Την ώρα που ο χρόνος μετρά αντίστροφα για τις ισπανικές εκλογές, πληθαίνουν τα ερωτήματα που θα πρέπει να απαντηθούν από το αποτέλεσμα της κάλπης της 28ης Απριλίου.

Κι αυτό γιατί, όπως επισημαίνει σε εκτενές άρθρο του το BBC, το εκλογικό και πολιτικό παιχνίδι φαίνεται πως έχει αλλάξει ριζικά, σε μια χώρα μάλιστα που στήνει εθνικές κάλπες για τρίτη φορά μέσα σε τέσσερα χρόνια. Εκτός των ιδιαιτεροτήτων αναφορικά με τα καταλανικά αλλά και τα βάσκικα κόμματα, έχουμε μπροστά μας τα εξής νέα δεδομένα: το δεξιό Λαϊκό Κόμμα δείχνει να καταρρέει υπό το βάρος των σκανδάλων που έχει εμπλακεί, σε αντίθεση με τον παραδοσιακό αντίπαλό του, το Σοσιαλιστικό Κόμμα, που καταγράφει δημοσκοπικά limit up από τη στιγμή που ο Πέδρο Σάντσεθ  ανέλαβε την πρωθυπουργία το περασμένο καλοκαίρι.

Την ίδια στιγμή, τόσο οι Podemos, στα αριστερά του πολιτικού φάσματος, αλλά και οι Ciududanos, στα δεξιά, φαίνεται προς το παρόν να χάνουν ένα μέρος των δυνάμεών τους. Το μεγαλύτερο ζήτημα όμως για τους πολιτικούς αναλυτές -και όχι μόνο- έχει να κάνει με τη δυναμική που έχει αναπτύξει μέσα στον τελευταίο χρόνο το ακροδεξιό Vox. Το κρίσιμο ερώτημα που τίθεται από πολλούς είναι μέχρι που μπορεί να το  οδηγήσει αυτή η δυναμική.

Τα τρία σενάρια της επόμενης μέρας και οι «αδυναμίες» τους

Για να έχει κάποιος μια πιο ξεκάθαρη εικόνα σχετικά με το μετεκλογικό σκηνικό στην Ισπανία (όσο επίφοβο κι αν είναι κάτι τέτοιο, καθώς σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα μόνο το 40% έχει αποφασίσει τι θα ψηφίσει) αυτό συνοψίζεται στα εξής τρία ενδεχόμενα:

• Κυβέρνηση συνεργασίας των Σοσιαλιστών με τους Podemos, με τη στήριξη και μικρότερων κομμάτων
• Κυβερνητική συνεργασία του Λαϊκού Κόμματος με τους Ciududanos αλλά και το Vox
• Κυβερνητικός συνασπισμός των Σοσιαλιστών με τους Ciududanos

Σε κάθε όμως από τα παραπάνω σενάρια υπάρχουν χτυπητές «αδυναμίες»:

Στο μεν πρώτο σενάριο– οι Σοσιαλιστές, εκτός των Podemos, θα χρειάζονταν πιθανότατα τη στήριξη των βάσκικων αλλά και των καταλανικών αυτονομιστικών κομμάτων. Κάτι τέτοιο όμως φαντάζει αρκετά δύσκολο αν σκεφτεί κανείς πως ήταν η απόσυρση της στήριξης εκ μέρους των Καταλανών βουλευτών που οδήγησε πριν από ελάχιστους μήνες στην κατάρρευση της κυβέρνησης του Πέδρο Σάντσεζ. Την ίδια ώρα, πόλωση που έχει καλλιεργηθεί στο εσωτερικό της χώρας απέναντι στο καταλανικό αυτονομιστικό κίνημα (τη στιγμή μάλιστα που βρίσκεται σε εξέλιξη η δίκη 12 στελεχών του) κάνει ακόμη πιο δύσκολη την την επιτυχή έκβαση τυχόν νέων διαπραγματεύσεων για το σχηματισμό νέας κυβέρνησης. Στο δεύτερο σενάριο, τυχόν εμπλοκή του Vox σε κυβερνητική συνεργασία δείχνει να ενεργοποιεί αρνητικά αντανακλαστικά, ιδιαίτερα των ψηφοφόρων των Ciududanos. Από τη μεριά του όμως ο επικεφαλής του κόμματος, Άλμπερτ Ριβέρα, έχει επανειλημμένα απορρίψει δημόσια το ενδεχόμενο συνεργασίας με το κόμμα του Πέδρο Σάντσεζ. Οπότε πάει και το τρίτο σενάριο..

