Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι πλέον μια αξιόπιστη χώρα. Για κάποιους, αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. Ο πόλεμος στο Ιράκ που ξεκίνησε το 2003 – με περισσότερους από 100.000 νεκρούς, διαρκή περιφερειακή αποσταθεροποίηση και την επιστροφή της ρωσικής επιρροής – είχε ήδη φανερώσει στον κόσμο τα δεινά της αμερικανικής στρατιωτικής ύβρεως.

Αλλά η τρέχουσα κρίση είναι νέα, διότι θέτει υπό αμφισβήτηση την ίδια την καρδιά της οικονομικής, χρηματοπιστωτικής και πολιτικής δύναμης της χώρας, η οποία φαίνεται να βρίσκεται σε σύγχυση, κυβερνώμενη από έναν ασταθή και αλλοπρόσαλλο ηγέτη, χωρίς δημοκρατική σπονδυλική στήλη.

Με τον παραπάνω πρόλογο ξεκινά το εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο του Τομάς Πικετί στη Le Monde για την κατάσταση στις ΗΠΑ, που σύμφωνα με τον διάσημο Γάλλο οικονομολόγο βρίσκεται σε ιστορική καμπή.

Η οικονομική παρακμή των ΗΠΑ

Η Κίνα έχει ξεπεράσει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε οικονομικό επίπεδο, με το ΑΕΠ της να ξεπερνά αυτό των ΗΠΑ ήδη από το 2016. Σήμερα, το κινεζικό ΑΕΠ είναι πάνω από 30% υψηλότερο και αναμένεται να διπλασιαστεί έως το 2035.

Ταυτόχρονα, οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν ένα ιστορικά υψηλό εξωτερικό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος, που θα φτάσει στο 70% του ΑΕΠ το 2025. Οι αυξήσεις των επιτοκίων αναμένεται να επιβαρύνουν τη χώρα με κολοσσιαίες πληρωμές τόκων στον υπόλοιπο κόσμο, κάτι που μέχρι τώρα απέφευγε χάρη στην κυριαρχία της στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Τραμπ, o ντεμοντέ αποικιοκράτης

Ο Ντόναλντ Τραμπ, γράφει ο Πικετί, είναι ένα είδος ντεμοντέ αποικιοκράτη. Οι παλιές αποικιοκρατικές χώρες (Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Γερμανία και Ολλανδία) κατείχαν τεράστια περιουσιακά στοιχεία στο εξωτερικό, τα οποία τους απέφεραν τόκους και μερίσματα υπεραρκετά για να χρηματοδοτήσουν το εμπορικό τους έλλειμμα, ενώ συνέχιζαν να συσσωρεύουν χρέη στον υπόλοιπο κόσμο.

Οι ΗΠΑ δεν είναι το ίδιο και για αυτό ο Τραμπ θέλει να διασώσει τη χώρα του οικειοποιούμενος τα ουκρανικά ορυκτά, καθώς και τη Γροιλανδία και τον Παναμά.

Ωστόσο, αυτή η στρατηγική δεν συμβαδίζει με την εποχή. Άλλωστε η αρχιτεκτονική ισχύος των Ηνωμένων Πολιτειών μετά το 1945 βασίστηκε στο δημοκρατικό ιδεώδες και στις εκπαιδευτικές καινοτομίες που την κατέστησαν διεθνές πρότυπο. Η πολιτική του Τραμπ υπονομεύει το ηθικό και πολιτικό βάθρο στο οποίο στηρίχθηκε η αμερικανική ηγεμονία.

Η θέση της Ευρώπης

Το άρθρο θεωρεί ότι η Ευρώπη φέρει σημαντική ευθύνη για την εμφάνιση των παγκόσμιων ανισορροπιών. Προτείνει η Ευρώπη να υποστηρίξει βαθιά μεταρρύθμιση στη διακυβέρνηση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας, δίνοντας μεγαλύτερο ρόλο σε αναδυόμενες οικονομίες όπως η Βραζιλία, η Ινδία και η Νότια Αφρική.

Εάν συνεχίσει να συμμαχεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες για να εμποδίσει αυτή την ανεπανόρθωτη διαδικασία, τότε οι BRICS [Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική] θα οικοδομήσουν αναπόφευκτα μια παράλληλη διεθνή αρχιτεκτονική, υπό την ηγεσία της Κίνας και της Ρωσίας.

Ιδιαίτερα αρνητικά κρίνει την άρνηση της Ευρώπης στις προτάσεις φορολογικής δικαιοσύνη της Βραζιλίας, καθώς και να υποστηρίξει τη δημιουργία ενός πλαισίου δίκαιης φορολογίας υπό τα Ηνωμένα Έθνη.

Εμπορικές ανισορροπίες και η ανάγκη για δράση

Επιπρόσθετα, η Ευρώπη καλείται να αναγνωρίσει τον ρόλο της στις παγκόσμιες εμπορικές ανισορροπίες. Παρά την κριτική που ασκεί στα υπερβολικά πλεονάσματα της Κίνας, το ευρωπαϊκό εμπορικό ισοζύγιο παρουσιάζει υπερβολικά υψηλά πλεονάσματα.

Μεταξύ 2014 και 2024, ενώ οι ΗΠΑ κατέγραψαν ετήσια εμπορικά ελλείμματα περίπου 800 δισεκατομμυρίων δολαρίων, η Ευρώπη διατηρούσε πλεονάσματα της τάξης των 350 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως.

Για να ανταποκριθεί στις προκλήσεις, η Ευρώπη οφείλει να επενδύσει σε ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης, που θα είναι κοινωνικά δίκαιο, οικολογικό και ισορροπημένο. Οι επενδύσεις στην αμυντική βιομηχανία ή του φόρου άνθρακα δεν επαρκούν για να αντιμετωπίσουν τις παγκόσμιες προκλήσεις με τρόπο βιώσιμο, καταλήγει το άρθρο-παρέμβαση.