Οι χρόνιες παθογένειες του κρατικού μηχανισμού γίνονται ορατές δια…γυμνού οφθαλμού είτε σε συνθήκες έντονων μετεωρολογικών φαινομένων είτε στις πυρκαγιές που πλήττουν τη χώρα κάθε καλοκαίρι. Τα προβλήματα στις υποδομές είναι αμέτρητα, η κρατική διαχείριση είναι ανεπαρκής τις περισσότερες φορές, ενώ η περίφημη «ετοιμότητα του κρατικού μηχανισμού», για την οποία κάνουν λόγο οι κυβερνήσεις πριν από έντονα καιρικά φαινόμενα (πχ καταιγίδα, καύσωνας), εκ του αποτελέσματος δεν υφίσταται.

Οι μνήμες από τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι το 2018, εξάλλου, είναι πολύ νωπές, καθώς 104 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Αν και οι φυσικές καταστροφές της, μετέπειτα, τετραετίας είναι μικρότερης έκτασης, είναι εμφανές ότι δεν έγιναν αυτά που έπρεπε και ολόκληρες εκτάσεις γης και σπίτια κατοίκων γίνονται στάχτη, τη στιγμή που εκατοντάδες ζώα έχουν χάσει τη ζωή τους.

Αντίστοιχα και στο θέμα των πλημμυρών, ενώ υπάρχει το παράδειγμα της Μάνδρας το 2017 με 24 νεκρούς, σχεδόν σε κάθε έντονη κακοκαιρία περιοχές ολόκληρες πλημμυρίζουν, οι υποδομές υφίστανται μεγάλες ζημιές και άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους.

Είναι, επίσης, γεγονός, ότι ακόμα και μικρότερης έκτασης καιρικά φαινόμενα δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτό της χιονόπτωσης στην Αττική τον Ιανουάριο του 2022.

Οι καταστροφές της τετραετίας 2019-2023 συνοψίζονται στα εξής γεγονότα:

Ιούλιος 2019: Κακοκαιρία στη Χαλκιδική

Στις 10 Ιουλίου του 2019, μια ξαφνική καταιγίδα που ξέσπασε το βράδυ, σε συνδυασμό με τεράστια αύξηση στην ταχύτητα του ανέμου, είχε ως αποτέλεσμα 7 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους και 100 να τραυματιστούν. Οι ζημιές στις υποδομές του νομού, επίσης, ήταν πολύ μεγάλες: μεταξύ άλλων, σπίτια υπέστησαν μεγάλες ζημιές, δέντρα ξεριζώθηκαν, κολώνες της ΔΕΗ κατέρρευσαν και αυτοκίνητα καταστράφηκαν.

Οι κλήσεις στο Κέντρο Επιχειρήσεων Πολυγύρου της Πυροσβεστικής ήταν πάνω από 600 και έγινε επέμβαση μόνο σε 235 περιπτώσεις, δείγμα του πόσο άργησε να ανταποκριθεί ο κρατικός μηχανισμός σε μια καταιγίδα και τελικά να χάσουν άνθρωποι τη ζωή τους ή να τραυματιστούν. Φυσικά, οι σοβαρές ζημιές στην περιοχή δείχνουν και τις ελλείψεις που υπήρχαν σε αντιπλημμυρικά έργα αλλά και στις υποδομές.

Σεπτέμβριος 2020: Ο Μεσογειακός κυκλώνας Ιανός

Ο «Ιανός» έκανε την εμφάνιση του πρώτα στις 14 Σεπτεμβρίου του 2020 νοτιοδυτικά της Ιταλίας και μετατοπιζόταν προς την Ελλάδα, λόγω των πολύ ισχυρών ανέμων. Πρόκειται για ισχυρές καταιγίδες, οι οποίες 3 μέρες μετά, στις 17 Σεπτεμβρίου, «σάρωσαν» νησιά του Ιονίου. Στη συνέχεια, ο κυκλώνας «Ιανός» εξαπλώθηκε στην Πελοπόννησο, στη Στερεά Ελλάδα και στη Θεσσαλία, αλλά και σε νησιά των Σποράδων, μέχρι τις 20 Σεπτεμβρίου.

