Την ώρα που η Λιβύη φαίνεται να έχει βυθιστεί -για μια ακόμη φορά μέσα σε λίγα χρόνια -στη δίνη ενός άγριου εμφυλίου πολέμου, με τις δυνάμεις του στρατηγού Καλίφα Χαφτάρ να πολιορκούν την Τρίπολη, η παγκόσμια κοινότητα δείχνει να παρακολουθεί σοκαρισμένη τις εξελίξεις. Μάλιστα αρκετοί δε θεωρούν τυχαίο πως η έναρξη της επίθεσης εκ μέρους των δυνάμεων του Χαφτάρ στη λιβυκή πρωτεύουσα με στόχο την ανατροπή της διεθνώς αναγνωρισμένης Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας της χώρας, υπό τον Φαγέζ Σαράζ, συνέπεσε με την παρουσία απεσταλμένου των Ηνωμένων Εθνών για την διοργάνωση μιας ειρηνευτικής διάσκεψης, η οποία φαίνεται πως έχει ήδη καθυστερήσει πολύ.

«Σοκαρισμένη» από τη συγκεκριμένη εξέλιξη δήλωσε και η γαλλική κυβέρνηση. Όπως επισημαίνει όμως σε άρθρο του το Politico, η εν λόγω αντίδραση είναι μάλλον υποκριτική, καθώς οι προθέσεις του 75χρονου στρατηγού ήταν εδώ  και πολύ καιρό γνωστές, ιδιαίτερα στο Παρίσι.

Άλλωστε, η Γαλλία είχε συμβάλει ενεργά -τουλάχιστον από το 2015 και μετά- στην ενίσχυση του Χαφτάρ, ευελπιστώντας ότι αυτός θα μπορούσε να επιβάλει τους δικούς της όρους στην αχανή, ακυβέρνητη πετρελαιοπαραγωγό χώρα της Βόρειας Αφρικής.

Σε αυτή την απόπειρα ήρθε παρασκηνιακά σε αντιπαράθεση με την Ιταλία, η οποία είδε τα συμφέροντά της τόσο σε οικονομικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο ασφάλειας να πλήττονται.  Υπενθυμίζεται ότι η Ρώμη αποτελεί βασικό παίκτη στον πετρελαϊκό χάρτη της Λιβύης, ενώ δέχεται τον κύριο όγκο των μεταναστευτικών ροών από τη συγκεκριμένη χώρα, οι οποίες προέκυψαν αμέσως μετά τις γαλλικές επιδρομές του 2011 και την ανατροπή  του Μουαμάρ Καντάφι, που τη βύθισαν ακόμη περισσότερο στο χάος.

Την ίδια στιγμή όμως η κυβέρνηση Μακρόν δηλώνει πως στηρίζει την ειρηνευτική διαδικασία που διεξάγεται με τη διαμεσολάβηση του ΟΗΕ, υπό την επίβλεψη του Λιβανέζου πρώην υπουργού, Γκασάν Σαλαμέ, ενός πολιτικού επιστήμονα με «γαλλικές επιρροές». Ταυτόχρονα, δεν έχει παραδεχτεί δημοσίως την παροχή στρατιωτικού εξοπλισμού αλλά και τεχνογνωσίας στον Χαφτάρ. Ήρθε όμως η πτώση ενός γαλλικού ελικοπτέρου στη Λιβύη το 2016, η οποία είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο τριών στρατιωτών για να αποδείξει πως οι μυστικές επιχειρήσεις υπό την επίβλεψη του Παρισιού δε σταμάτησαν ποτέ.

Ρίχνοντας μια ματιά στο στρατό του Χαφτάρ

Από τη δική του μεριά, ο ίδιος ο Καλίφα Χαφτάρ, ο οποίος ειρήσθω εν παρόδω είναι Αμερικάνους πολίτης ενώ φήμες αναφέρουν πως εκπαιδεύτηκε από τη CIA, φροντίζει να διαφημίζει σε κάθε ευκαιρία τον -γαλλικής τεχνολογίας- υπερσύγχρονο στρατωτικο εξοπλισμό που προμηθεύτηκε, παρά το διεθνές εμπάργκο που έχει επιβληθεί.

