Πέντε χρόνια συμπληρώθηκαν από τις 15 Ιουλίου του 2016, όταν έλαβε χώρα το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα εναντίον του Ερντογάν.
Τουλάχιστον 250 νεκροί και πάνω από 2.000 τραυματίες είναι ο απολογισμός εκείνης της μακριάς μέρας και νύχτας των άγριων και αιματηρών συγκρούσεων στους δρόμους της ‘Αγκυρας, της Κωνσταντινούπολης και άλλων μεγάλων πόλεων της Τουρκίας, μεταξύ πολιτών και στρατού, τμήματα του οποίου κινητοποίησαν για την επιτυχία του πραξικοπήματος, εκτός από άρματα μάχης, ακόμη και μαχητικά αεροσκάφη.

Ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος επέζησε  απόπειρας δολοφονίας στον τόπο των διακοπών του στη Μαρμαρίδα, σύμφωνα τουλάχιστον με την επίσημη εκδοχή των γεγονότων.

Αυτή η εκδοχή θεωρεί υπεύθυνο του πραξικοπήματος τον πρώην στενό συνεργάτη του Ερντογάν, ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν που ζει στις ΗΠΑ. Ο ίδιος το αρνείται.

Το βέβαιο είναι ότι πέντε χρόνια μετά, ο πραγματικός υπεύθυνος του πραξικοπήματος, όπως και οι λόγοι, παραμένουν άγνωστοι. Πολλές ερμηνείες και θεωρίες ξεδιπλώθηκαν από τότε. Μια από τις κυριότερες από αυτές που ξεφεύγουν από το προσωποποιημένο αφήγημα της Άγκυρας – δηλαδή την ενοχοποίηση του Γκιουλέν – είναι και εκείνη που «θέλει» τον στρατό, ο οποίος θεωρείται ο διαχρονικός θεματοφύλακας των προταγμάτων του Κεμάλ Ατατούρκ και του κοσμικού χαρακτήρα του τουρκικού κράτους, να αντέδρασε στον σαφή προσανατολισμό αλλαγής αυτού του χαρακτήρα, από τον Ερντογάν.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, υπάρχουν μερικές αντικειμενικές συνέπειες εκείνου του πραξικοπήματος, που οδηγούν στο ασφαλές συμπέρασμα, ότι η αποτυχία της απόπειρας ενίσχυσε εντυπωσιακά τον Ερντογάν και, κατά συνέπεια, το τμήμα της οικονομικής ελίτ που εκπροσωπεί, μέσα από ένα κρεσέντο καταστολής που παραμένει ουσιαστικά αμείωτο.

Ποιες ήταν αυτές οι συνέπειες;

1. Καταρχήν, το ευρείας κλίμακας πογκρόμ στο κράτος, από τον στρατό, την εκπαίδευση και την δικαιοσύνη, μέχρι την δημόσια διοίκηση με την βασική κατηγορία του «γκιουλενιστή». Πογκρόμ το οποίο συνεχίζεται και από το οποίο προέκυψε μια νέα μορφή προσφυγικού ρεύματος από την Τουρκία προς την Ευρώπη, μέσω του Έβρου και των ελληνικών νησιών, αξιωματούχων που προσπαθούν να γλιτώσουν τις οικογένειές του από τον ρεβανσισμό του Ερντογάν επί δικαίων και, επί το πλείστον, αδίκων.
2. Η ενίσχυση των προεδρικών εξουσιών.

Το πογκρόμ

Όπως απαριθμεί η Deutsche Welle, εκτός από υψηλά ιστάμενους στρατιωτικούς, βρίσκονται στις φυλακές πάνω από 350 φοιτητές στρατιωτικών σχολών.
Ανάμεσά τους είναι ο Φουρκάν Τσεντικαγιά, πρώην φοιτητής στην Ακαδημία Πολεμικής Αεροπορίας στην Κωνσταντινούπολη. Η μητέρα του, Μελέκ Τσεντικαγιά, 45 ετών, πίστευε πάντα στην αθωότητά του. Σε τελική ανάλυση, δεν ήξερε τίποτα για την απόπειρα πραξικοπήματος ο γιός της, λέει. Εκτελούσε μόνο διαταγές. Ο Φουρκάν και οι συμφοιτητές του καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη για απόπειρα πραξικοπήματος. Η μητέρα του απευθύνθηκε στο κυβερνητικό κόμμα AKP και δήλωσε πως θα προσφύγει και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Πάνω από 140.000 δημόσιοι υπάληλοι απολύθηκαν ή έχουν τεθεί σε αναστολή από τις θέσεις εργασίας τους και δεκάδες μέσα ενημέρωσης έχουν κλείσει. Χιλιάδες συνελήφθησαν. Ενώ, οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες επιχειρούν και στο εξωτερικό, απαγάγοντας – προφανώς παρανόμως – όσους θεωρούν ότι σχετίζονται με το πραξικόπημα.

Ο Ερντογάν χαρακτήρισε το πραξικόπημα «ευλογία Θεού» – η οποία εκ του αποτελέσματος φαίνεται ότι αφορούσε αποκλειστικά τον ίδιο – και επέβαλε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Ο Σερτζίν Τανρικουλού, βουλευτής του CHP, του μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης, τον οποίο επικαλείται η Deutsche Welle, θεωρεί πως αυτός ήταν ένας τρόπος για να «ανακατέψει και πάλι την τράπουλα ο Ερντογάν». Αντί να ενισχύσει τη δημοκρατία, ο Ερντογάν δημιούργησε ένα ακόμα πιο αυταρχικό καθεστώς.

