Σε δημόσια διαβούλευση τέθηκε μέχρι τις 31 Ιανουαρίου το σχέδιο νόμου για την ισότητα στον γάμο και τη γονεϊκότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, ένα θετικό βήμα μεν, αλλά με αρκετές και σημαντικές παραλείψεις στην παρούσα μορφή του.

Το σχέδιο νόμου, σύμφωνα με τον υπουργό Επικρατείας Άκη Σκέρτσο, έχει ως στόχο «να κατοχυρώσει τη δυνατότητα των ομόφυλων ζευγαριών να συνάπτουν γάμο, συμπεριλαμβάνοντας όλες τις απαραίτητες σχετικές μεταβατικές διατάξεις που συνδέονται με αυτόν, καθώς και ρυθμίσεις σχέσεων συγγένειας με στοιχεία αλλοδαπότητας.

»Επίσης γίνονται οι αναγκαίες παρεμβάσεις για ίση πρόσβαση των ομόφυλων ζευγαριών σε δικαιώματα της εργατικής νομοθεσίας. Τέλος, το νομοσχέδιο ενισχύει την προστασία από διακρίσεις, επεκτείνοντας την αρχή της ίσης μεταχείρισης και στους τομείς της κοινωνικής προστασίας, της εκπαίδευσης και της πρόσβασης στην παροχή υπηρεσιών».

«Η θεσμοθέτηση της ισότητας στον γάμο δημιουργεί και ισότητα στα δικαιώματα παιδιών ομόφυλων ζευγαριών που ήδη υπάρχουν», προσθέτει, αναφορικά με το προτεινόμενο νομοσχέδιο. Σύμφωνα επίσης με την κυβέρνηση, δεν επεκτείνεται το δικαίωμα ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής σε ζευγάρια ανδρών, «πόσο μάλλον σε ζευγάρια εκτός γάμου ή συμφώνου συμβίωσης».

Μιλώντας στο Tvxs.gr, ο δικηγόρος Βασίλης Σωτηρόπουλος, ο οποίος ασχολείται μεταξύ άλλων εδώ και χρόνια με ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αναφέρεται στα θετικά στοιχεία του σχεδίου νόμου, αλλά και στις σημαντικές παραλείψεις που εντοπίζονται και τις οποίες πρέπει να αναδείξει και η αντιπολίτευση.

«Όταν το σχέδιο νόμου λέει ότι τροποποιείται το άρθρο 1350 του αστικού κώδικα, με αποτέλεσμα ο γάμος να συνάπτεται όχι μόνο ανάμεσα σε άτομα διαφορετικού φύλου, αλλά και σε άτομα του ίδιου φύλου, αυτό σημαίνει πως αυτομάτως επεκτείνεται η εφαρμογή εκατοντάδων διατάξεων στα ομόφυλα ζευγάρια, τις οποίες δεν έχουμε μπροστά μας», λέει αρχικά και συνεχίζει:

«Για παράδειγμα, μιλάμε τόσο καιρό για την τεκνοθεσία. Το νομοσχέδιο δεν έχει ούτε ένα σημείο στο οποίο να αναφέρει την τεκνοθεσία. Δεν το έχει, γιατί εξ ορισμού, από τη στιγμή που δεν αποκλείει την τεκνοθεσία για τα ετερόφυλα ζευγάρια που προβλέπεται στο γάμο, εξυπακούεται πως ό,τι προβλέπεται για τα ετερόφυλα ζευγάρια, ισχύει και για ομόφυλα. Ωστόσο, για τα ομόφυλα, αποκτά μια ιδιαίτερη αξία. Ο Αστικός Κώδικας δίνει το δικαίωμα σε ένα έγγαμο ζευγάρι, το ένα μέρος να τεκνοθετήσει το παιδί που ήδη έχει το άλλο μέρος. Εάν για παράδειγμα έχουμε ένα ζευγάρι γυναικών, όπου ήδη η μία έχει ένα παιδί και το μεγαλώνει με τη σύντροφό της, η οποία επιθυμούν να αναγνωριστεί ως μητέρα.

»Μπορεί αυτό να μην το γράφει ειδικά το νομοσχέδιο, αλλά ουσιαστικά αυτή είναι η λύση που δίνει για τα παιδιά. Η λύση που είχαν ούτως ή άλλως τα ετερόφυλα ζευγάρια από πάντα, αλλά ειδικά για τα ομόφυλα, έχει εξαιρετική σημασία, αφού πρόκειται για την αναγνώριση του δεύτερου μη βιολογικού γονέα. Αυτό που δεν γίνεται όμως αντιληπτό είναι πως κάτι τέτοιο θα γίνεται μέσω της δικαστικής οδού. Γιατί και στην περίπτωση της τεκνοθεσίας του δεύτερου γονέα, όταν δηλαδή υπάρχει ένα παιδί και ακολουθεί μετά γάμος, η δικαστική οδός είναι η μόνη επιλογή».

