήσουν να επηρεάσουν αλλά για να παραπέμψει την υπόθεση στην ολομέλεια το ΕΔ, σημαίνει ότι έχει σοβαρά περιθώρια να προχωρήσει.

Οι υποθέσεις σχετικά με το κλίμα που έχουν πάει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, συνιστούν θα λέγατε μια σημαντική κινητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών;

Θα προσπαθήσω στην ομιλία μου να αναδείξω τη διεθνή διάσταση και να εξηγήσω γιατί ασχολείται εκτός από το Δικαστήριο του Στρασβούργου και αυτό Χάρης με την υπόθεση της κλιματικής αλλαγής. Έχουν προσφύγει για παράδειγμα τα μικρά νησιά του Ειρηνικού που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν λόγω ανόδου της στάθμης της θάλασσας, κράτη νησιά. Επίσης υπάρχουν κι άλλα δικαστήρια για το δίκαιο της θάλασσας. Μιλάμε για μεγάλη κινητοποίηση παγκοσμίως για το κλίμα και στην Ευρώπη και Διεθνώς.

Από την έως τώρα εμπειρία σας, τι τύχη έχουν στα ελληνικά δικαστήρια οι δίκες αυτές; Οι προσφυγές των ανθρώπων που διεκδικούν την προστασία του περιβάλλοντος;

Στα καθ’υμάς το δικαστήριο που έχει ασχοληθεί με τέτοια θέματα είναι το 5ο τμήμα του ΣτΕ, με βάση το άρθρο του συντάγματος που προστατεύει το περιβάλλον. Οι δικαστές εδώ, περιμένουν να δουν ποια είναι η έκβαση αυτής της υπόθεσης για την οποία συζητάμε σήμερα.

Η απάντηση μου στην ερώτηση σας είναι: Δεν είχαν τύχη. Δείτε την υπόθεση της Ραφήνας. Προσέκρουσαν σε δικονομικά εμπόδια, θεωρήθηκε ότι δεν χρήζει ειδικής προστασίας το ρεύμα, μεγάλο λάθος γιατί υπάρχει το παράδειγμα του Κηφισού που δεν επανήλθε ποτέ. Υπάρχουν κι άλλα παραδείγματα όπως οι Σκουριές.

Στην εκδήλωση έχει προσκληθεί όλο το ΣτΕ, θα είναι παρούσα στην εκδήλωση πρόεδρος του Αρείου Πάγου. Ελπίζω να έρθουν και να ακούσουν αυτά που θα ειπωθούν.