Δεν είναι η οικονομία, ηλίθιε

Από την άλλη, αξίζει κανείς να εξετάσει κανείς τα βασικά πολιτικά διακυβεύματα της εκλογικής μάχης. Και σε αυτά δεν φαίνεται να περιλαμβάνεται το πεδίο της οικονομίας, καθώς η καταλανική κρίση αλλά και η άνοδος του Vox έχουν επισκιάσει τα πάντα. «Ζούμε κάτι πρωτόγνωρο. Είναι πρώτες εκλογές που δεν μιλάμε για την οικονομία» σημειώνει χαρακτηριστικά μιλώντας στο BBC ο Χουάν Ροντρίγκεζ Τερουέλ, καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο πανεπιστήμιο της Βαλένθια. Ενδεικτικό το γεγονός ότι το θέμα της ανεργίας, η οποία παρά την αποκλιμάκωση των τελευταίων χρόνων παραμένει σε υψηλά επίπεδα σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, έχει απασχολήσει ελάχιστα τη δημόσια συζήτηση.

«Οι καμπάνιες παραμένουν επικεντρωμένες σε εθνοτικά ζητήματα, κατά κύριο λόγο σε αυτό της Καταλονίας, η οικονομία φαίνεται να μην ανήκει πια στα θεμελιώδη ζητήματα» προσθέτει με νόημα ο κύρος Τερουέλ.

Αξίζει να σημειωθεί, πως πριν από την προκήρυξη των εκλογών ο Πέδρο Σάντσεζ βρισκόταν σε διαπραγματεύσεις με τα καταλανικά κόμματα, προκειμένου να κερδίσει την στήριξή τους στον προϋπολογισμό που είχε καταρτίσει η κυβέρνησή του. Οι συγκεκριμένες διαπραγματεύσεις κατέρρευσαν εν μέσω των έντονων αντιδράσεων ένα κομμάτι του πολιτικού κόσμου ενώπιον ακόμη και του ενδεχόμενου συνάντησης του Ισπανού πρωθυπουργού  με εκπροσώπους των αυτονομιστών.  Σε αυτές τις αντιδράσεις το Vox είχε πρωταγωνιστικό ρόλο, επικαθορίζοντας εν μέρει την στάση και των υπόλοιπων αντιπολιτευόμενων κομμάτων στο να υπάρξει η παραμικρή παραχώρηση στο καταλανικό αυτονομιστικό κίνημα. 

Το Vox αντλεί δύναμη από…την Καταλονία

Το ακροδεξιό Vox έχει επενδύσει στο σκληρό μέτωπο απέναντι στους Καταλανούς αυτονομιστές.  Είναι μια στρατηγική που φαίνεται να του βγαίνει σε μεγάλο βαθμό, κάτι που διαφαίνεται από την ραγδαία άνοδο των ποσοστών του. Και αυτό παρά το γεγονός πως η ισπανική κοινωνία εξακολουθεί να βλέπει ως «μαύρη κηλίδα» την περίοδο της δικτατορίας του Φράνκο. «Είναι ξεκάθαρο ότι η άνοδος του Vox έχει προκαλέσει σεισμικές δονήσεις στο πολιτικό σκηνικό της Ισπανίας» παραδέχεται η καθηγήτρια πολιτικών επιστημών στο πανεπιστήμιο Μπέντλεϊ , Μπόνι Φιλντ, η οποία όμως προειδοποιεί να μην ακούγονται υπερβολές σχετικά τις επιτυχίες του εν λόγω μορφώματος. Οι πλέον πρόσφατες δημοσκοπήσεις τοποθετούν το Vox στα επίπεδα το 10%, τη στιγμή πάντως που ο ηγέτης του εμφανίζει τα χαμηλότερα ποσοστά αποδοχής.