Ο τραγικός απολογισμός του κυκλώνα ήταν 4 νεκροί (3 στην Καρδίτσα 1 στη Λάρισα), ενώ εκατοντάδες έμειναν άστεγοι λόγω των τεράστιων ζημιών που υπέστησαν χιλιάδες σπίτια στις περιοχές που πλημμύρισαν και από τις οποίες έκανε το πέρασμα του ο «Ιανός». Το οδικό δίκτυο υπέστη πολλές ζημιές, επίσης, το ίδιο η ηλεκτροδότηση και η υδροδότηση.

Πρόκειται για ένα φαινόμενο για το οποίο είχαν προειδοποιήσει εγκαίρως οι μετεωρολόγοι και που ανέδειξε τις τρομερές ελλείψεις σε αντιπλημμυρικά έργα, την κακή κατάσταση των κτιρίων και των υποδομών συνολικά, αλλά και την αναποτελεσματικότητα του κρατικού μηχανισμού στην αποτροπή των καταστροφών.

Ουσιαστικά μέσα σε τόσες μέρες, ο «Ιανός» εξαπλωνόταν και άφηνε πίσω του καταστροφές μη μπορώντας ο κρατικός μηχανισμός να περιορίσει τη σφοδρότητα αυτού του κυκλώνα, αν και οι αρμόδιοι γνώριζαν για την επέλαση του από νωρίς.

Οι πυρκαγιές το καλοκαίρι του 2021

Εκατοντάδες πυρκαγιές ξέσπασαν το καλοκαίρι του 2021 σε όλη τη χώρα, ιδίως τον Αύγουστο, με αποτέλεσμα εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα γης να γίνουν στάχτη και εκατοντάδες σπίτια να τυλιχθούν στις φλόγες.

Το πρώτο προειδοποιητικό χτύπημα, μεταξύ των πιο σοβαρών πυρκαγιών, ήταν στη Βαρυμπόμπη στις 3 Αυγούστου από το μεσημέρι μέχρι και τα ξημερώματα. Η πυρκαγιά δεν περιορίστηκε στη Βαρυμπόμπη, αλλά εξαπλώθηκε και στις Αδάμες, στο Τατόι και στους Θρακομακεδόνες. Οι πυρκαγιές, όμως, δεν ολοκληρώθηκαν στις 3 και 4 Αυγούστου.

Στις 5 Αυγούστου νέες εστίες ξέσπασαν στα Βασιλικά Πάρνηθας, ενώ έγιναν και αναζωπυρώσεις στην Άνω Βαρυμπόμπη και οι οποίες εξαπλώθηκαν και «σκέπασαν» χιλιάδες στρέμματα σε γειτονικές περιοχές. Μεταξύ άλλων, η φωτιά πέρασε από τη Δροσοπηγή, το Κρυονέρι, την Ιπποκράτειο Πολιτεία, τις Αφίδνες και τους Θρακομακεδόνες. Ένα γεγονός που προκάλεσε μεγάλη αίσθηση, ήταν ότι στις Αφίδνες η φωτιά πέρασε, στην κυριολεξία, την Εθνική Οδό Αθηνών – Θεσσαλονίκης κατά τις βραδινές ώρες.

Την επόμενη μέρα η κατάσταση ήταν πιο βελτιωμένη, ωστόσο νέες εστίες ξέσπασαν και εξαπλώθηκαν σε Άνω Λιόσια, Σταμάτα, Άγιο Στέφανο, Λίμνη Μαραθώνα, Ροδόπολη και Δροσιά, μεταξύ άλλων. Πάντως, η εικόνα ήταν σαφώς πιο βελτιωμένη σε σχέση με την προηγούμενη μέρα.

Το τραγικό είναι ότι οι πυρκαγιές σε όλες αυτές  τις περιοχές, δεν ήταν οι χειρότερες εκείνων των ημερών. Πυρκαγιά ξέσπασε στη Βόρεια Εύβοια, επίσης, στις 3 Αυγούστου και για πολλές ημέρες η φωτιά ήταν ανεξέλεγκτη. Ο απολογισμός ήταν να γίνουν στάχτη εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα γης και εκατοντάδες σπίτια. Το Μαντούδι, η Αγία Άννα, τα Βασιλικά, οι Ροβιές, η Μυρτιά, η Δάφνη, η Αιδηψός, τα Ελληνικά, ήταν μερικές από τις περιοχές στις οποίες η φωτιά έκαψε πολύ μεγάλες εκτάσεις και πολλά σπίτια, από τις 3 Αυγούστου μέχρι και την Πέμπτη 12 Αυγούστου.