Παράλληλα, αρκετοί από τους πολεμιστές του δεν αποτελούν ακριβώς εκείνο το πρότυπο, που θα επιθυμούσε το Παρίσι. Πιο συγκεκριμένα, όπως σημειώνει η ειδική ερευνήτρια για το λυβικό ζήτημα, Μαίρη Φιτζέρανλτ, «μεταξύ των δυνάμεων του Χαφτάρ θα βρει κάποιος  πολιτοφύλακες από τοπικές φυλές, σκληροπυρηνικούς σαλαφιστές που συνδέονται με το Σαουδαραβικό καθεστώς, σουδανέζους αντάρτες αλλά κι  έναν αξιωματικό που καταζητείται από διεθνή δικαστήρια για εγκλήματα πολέμου».

Χαμένος μεταξύ κακών συμβούλων και οπουρτουνισμού ο Μακρόν

Όλα τα τα παραπάνω πάντως δε φαίνεται να πολυαπασχολούν τους ιθύνοντες της γαλλικής κυβέρνησης. Άλλωστε το μεγάλο ενδιαφέρον του Εμμανουέλ Μακρόν φάνηκε από την πρώτη στιγμή της εκλογής το 2017, όταν φρόντισε στην πρώτη υψηλού διπλωματικού ενδιαφέροντος κίνησής του να καλέσει τόσο τον Χαφτάρ όσο και τον Σαλάζ για συνάντηση σε ένα κάστρο έξω από το Παρίσι, επιχειρώντας να επιτύχει μια συμφωνία για την κατανομή της ισχύος στη Λιβύη. Αξίζει να σημειωθεί μάλιστα πως δεν είχε κανένα πρόβλημα να βάλει ακόμη και την Ιταλία στο παιχνίδι. Αποτελούσε και αυτό μέρος μιας εικόνας που έβαζε πάλι τη Γαλλία ως κεντρικό παίκτη στην διεθνή σκακιέρα.

Φαίνεται πως ο νυν Γάλλος υπουργός εξωτερικών, Ζαν Υβ Αλ Ντριαν, ο οποίος είχε αναλάβει επ’ ώμου τη στήριξη του Χαφτάρ, όταν κατείχε το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Άμυνας, έχει πείσει τον Μακρόν πως η Λιβύη θα ήταν εύκολη υπόθεση. Κάπως έτσι ο Εμμάνουελ Μακρόν έχασε την ευκαιρία να «χτίσει»  το προφίλ του σε μια υπόθεση, η οποία είχε καταστρέψει εκείνο του Νικολά Σαρκοζί.       

«Ο Μακρόν έκανε το σφάλμα να θεωρήσει πως στη Λιβύη θα πετύχαινε μια πρώτη γρήγορη νίκη» επισημαίνει ο Λίβυος ερευνητής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, Τάρεκ Μεγκερίζι, προσθέτοντας ότι αυτό «οφείλεται εν μέρει σε κακές συμβουλές κι εν μέρει σε οπορτουνίστική λογική, καθώς βασίστηκε σε στρατιωτικούς προκειμένου να λύσει ένα πολιτικό πρόβλημα».

Η ανακατανομή στον πετρελαϊκό χάρτη  

Από την άλλη μεριά, Ιταλοί αξιωματούχοι, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι κατανοούν καλύτερα τη σύνθετη κοινωνική δυναμική στο εσωτερικό της Λιβύης, εκτιμούν πως ο Χαφτάρ πολύ δύσκολα θα καταφέρει να κερδίσει την υποστήριξη των φυλών Τούμπου και Τουαρέγκ, που ελέγχουν τη νότια Λιβύη, καθώς και εκείνη των τοπικών αρχόντων που κυριαρχούν στα βορειοδυτικά της χώρας.