Ο Σερτζίν Τανρικουλού, ο οποίος ήταν και μέλος της επιτροπής διαλεύκανσης των συνθηκών κάτω από τις οποίες έγινε το πραξικόπημα, επιρρίπτει στο
κυβερνών κόμμα AKP πως παρεμπόδισε τη διαφώτηση των γεγονότων και των πραγματικών περιστατικών.

Οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες, σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή, είχαν πληροφορίες για το πραξικόπημα. Αυτός ήταν και ένας λόγος υποστηρίζουν, που οι πραξικοπηματίες οι οποίοι είχαν σχεδιάσει να γίνει το πραξικόπημα μέσα στη νύχτα, τελικά το έκαναν το απόγευμα.

Οι αρμόδιοι όμως, σύμφωνα με τον Τανρικουλού, όπως ο τότε αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων και σημερινός υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ, όπως και ο αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών Χακάν Φιντάν, δεν πήγαν ποτέ να καταθέσουν.

Οι υπερεξουσίες

Το 2017 ο Ερντογάν προχώρησε σε τροποποίηση του συντάγματος, συγκεντρώνοντας τόσες εξουσίες όσο ποτέ πριν στο παρελθόν απολάμβανε Τούρκος πρόεδρος.

Στις 24 Ιουνίου 2018 κερδίζει τις προεδρικές εκλογές από τον πρώτο γύρο. Αυτές οι εκλογές σηματοδοτούν τη μετάβαση από το κοινοβουλευτικό σύστημα σε ένα προεδρικό σύστημα, στο οποίο ο αρχηγός του κράτους συγκεντρώνει την εκτελεστική εξουσία.

Τον Ιούλιο εκείνης της χρονιάς, όπως θυμίζει το Αθηναϊκό Πρακτορείο, αίρεται το μέτρο της κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Η ΕΕ κάνει λόγο για «ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση», αλλά επισημαίνει τους περιορισμούς στις ελευθερίες.

Στις 31 Μαρτίου 2019, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν (AKP) έρχεται πρώτο σε εθνικό επίπεδο στις δημοτικές εκλογές της χώρας, αλλά χάνει τις εκλογές σε Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη, την μεγαλύτερη πόλη της Τουρκίας.

Οι εκλογές ακυρώνονται στην Κωνσταντινούπολη μετά από προσφυγές του AKP, που κάνει λόγο για φερόμενες «μαζικές παρατυπίες». Η αντιπολίτευση καταγγέλλει ένα «πραξικόπημα κατά της κάλπης».

Στις 23 Ιουνίου, ο υποψήφιος του αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού κόμματος για τη δημαρχία της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου ξανακερδίζει τις δημοτικές εκλογές που είχαν ακυρωθεί, επιφέροντας στον Ερντογάν τη χειρότερη εκλογική του ήττα μετά την άνοδο του AKP στην εξουσία το 2002.

Τον Ιούνιο του 2020, το Κοινοβούλιο ψηφίζει ένα νομοσχέδιο που δίνει ευρύτερες εξουσίες σε μια δύναμη νυχτερινών φρουρών της γειτονιάς, για περιπολία των δρόμων των τουρκικών πόλεων, ένα μέτρο που καταγγέλλεται από αντιπάλους ως ένα σχέδιο δημιουργίας «πολιτοφυλακής».

Τον Ιούλιο, η Βουλή εγκρίνει ένα νομοσχέδιο μεταρρύθμισης των δικηγορικών συλλόγων, το οποίο επικρίνεται από δικηγόρους που το θεωρούν ως μια απόπειρα μείωσης της ανεξαρτησίας τους. Στην συνέχεια η Βουλή ψηφίζει ένα άλλον νόμο που επεκτείνει τον έλεγχο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Στα τέλη Δεκεμβρίου, το Συνταγματικό Δικαστήριο κρίνει νόμιμη την παρατεταμένη κράτηση του επιχειρηματία και φιλάνθρωπου Οσμάν Καβαλά, ενός σημαντικού μέλους της κοινωνίας των πολιτών, που κατηγορείται για συμμετοχή στην απόπειρα πραξικοπήματος και κατασκοπεία. Παραμένει φυλακισμένος από το 2017.

Ο Καβαλά ο οποίος αρνείται αυτές τις κατηγορίες, γίνεται, μαζί με τον πρώην ηγέτη του φιλοκουρδικού Κόμματος Δημοκρατίας του Λαού (HDP) Σελαχαντίν Ντεμιρτάς, φυλακισμένος από το 2016, ένα από τα σύμβολα της καταστολής των τουρκικών αρχών.

Στις 19 Μαρτίου 2021, η Τουρκία αποχωρεί από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης κατά της βίας κατά των γυναικών, εξαγριώνοντας οργανώσεις προάσπισης δικαιωμάτων γυναικών και προκαλώντας τις επικρίσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στις 7 Απριλίου, 32 πρώην στρατιωτικοί καταδικάζονται σε ποινές ισόβιας κάθειρξης αφού κρίθηκαν ένοχοι ότι είχαν ηγετικό ρόλο στο αποτυχημένο πραξικόπημα.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, τα δικαστήρια έχουν μέχρι στιγμής καταδικάσει σχεδόν 4.500 άτομα, επιβάλλοντας ποινές ισόβιας κάθειρξης σε σχεδόν 3.000 από αυτά.