Η φωτιά στη Βόρεια Εύβοια είναι και η μεγαλύτερη στην ιστορία της Ελλάδας, καθώς κάηκαν, περίπου, 600.000 στρέμματα γης.

Εκείνο τον Αύγουστο, ακόμα, και συγκεκριμένα στις 5 Αυγούστου, κάηκαν δεκάδες χιλιάδες στρέμματα και στην Αρχαία Ολυμπία. Τεράστια δασική έκταση, αλλά και σπίτια, τυλίχθηκαν στις φλόγες, ενώ απειλήθηκε και ο αρχαιολογικός χώρος. Στις 16 Αυγούστου στις φλόγες τυλίχθηκαν πάνω από 100.000 στρέμματα στα Βίλια Αττικής.

Αυτές είναι μόνο μερικές από τις πυρκαγιές εκείνου του καλοκαιριού και ο κρατικός μηχανισμός είχε εκτεθεί ανεπανόρθωτα. Από τον Μάιο του 21 είχαν φανεί τα πρώτα σημάδια, όταν πυρκαγιά ξέσπασε στον Σχοίνο Κορινθίας -ύστερα στο Αλεποχώρι, στα Γεράνεια Όρη και στα Μέγαρα-, ενώ τον Ιούλιο μεγάλη έκταση κάηκε στον Διόνυσο, μαζί με σπίτια.

Ενώ, λοιπόν, τα πρώτα προειδοποιητικά σημάδια είχαν φανεί από νωρίς, οι φωτιές του Αυγούστου ήταν ανεξέλεγκτες και το μόνο όπλο της κυβέρνησης ήταν οι προληπτικές εκκενώσεις μέσω SMS στο 112, τη στιγμή που οι άνεμοι δεν ήταν τόσο ισχυροί ώστε να δικαιολογείται η πολυήμερη διάρκεια και το μέγεθος της καταστροφής.

Συνολικά 3 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από τις πυρκαγιές: ένας χειριστής μηχανήματος, ένας εθελοντής πυροσβέστης και ένας 55χρονος εγκαυματίας, έπειτα από πολυήμερη παραμονή στο νοσοκομείο.

Σε πολλές περιπτώσεις, οι κάτοικοι ήταν αυτοί που αποσόβησαν μια μεγαλύτερη καταστροφή βοηθώντας το έργο των πυροσβεστών. Στην Εύβοια, δε, τα εναέρια μέσα ήταν λιγοστά, επειδή επιχειρούσαν στη Βαρυμπόμπη κι έτσι, ένα τόσο μεγάλο μέρος του νησιού έγινε στάχτη και δεκάδες άνθρωποι έμειναν άστεγοι ή έμειναν χωρίς δουλειά, αφού οι καλλιέργειες τους, για παράδειγμα, παραδόθηκαν κι αυτές στις φλόγες.

Την ίδια στιγμή, εκατοντάδες πυροσβέστες, αλλά και οχήματα και σκάφη έφθαναν από άλλες χώρες: από τη Ρουμανία, τη Γαλλία, τη Σλοβακία, τη Γερμανία, την Πολωνία, την Αυστρία και πολλές άλλες. Εάν δεν υπήρχε αυτή η εξωτερική βοήθεια, η κατάσταση θα ήταν πολύ χειρότερη. Σε μια χώρα που οι πυρκαγιές κάθε καλοκαίρι είναι πολύ σύνηθες φαινόμενο, θα έπρεπε να υπήρχαν ήδη παραπάνω οχήματα, εναέρια μέσα, εξοπλισμός και περισσότερο ανθρώπινο δυναμικό, ώστε να μην είναι απαραίτητη η συνδρομή των υπόλοιπων χωρών.

Η έλλειψη σε προσωπικό, οχήματα και εναέρια μέσα δεν ήταν τα μοναδικά προβλήματα, φυσικά. Στις Αδάμες, για παράδειγμα, ορισμένα από τα λιγοστά οχήματα της πυροσβεστικής που προσπάθησαν να επιχειρήσουν, δεν μπορούσαν να γεμίσουν από τους κρουνούς, επειδή δεν είχαν νερό ή επειδή ήταν χαλασμένοι.

