Tα πρώτα πακέτα κυρώσεων κατά της Ρωσίας, με αφορμή την αναγνώριση, από τη Μόσχα, των αυτοαποκαλούμενων Λαϊκών Δημοκρατιών του Ντονιέτσκ και του Λουγκάνκ, έχουν ήδη ανακοινωθεί από ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε ό,τι αφορά στην τελευταία, τα κράτη μέλη της ΕΕ αποφάσισαν την Τρίτη ομόφωνα να επιβάλουν μέτρα τόσο κατά προσώπων όσο και κατά του ρωσικού κράτους.

Ωστόσο οι κυρώσεις που ανακοινώθηκαν δεν ήταν όσο «σκληρές» αναμενόταν και σίγουρα «δεν πόνεσαν πολύ» τη Ρωσία, όπως είχε ισχυριστεί ο Ύπατος Εκπρόσωπος Εξωτερικών Υποθέσεων και Ασφάλειας της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ. Το εύλογο ερώτημα που προκύπτει έχει δύο αλληλοδιαπλεκόμενες πλευρές: 1. Πόσο θέλει και μπορεί η ΕΕ να επιβάλει σκληρότερες κυρώσεις στην Ρωσία και 2. Γιατι η Γερμανία προχώρησε στην αναστολή της έναρξης λειτουργίας του Nord Stream -2, χωρίς αυτό το μέτρο να συμπεριλαμβάνεται στο πακέτο των κυρώσεων. 

Την απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα, αλλά και μια πρώτη αξιολόγηση των μέχρι στιγμής κυρώσεων, έδωσε στο Tvxs.gr ο Κωνσταντίνος Φίλης, Διευθυντής IGA, Αναπληρωτής Καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος και αναλυτής διεθνών θεμάτων του Ant1.

Διαβάστε επίσης: Πόσο εξαρτημένη είναι η Ευρώπη από το ρωσικό φυσικό αέριο

Αφήνοντας χώρο στη διπλωματία

Ο κ. Φίλης εκτιμά ότι «οι κυρώσεις αυτές θα συνεχιστούν». «Είναι ο πρώτος γύρος» σημειώνει στο Tvxs.gr. «Στον πρώτο γύρο, εκ των πραγμάτων, δεν θα μπορύσαν να επιβάλλουν οι δυτικοί βαρύτερες κυρώσεις, για να έχουν ένα επιπλέον διαπραγματευυικό χαρτί. Όπως και η Ρωσία διαπραγματέυεται, κάνοντας κάποιες κινήσεις και αφήνοντας υπονοούμενα και απειλές, ότι μπορεί να συνεχίζει, εκτός εάν ικανοποπιηθεί, έτσι και οι δυτικοί απαντούν με αυτόν το τρόπο.».

Προσθέτει, απαντώντας σε μια διάχυτη αίσθηση ότι πρόκειται για «μαλακές» κυρώσεις, ο κ. Φίλης τονίζει: «Μαλακές δεν είναι. Είναι σκληρότερες από αυτές της Κριμαίας (σσ. οι κυρώσεις που επέβαλλε η Δύση στη Ρωσία μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014) αλλά όχι όσο σκληρές θα μπορούσε κανείς να περιμένει. Θα μπορούσαν να είναι σκληρότερες. Αλλά αυτό το αφήνουν για την επόμενη φάση. Ουσιαστικά δηλαδή και τα δύο μέρη, φαίνεται – χωρίς αυτό φυσικά να είναι βέβαιο ότι θα συμβεί – να αφήνουν λίγο χώρο στη διπλωματία: Η μεν Ρωσία, μένοντας στην ενέργεια που έκανε και μη συνεχίζοντας ερχόμενη  σε αντιπαράθεση με στρατιωτικές δυνάμεις της Ουκρανίας. Δηλαδή, αν μείνει εδώ και δεν θελήσει να συμπεριλάβει και τα άλλα 2/3 της περιοχής του Ντονμπάς, τα οποία αυτή τη στιγμή ανήκουν στην Ουκρανία, άρα θα πρέπει να εκδιωχθούν οι ουκρανικές δυνάμεις, άρα αυτό σημαίνει πόλεμο.

Η δε Δύση κάνει ένα πρώτο πακέτο, το οποίο είναι μάλλον το πακέτο της “μικρής εισβολής”, στην οποία έχει αναφερθεί ο Μπάιντεν, αλλά υπάρχει και ένα επόμενο πακέτο, όχι αν έχουμε εισβολή στο σύνολο της Ουκρανίας – γιατί αν πάμε σε κάτι τέτοιο προφανώς αλλάζουν δραματικά τα δεδομένα – αλλά αν η Ρωσία προχωρήσει σε απόπειρα κατοχής των περίπου 2/3 του Ντονμπάς, τα οποία αυτή τη στιγμή δεν ελέγχει, δηλαδή το τμήμα που είναι μέσα η Μαριούπολη».