Σε κάθε περίπτωση, αναλυτές επισημαίνουν ότι η στρατηγική του Παρισιού στη Λιβύη καθορίζονται εν πολλοίς από τα πιθανά κέρδη που προσδοκά να έχει από τις νέες πετρελαϊκές συμβάσεις που ετοιμάζεται να συνάψει ο γαλλικός κολοσσός Total. Δεν είναι τυχαίο πως ο Χαφτάρ έσπευσε -πριν ξεκινήσει την εκστρατεία εναντίον της Τρίπολης- να εκδιώξει την ιταλική Eni από το πετρελαιοφόρα πεδία, τα οποία εκμεταλλευόταν αυτή, στα  ανατολικά της χώρας, όπου βρίσκεται και το στρατηγείο του.

Άλλοι εκτιμούν πως η στήριξη στον Χαφτάρ ήταν επιβεβλημένη, καθώς ήταν ανάγκη να αντιμετωπιστούν οι τζιχαντιστικές ομάδες που αποτελούσαν απειλή για «εύθραυστες» κυβερνήσεις ΄όπως στο Νίγηρα, το Τσαντ και το Μάλι, οι οποίες ήταν αντικείμενο υποστήριξης από τη γαλλική επιχείρηση με κωδική ονομασία Μπαρκάν. Προσθέτουν δε πως το γαλλικό ενδιαφέρον για μια «ισχυρή Λιβύη» αποτελεί πολύ περισσότερο μια στρατηγική επιλογή στη Μέση Ανατολή, υπενθυμίζοντας τις συμμαχίες που έχει ήδη συνάψει με των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, της  Σαουδικής Αραβίας αλλά και της Αιγύπτου.

Το άλλοθι της τρομοκρατίας

Ορισμένοι αναλυτές από την άλλη συνδέουν τον πόλεμο κατά των Ισλαμιστών στη ζώνη Σαχάρα-Σαχέλ με τον αγώνα κατά της τρομοκρατίας, η οποία αποτελεί την πρώτη προτεραιότητα της γαλλικής Εθνικής Ασφάλειας, ιδιαίτερα μετά τι επιθέσεις του 2015.

Ήταν άλλωστε εκπεφρασμένη άποψη Γάλλων αξιωματούχων πως, μετά την αστάθεια που προκλήθηκε σε πολλές χώρες μετά την αραβική άνοιξη, έπρεπε να εμποδιστεί η εξάπλωση των ακραίων ισλαμιστών αλλά και η μαζική μετανάστευση με κάθε κόστος, ακόμη και εις βάρος των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Αυτός είναι κι ο λόγος που στο Παρίσι παρακολουθούν με ανησυχία τις εξελίξεις σε μια ακόμη πρώην γαλλική αποικία αλλά και βασικός προμηθευτής φυσικού αερίου της χώρας, την Αλγερία, όπου ο παραδοσιακός σύμμαχός του, Αμπντελσαντίζ Μπουντεφλίκα, οδηγήθηκε σε παραίτηση μετά από μαζικές διαδηλώσεις.

Η πολιτική επένδυση της Γαλλίας σε έναν 82χρονο ηγέτη, όπως ο Μπουντεφλίκα, αποδεικνύει πόσο κοντόφθαλμη είναι η ευρύτερη στρατηγική της. Άλλωστε και ο Χαφτάρ δεν είναι μικρός. Στα 75 του, υποβλήθηκε σε θεραπεία 6 εβδομάδων στο Παρίσι λόγω σοβαρών προβλημάτων υγείας, ενώ δεν υπάρχει σαφής διάδοχός του.

«Πίστευε πως θα κάνει περίπατο στην Τρίπολη, αλλά δε φαίνεται να τα καταφέρνει» επισημαίνουν αναλυτές προσθέτοντας: «Έχει αντιμετωπίσει πολύ σκληρή αντίσταση. Ο στρατός δεν είναι στο πλευρό του, ενώ χιλιάδες έχουν ξεριζωθεί. Δυστυχώς, η Λιβύη κινδυνεύει να εξελιχθεί σε ένα παρατεταμένο πεδίο μάχης».

Σε κάθε περίπτωση, είναι πολύ δύσκολο να υποστηρίξει κανείς πως μια τέτοια εξέλιξη θα βοηθούσε τη Γαλλία στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας ή της ανεξέλεγκτης μετανάστευσης.