«Δηλαδή, όσον αφορά αυτά τα ζευγάρια γυναικών, όπου η μία έχει ήδη αποκτήσει παιδί, είτε από δότη, είτε από προηγούμενη σχέση, είτε από γάμο είτε από οτιδήποτε, για να γίνει και η δεύτερη μητέρα, πρέπει να ακολουθήσει τη δικαστική οδό. Είναι μια “κρυφή” λύση που δίνει ο νομοθέτης αναγνωρίζοντας το γάμο και για τα ομόφυλα ζευγάρια. Δεν επεκτείνεται όμως αυτή η δυνατότητα και στο σύμφωνο συμβίωσης. Για να αναγνωριστείς ως δεύτερος γονέας πρέπει να κάνεις γάμο.

Πρέπει να το δούμε και συγκριτικά με την πρόταση νόμου του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία ορίζει ότι και στο σύμφωνο συμβίωσης έχουν το δικαίωμα τα ζευγάρια να προχωρήσουν στην αναγνώριση και του δεύτερου γονέα. Εδώ έχουμε μια σημαντική διαφορά», εξηγεί περαιτέρω.

Οι σημαντικές τροποποιήσεις και τα δικαιώματα που μένουν «μισά»

Όπως τονίζει στο Tvxs.gr ο κ. Σωτηρόπουλος, υπάρχει μια σοβαρή τροποποίηση στον νόμο για την ίση μεταχείριση. «Μέχρι σήμερα, ο νόμος απαγόρευσε τις διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού αλλά μόνο στον χώρο εργασίας, ενώ τώρα θα απαγορεύει τις διακρίσεις λόγω σεξουαλική προσανατολισμού, ταυτότητας φύλου αλλά και έκφρασης φύλου, κάτι το οποίο προστίθεται.

»Επίσης, προστίθενται τέσσερις ακόμη τομείς όπου απαγορεύονται τέτοιου είδους διακρίσεις: αυτοί της κοινωνικής πρόνοιας και ασφάλισης, της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, της εκπαίδευσης και της πρόσβασης σε αγαθά και υπηρεσίες που παρέχονται συναλλακτικά στο κοινό. Αυτά δεν καλύπτονταν από τον προηγούμενο νόμο για την ίση μεταχείριση, με την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα να υποστηρίζει για χρόνια πως έχει μείνει ακάλυπτη».

Επίσης, σύμφωνα με το σχέδιο νόμου, αφαιρείται η προϋπόθεση αγαμίας για τα άτομα που θέλουν να προχωρήσουν σε νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου, κάτι που ήταν αναγκαίο.

«Ο νόμος όμως αφήνει στον αέρα τα παιδιά των τρανς γονέων, γιατί ο νόμος του 2017 δεν επιτρέπει να γίνει μεταβολή στη ληξιαρχική πράξη γέννησης ενός παιδιού εάν ο γονέας προχωρήσει σε νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου. Ενώ είναι πάγιο αίτημα, ο νόμος αυτό δεν το αλλάζει. Υπάρχουν για παράδειγμα τρανς γονείς που έχουν παιδιά από προηγούμενους γάμους και που τα παιδιά τους θα είναι υποχρεωμένα να έχουν για πάντα τις ληξιαρχικές πράξεις γέννησης το παλιό όνομα του γονέα

»Η εξαγγελία έλεγε ότι κανένα παιδί δεν θα μείνει χωρίς δικαιώματα, αλλά στην προκειμένη περίπτωση, τα παιδιά θα έχουν στα έγγραφά τους ένα όνομα ενός ανθρώπου που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Πρόκειται για ένα σοβαρό κενό όσον αφορά τα ζευγάρια που έστω το ένα άτομο είναι τρανς» τονίζει ο κ. Σωτηρόπουλος.

Η άμεση διάκριση σχετικά με την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή

Όπως προαναφέρθηκε, το σχέδιο νόμου δεν προβλέπει καμία αλλαγή για την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή (ΙΥΑ), επομένως ισχύει ό,τι και πριν. «Προβλέπεται για τα ζευγάρια που είναι ετερόφυλα και που έχουν προχωρήσει σε γάμο, είτε για μεμονωμένες γυναίκες, που δεν μπορούν να τεκνοποιήσουν με φυσικό τρόπο», αναφέρει ο κ. Σωτηρόπουλος, υπογραμμίζοντας ωστόσο πως πλέον μιλάμε για πιο έντονη διάκριση:

«Ο πρωθυπουργός έχει κάνει σαφές πως δεν θα πειράξει την ΙΥΑ. Από τη στιγμή όμως που αναγνωρίζει το γάμο, αυτομάτως πρέπει να εξετάσουμε το κεφάλαιο της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, όσον αφορά τους έγγαμους. Εκεί υπάρχει ως προϋπόθεση η ιατρική ανικανότητα. Επομένως, το αποτέλεσμα είναι αυτομάτως ότι τα ομόφυλα ζευγάρια αποκλείονται, ωστόσο πια γίνεται πάρα πολύ έντονη η διάκριση».