Η ΕΕ ίσως θέλει, αλλά μπορεί;

Για τον κ. Φίλη, το να θέλει η ΕΕ σκληρότερες κυρώσεις, σχετίζεται άμεσα με το αν μπορεί. «Το θέμα δεν είναι αν θέλει (σσ. η ΕΕ), το θέμα είναι αν μπορεί.  Και το ένα επηρεάζει το άλλο. Δηλαδή, εφόσον έχουμε:

• 6.000 γερμανικές επιχειρήσεις να δραστηριοποιούνται στη Ρωσία,
• Τη Ρωσία να είναι ο βασικότερος προμηθευτής φυσικού αερίου της ευρωπαϊκής αγοράς κατά περίπου στο 40% – μεσοσταθμικά, γιατί υπάρχουν χώρες που εξαρτώνται κατά 100% από το ρωσικό φυσικό αέριο
• Τη Ρωσία να έχει γύρω στο 25% μερίδιο της στην ευρωπαϊκή  αγορά πετρελαίου,
• Μια τέτοια αλληλεξάρτηση εμπορική – ενεργειακή,

είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί τόσο άμεσα μια εναλλακτική, για παράδειγμα του φυσικού αερίου ή του πετρελαίου, για να μπορέσει η ΕΕ να επιβάλει στη Ρωσία τέτοιου βάρους κυρώσεις που να μπορύσαν να συνθλίψουν την ρωσική οικονομία.

»Γιατί έχει τη δυνατότητα αυτή. Η Ρωσία έχει μια οικονομία της οποίας το ΑΕΠ είναι στο αντίστοιχο της Ισπανίας. Ούτε καν της Ιταλίας, πολλώ δεν μάλλον της Γαλλίας, πολύ περισσότερο της Γερμανίας. Από οικονομικής άποψης είναι μια μεσαία χώρα. Προφανώς έχει τα πυρηνικά, είναι μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ κλπ. Αλλά αν οι Ευρωπαίοι είχαν την ευχέρεια, άρα θα ήταν πιο εύκολο να το επιθυμούν κιόλας, θα μπορούσαν να συντρίψουν την ρωσική οικονομία σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Αλλά η Ρωσία γνωρίζει ότι αυτό δεν μπορεί να συμβεί, τουλάχιστον στον κόσμο του 2022, γιατί είναι τόσο μεγάλος ο βαθμός της εξάρτησης μεταξύ των δύο μερών, που ξέρουν ότι αυτό θα πονέσει και τους Ευρωπαίους. Και δεν είναι διατεθειμένοι οι Ευρωπαίοι να κάνουν κάτι τέτοιο. Γιατί ας μην ξεχνάμε ότι όλα αυτά γίνονται, έστω κι αν όχι συνολικά, για χάρη της Ουκρανίας».

«Κατά την άποψή μου», σημειώνει ο κ. Φίλης, «η συζήτηση και όλο αυτό που συμβαίνει είναι συνολικά για τη νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας, για το ποιος θα κατέχει τι, τους συσχετισμούς, τις ζώνες επιροοής κλπ, αλλά στην πράξη, αυτή τη στιγμή συμβαίνει για την Ουκρανία. Δεν μπορεί λοιπόν – και αυτό το ξέρουν και οι Ρώσοι και θα έπρεπε να το ξέρουν και οι Ουκρανοί – η Ευρώπη να πάει σε μια μετωπική με την Ρωσία για χάρη της Ουκρανίας, ακόμη και αν βλέπουνε από την Ρωσία συνεχείς παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου, των συμφωνιών του Ελσίνκι του 1975 που αφορούν στα σύνορα κλπ.».

Διαβάστε επίσης: Ενεργειακό θρίλερ: Aντέχει η Ευρώπη τη ρήξη με τον Πούτιν;

Το «αίνιγμα» Nord Stream-2

Ο κ. Φίλης σημειώνει ότι ενώ υπάρχουν τέσσερα πακέτα κυρώσεων (από ΕΕ, ΗΠΑ, Βρετανία και Καναδά), το πάγωμα του αγωγού Nord Stream 2 «είναι απόφαση της Γερμανίας». «Δεν υπάρχει ευρωπαϊκό πακέτο που να περιλαμβάνει τον Nord Stream 2 . Είναι πολιτική επιλογή της Γερμανίας».

Αυτό συμβαίνει, σύμφωνα με τον ίδιο, ως «ανάγκη της εξευμενίσει την οργή όσων κατηγορούν την Γερμανία, ότι με την πολιτική κατευνασμού την οποία ακολοθεί απέναντι στην Ρωσία, ότι η Γερμανία δίνει στη Ρωσία τη δυνατότητα να κινείται επιθετικά και να αναθεωρητικά, χωρίς να αισθάνεται κάποιου είδους πίεση από ευρωπαϊκής ή απο γερμανικής πλευράς».