Έτσι, και σε εκείνη την περίπτωση οι κάτοικοι ήταν εκείνοι που έσβηναν με κουβάδες με νερό και λάστιχα. Είναι, επομένως, αυτονόητα επιτακτική και η ανανέωση και αναβάθμιση των υποδομών, ώστε να μπορούν να επιχειρούν ανά πάσα στιγμή οι πυροσβεστικές δυνάμεις.

Σεπτέμβριος 2021: Σεισμός 5,8 ρίχτερ στην Κρήτη

Στις 27 Σεπτεμβρίου του 2021, ένας σεισμός 5,8 ρίχτερ είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο ενός άντρα 65 ετών στο Αρκολοχώρι Κρήτης και 9 τραυματίες, ενώ προκάλεσε σοβαρές ζημιές σε άλλους 2 οικισμούς, στο Αρχοντικό και στα Ρουσσοχώρια. Άλλο ένα περιστατικό που οι υποδομές της χώρας στάθηκαν ανάξιες και υπέστησαν ζημιές, επειδή δεν υπήρχε η κατάλληλη αντισεισμική προστασία -σε αυτήν την περίπτωση.

Οκτώβριος 2021: Κακοκαιρία Μπάλλος

Πολλές ήταν οι περιοχές που επλήγησαν από την κακοκαιρία «Μπάλλος» στις 16 Οκτωβρίου 2021, αφού προκλήθηκαν πλημμύρες και σοβαρά προβλήματα σε Βόρεια Ελλάδα, Επτάνησα, Αττική, Εύβοια, και Πελοπόννησο. Ένα άτομο, μάλιστα, έχασε τη ζωή του στην Εύβοια, όταν τον παρέσυραν ορμητικά νερά.  Στη Θεσσαλονίκη, επιπρόσθετα, άτομα ήταν για πολλή ώρα εγκλωβισμένα λόγω της ισχυρής καταιγίδας.

Πλημμύρες σημειώθηκαν και στην Αθήνα. Στον Κολωνό, για παράδειγμα, μέχρι και με… κανό βγήκαν οι κάτοικοι για να διασχίσουν τα νερά, ο Ιλισός έφτασε κοντά στο να ξεχειλίσει και ένα λεωφορείο εγκλωβίστηκε στα νερά στη Λεωφόρο Ποσειδώνος. Το γεγονός ότι πλημμύρισαν γειτονιές της Αθήνας, στην πρωτεύουσα δηλαδή, αλλά και της Θεσσαλονίκης, και προκλήθηκαν τόσα πολλά προβλήματα, δείχνει το μέγεθος του προβλήματος συνολικά για τη χώρα.

Τα αντιπλημμυρικά έργα που θα έπρεπε να έχουν ήδη γίνει, δεν έγιναν, ενώ,  μάλιστα, επρόκειτο για ένα καιρικό φαινόμενο που ήταν γνωστό από καιρό ότι θα πλήξει τη χώρα και ο κρατικός μηχανισμός θα έπρεπε να ήταν σε ετοιμότητα, όπως διατείνονταν στην κυβέρνηση.

Ιανουάριος 2022: Κακοκαιρία «Ελπίς»

Η αλήθεια είναι ότι οι κάτοικοι των Αθηναίων δεν είναι συνηθισμένοι στο χιόνι, ωστόσο κανείς δεν περίμενε ότι θα μπορούσε να μείνει εγκλωβισμένος με το όχημα του στην Αττική Οδό για 24 ώρες εξαιτίας της χιονόπτωσης. Κι όμως, στις 24 Ιανουαρίου η χιονόπτωση στην Αθήνα ήταν τόσο έντονη που ο δρόμος της Αττικής Οδού είχε «κολλήσει» με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν μεγάλες ουρές και τα άτομα που ήταν εκεί, έμειναν για πολλές ώρες χωρίς νερό και τρόφιμα μη μπορώντας να κουνηθούν.

Το πρόβλημα είναι ότι κανείς δεν προειδοποίησε τους οδηγούς για το κόλλημα στην Αττική Οδό, δεν απαγορεύτηκε η διέλευση των βαρέων οχημάτων, ενώ σύμφωνα με μαρτυρίες δεν έγιναν προσπάθειες για να ανοίξει ο δρόμος.