«Απενοχοποιημένη» η συγκυβέρνηση με την ακροδεξιά

Παρ’ όλα αυτά, όπως επισημαίνει η καθηγήτρια του Μπέντλεϊ εκείνο που προκαλεί μεγαλύτερη ανησυχία είναι η απενοχοποίηση που παρατηρείται στους κόλπους ενός τμήματος του πολιτικού κόσμου στο ενδεχόμενο να συγκυβερνήσει με την ακροδεξιά. Κάπως έτσι άλλωστε το Λαϊκό Κόμμα με τους Ciududanos επέλεξαν πρόσφατα να συγκυβερνήσουν στην Ανδαλουσία με τη στήριξη του Vox.

«Εφόσον τα κόμματα της δεξιάς πλησιάζουν την κοινοβουλευτική πλειοψηφία κάτι αντίστοιχο δεν αποκλείεται να συμβεί» σημειώνει με νόημα η κυρία Φίλντ. Από την άλλη, κατά την άποψη του καθηγητή του πανεπιστημίου της Μάλαγα, Μανουέλ Αρίας Μαλντονάντο, η διαφαινόμενη επιτυχία του Vox οφείλεται εν μέρει στην ιστορική του «αυτογνωσία» (το φρανκικό παρελθόν, στο οποίο αναφερθήκαμε πιο πάνω) καθώς και στη υιοθέτηση χαμηλού προφίλ. «Δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο το γεγονός ότι από τη ρητορεία του λείπει οποιαδήποτε αναφορά στην περίοδο του Φράνκο» αναφέρει ο καθηγητής και προσθέτει: «Προς το παρόν, αποφεύγουν τα μεγάλα λάθη. Το μεγάλο ερώτημα είναι πόσο δυνατό θα βγει το Vox από τις κάλπες. Υπάρχει η φόβος μήπως βρεθούμε προ δυσάρεστων εκπλήξεων».

Την ίδια στιγμή, όμως ο κύριος Μαλντονάντο υποστηρίζει ότι «πρέπει να καταλάβουμε πως τα αίτια της ύπαρξης του Vox κρύβονται στην Καταλονία. Έχει να κάνει με την αντίδραση ενός κομματιού της ισπανικής κοινωνίας απέναντι στις μονομερείς προσπάθειες των αυτονομιστών… Από εκεί αντλεί τη δύναμή της η ακροδεξιά».

Ο φόβος του Vox ευνοεί την Αριστερά

Σε κάθε περίπτωση, το ενδεχόμενο ενός τρικομματικού κυβερνητικού συνασπισμού δεξιάς- ακροδεξιάς εξακολουθεί να φαντάζει απίθανος για αρκετούς παρατηρητές. «To Vox κερδίζει ψηφοφόρους εις βάρος των κομμάτων της δεξιάς, όπως το Λαϊκό Κόμμα και οι Ciudidanos. Είναι η πρώτη φορά μετά τη δεκαετία 1970 που το συντηρητικό πολιτικό μέτωπο εμφανίζεται τόσο κατακερματισμένο. Και αυτό είναι κάτι που μπορούν να εκμεταλλευτούν οι σχηματισμοί της Αριστεράς» τονίζει ο Χουάν Ροντρίγκεζ Τερουέλ και συνεχίζει: «Ο βασικός λόγος άλλωστε για να ψηφίσει κάποιος τα κόμματα της Αριστεράς είναι για να εμποδίσει έναν ενδεχόμενο κυβερνητικό συνασπισμό Δεξιάς- Ακροδεξιάς». Τέλος, ο ίδιος δείχνει να εκτιμά πως οι Ciududanos ίσως τελικά αναγκαστούν να  στηρίξουν κυβέρνηση υπό του Σοσιαλιστές: «Η πίεση που θα υποστούν εφόσον βρεθούν ενώπιον μιας τέτοιας προοπτικής θα είναι κυριολεκτικά αφόρητη» επισημαίνει χαρακτηριστικά.