Γιατί, όμως, η Γερμανία να προχωρήσει σε ένα βήμα το οποίο, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, θα πλήξει την οικονομία της; «Είναι υπό πίεση η Γερμανία, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα, λόγω των ειδικών σχέσεων που έχει με την Ρωσία» απαντά ο κ. Φίλης.

«Και ακριβώς επειδή η Γερμανία έχει παραβιάσει πολλές φορές. και εν προκειμένω στο κομμάτι του Nord Stream 1 και 2, τη λεγόμενη “ευρωπαϊκή αλληλεγγύη” – γιατί από τη μία πίεζε να μην προχωρήσουν σχέδια ενεργειακής παράκαμψης της Ουκρανία από τα νότια, αλλά η ίδια υλοποιούσε σχέδια παράκαμψης της Ουκρανίας από τα βόρεια και μάλιστα σχέδια που δεν περιλαμβάνουν κανέναν άλλο ευρωπαϊκό κράτος, πχ την Πολωνία, ή τις Βαλτικές – αυτό δημιουργεί μία ευθύνη της Γερμανίας. Γιατί δεν είναι μια οποιαδήποτε δύναμη της Ευρώπης».

«Είναι λογικό οι Γερμανοί να θέλουν για τα μάτια του κόσμου να κάνουν στην παρούσα φάση μια τέτοια ενέργεια. Και λέω για τα μάτια του κόσμου διότι αν είχαν την δυνατότητα να περιορίσουν την εξάρτησή τους από τη Ρωσία, προφανώς θα το είχαν κάνει ήδη. Είναι λοιπόν μία απόφαση υπό αίρεση. Αν δεν ήταν, δεν θα μιλούσαμε για αναστολή, θα μιλούσαμε για ακύρωση. Αναστολή σημαίνει ότι αν η Ρωσία μείνει εδώ και δεν κάνει κάτι χειρότερο, τότε, η υλοποίηση του Nord Stream – 2 θα εξεταστεί εκ νέου. Έτσι κι αλλιώς, ένα σχέδιο που έχει ολοκληρωθεί, θα είναι πάρα πολύ δύσκολο, και μόνο υπό πολύ ειδικές συνθήκες, που ακόμα δεν έχουμε φτάσει σε αυτές,  μπορούσε να αναβληθεί».

«Το διάγγελα Πούτιν με κλόνισε»

Ρωτάμε τον κ. Φίλη αν περιμένει αντίδραση των μεγάλων γερμανικών επιχειρήσεων κατά των κυρώσεων στην Ρωσία, όπως είχε συμβεί με τις κυρώσεις για την Κριμαία.

«Αν εξαρτιόταν από αυτούς μπορεί να μην είχαμε φτάσει μέχρι εδώ», απαντά και προσθέτει, πώς «δεν νομίζω ότι η Ρωσία αυτή τη στιγμή θα κάνει κάποιο επόμενο βήμα. Αλλά από την άλλη, το διάγγελα Πούτιν με κλόνισε. Από την άποψη ότι άκουσα έναν άνθρωπο που φαινόταν να ζει 100 χρόνια πίσω, να μιλά με όρους ή με τρόπο καθηγητή ιστορίας, να μας κάνει μάθημα ιστορίας – και μάλιστα με αρκετές ανακρίβειες – για να μας πείσει για το δίκαιο των λόγων του. Αλλά μου φάνηκε σαν να είναι λίγο εκτός πραγματικότητας. Δεν μου φάνηκε ο Πούτιν που εγώ έχω μάθει, ο πραγματιστής ηγέτης που είναι σκληρός, που θα κινηθεί στην κόψη του ξυραφιού, αλλά στο τέλος της μέρας ξέρει ποια είναι τα όριά του. Μου φάνηκε αμετροεπής.

»Τώρα, αν αυτό το έκανε για την εγχώρια κοινή γνώμη, για να στοιχειοθετήσει τη μερική επέμβαση στην Ουκρανία, μακάρι να είναι έτσι. Αν όμως το έκανε επειδή το πιστεύει βαθειά και είναι η πεποίθησή του, ότι δηλαδή είναι σε θέση τώρα αυτός να αλλάξει το ρου της ιστορίας, διορθώνοντας κιόλας ιστορικά λάθη προκατόχων του – και όχι όποιου κι όποιου, αλλά του Λένιν – αυτό είναι κάτι το οποίο εμένα με προβληματίζει πάρα πολύ».

Διαβάστε επίσης: Γιατί ο Nord Stream-2 είναι το «φυτίλι» στο Ντονμπάς