Είναι απορίας άξιο πώς ένας δρόμος σαν την Αττική Οδό, ταχείας κυκλοφορίας, φαρδύς και με τη λιγότερη κίνηση από όλο το οδικό δίκτυο, να προκαλέσει ένα τόσο πρωτοφανές φαινόμενο, να εγκλωβιστούν, δηλαδή, οδηγοί εκεί για πάνω από μία μέρα, δείγμα του πόσο κακή ήταν η κρατική διαχείριση.

Και σε αυτήν την περίπτωση, μάλιστα, ήταν γνωστό ότι θα υπάρξει χιονόπτωση και άρα ο κρατικός μηχανισμός θα έπρεπε να είναι σε ετοιμότητα. Η αλήθεια είναι, όμως, ότι τα αντανακλαστικά του για άλλη μια φορά δεν ήταν τα επιθυμητά και η Πολιτική Προστασία άργησε πολύ να ανταποκριθεί σε μια συνθήκη, στην οποία ναι μεν δεν έχει συνηθίσει η Αθήνα, αλλά δεν ήταν και πρωτόγνωρη. Πρωτόγνωρο ήταν ό,τι συνέβη στην Αττική Οδό εκείνη τη μέρα.

Ιούλιος 2022: Πυρκαγιά στην Πεντέλη και στη Δαδιά

Το καλοκαίρι του 2022 είχε καλύτερη εικόνα σε σχέση με το 2021, όσον αφορά στον αριθμό των πυρκαγιών που ξέσπασαν, αλλά και ως προς την αντιμετώπιση όσων τελικά έλαβαν χώρα. Στην Πεντέλη, όμως, η πυρκαγιά που ξεκίνησε το απόγευμα της 19ης Ιουλίου και διήρκεσε μέχρι το επόμενο πρωί, δεν αντιμετωπίστηκε όπως θα έπρεπε και έκαψε πολλά σπίτια και χιλιάδες στρέμματα. Συγκεκριμένα η δασική πυρκαγιά στο Νταού Πεντέλης έφτασε στην Ανθούσα, στον Γέρακα, στην Παλλήνη, στη Διώνη και στο Ντράφι. Συνολικά εκατοντάδες πυροσβέστες επιχειρούσαν και χρησιμοποιήθηκαν τουλάχιστον 120 οχήματα. Ο τελικός απολογισμός ήταν πάνω από 24.000 καμένα στρέμματα γης και δεκάδες σπίτια να έχουν καεί ή να έχουν υποστεί ζημιές.

Πάντως, το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών είχε ενημερώσει για τον κίνδυνο φωτιάς στο Νταού Πεντέλης από την προηγούμενη μέρα, καθώς είχε χαρακτηριστεί «ως πολύ υψηλής επικινδυνότητας περιοχή». Ωστόσο, το μέγεθος της καταστροφής εξέθεσε για άλλη μια φορά την ετοιμότητα του κρατικού μηχανισμού, αφού όπως προέκυψε, σύμφωνα με καταγγελίες του Συνδέσμου Προστασίας και Ανάπλασης Πεντελικού (ΣΠΑΠ), αν και η αντιπυρική περίοδος ξεκινάει την 1η Μαϊου, ο Σύνδεσμος προέβη σε αναθέσεις υπηρεσιών καθαρισμού και απομάκρυνσης ξηρής βλάστησης στις 11 και 12 Ιουλίου, πράγμα που δείχνει αργά αντανακλαστικά.

Πολύ μεγάλη ήταν η οικολογική καταστροφή και στο δάσος της Δαδιάς στον Έβρο, με πάνω από 45.000 στρέμματα να έχουν πληγεί και από τα οποία πάνω από 20.000 έχουν καεί ολοσχερώς, έπειτα από πυρκαγιά που ξέσπασε στο Εθνικό Πάρκο στις 21 Ιουλίου και κράτησε πάνω από 1 εβδομάδα, ενώ ολοσχερώς κάηκε και το Παρατηρητήριο των σπάνιων αρπακτικών.

Άλλωστε, το Δάσος της Δαδιάς φημίζεται για τα αρπακτικά που ζουν εκεί, όπως για παράδειγμα ο Μαυρόγυπας.