Σύμφωνα με τον ίδιο, ο σχετικός νόμος χρησιμοποιεί ξεκάθαρα έμφυλες διατυπώσεις («η γυναίκα, η γυναίκα και ο σύζυγός της, που βρίσκεται σε σχέση με το άντρα»), με αποτέλεσμα να γίνεται αρκετά έντονη η αντίθεση, κι έτσι να έχουμε άμεση διάκριση λόγω φύλου.

Η αλλαγή σχετικά με το επώνυμο και το εξωτερικό

Όσον αφορά το επώνυμο των παιδιών, το σχέδιο νόμου τροποποιεί τα δεδομένα και για τα ετερόφυλα ζευγάρια. Όπως αναφέρει ο κ. Σωτηρόπουλος, «ο κανόνας είναι πως αν σήμερα παντρευτεί ένα ετερόφυλο ζευγάρια και δεν προχωρήσει σε κάποια ειδική δήλωση για το επώνυμο των παιδιών, αυτομάτως το παιδί παίρνει το επώνυμο του πατέρα. Αυτό ο νόμος το αλλάζει και για τα ετερόφυλα ζευγάρια. Λέει ότι εάν ένα ζευγάρι παντρευτεί και δεν κάνει ειδική δήλωση, είτε είναι ετερόφυλο είτε ομόφυλο, το παιδί θα πάρει τον συνδυασμό των επωνύμων των γονέων του. Καταργείται έτσι ένα τελευταίο προπύργιο μιας παλιάς νομικής έννοιας, που λεγόταν πατρική εξουσία, όπου δηλαδή δινόταν μια προτεραιότητα στον πατέρα. Είναι σημαντικό που καταργείται».

Σύμφωνα επίσης με το σχέδιο νόμου, «για τα παιδιά που έχουν αποκτηθεί στο εξωτερικό, υπάρχει η δυνατότητα να αναγνωριστεί η γονεϊκότητα, και το ενδιαφέρον είναι πως αυτό δεν αφορά μόνο τα έγγαμα άτομα. Οι μεμονωμένοι άνδρες λοιπόν που έχουν πάει στο εξωτερικό και έχουν αποκτήσει παιδί με παρένθετη κύηση, μπορούν να αναγνωριστούν ως πατέρες και με βάση το ελληνικό δίκαιο», εξηγεί.

Επίσης, με βάση τις προτεινόμενες διατάξεις, αναφορικά με τους γάμους που ήδη έχουν γίνει στο εξωτερικό, θα υπάρχει το δικαίωμα να τους αναγνωρίσει το ληξιαρχείο και να αναγνωριστούν και στην Ελλάδα. «Υπάρχει ακόμη το δικαίωμα άνθρωποι που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης ως ομόφυλα ζευγάρια, να προχωρήσουν σε γάμο και αυτός να αποκτήσει αναδρομική ισχύ, από τότε δηλαδή που σύνηψαν το σύμφωνο».

Ενδιαφέρον είναι επίσης το γεγονός πως στο προτεινόμενο νομοσχέδιο, δεν υπάρχει η εξαίρεση του θρησκευτικού γάμου. Εφόσον ψηφιστεί έτσι όπως είναι, θα υπάρχει και η δυνατότητα και του θρησκευτικού γάμου για τα ομόφυλα ζευγάρια.

Καταληκτικά, ο ίδιος υπενθυμίζει πως ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ έχει καταθέσει ένα σαφέστατα πιο ολοκληρωμένο νομοσχέδιο από αυτό που προτείνεται, κι έτσι πρέπει στο πλαίσιο της διαβούλευσης να γίνει αρκετή δουλειά συνολικά από την αντιπολίτευση. Ωστόσο, εξίσου σημαντική, ίσως και ακόμα περισσότερο, είναι η ενδοκοινοβουλευτική διαβούλευση στην σχετική επιτροπή, με την πρόσκληση και των φορέων της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, που είναι άμεσα ενδιαφερόμενοι, έτσι ώστε να ληφθούν υπόψιν όλα τα σχετικά αιτήματα.