Είναι στην πλειοψηφία τους εργαζόμενοι της εστίασης αλλά θεωρούνται οι λιγότερο απαραίτητοι για να λειτουργήσει ένα καφέ ή ένα μπαρ. Δεν είναι μουσικοί αλλά αυτοί φέρνουν τις μουσικές στα αυτιά μας, τις κατάλληλες ώρες, με τον κατάλληλο τρόπο. Είναι οι djs. Επαγγελματίες, πολλοί από τους οποίους με μεγάλη κατάρτιση, έχοντας επενδύσει χρήματα και χρόνο για την αγορά μουσικής και εξοπλισμού. Είναι το επάγγελμα που έχει πληγεί από τα μέτρα περιορισμού της πανδημίας εξίσου με αυτό των μουσικών, των ηθοποιών, των ηχοληπτών και όλων όσων η δουλειά είναι συνυφασμένη με την ταυτόχρονη παρουσία σημαντικού αριθμού ατόμων στο ίδιο μέρος, για να μοιραστούν μία κοινή εμπειρία. Οι φετινές Γιορτές θα είναι δύσκολες και για τους djs.

Όσοι και όσες είχαν σύμβαση αορίστου χρόνου με κάποια επιχείρηση είναι σε αναστολή και παίρνουν τα 534 ευρώ το μήνα. Κάποιοι μπήκαν στο οψίμως φτιαγμένο μητρώο καλλιτεχνών και λαμβάνουν από εκεί το μηνιαίο επίδομα. Όσοι δούλευαν κυρίως σε ιδιωτικές εκδηλώσεις μπορεί να έχουν μείνει χωρίς κανένα εισόδημα.

«Για όσους djs το επάγγελμα είναι η βασική πηγή εισοδήματος, η φετινή χρονιά είναι πολύ δύσκολη. Μέσα στο 2020 θα έλεγα ότι έχουμε χάσει κατά μέσο όρο το 70% του εισοδήματός μας. Τα επιδόματα είναι σίγουρα μια βοήθεια αλλά όχι αρκετή για να καλυφθεί το κενό», λέει ο Βασίλης Σεβδαλής, γνωστός ως Chevy.

«Η εστίαση με τον πολιτισμό πάνε χέρι-χέρι. Σίγουρα η συγκέντρωση ανθρώπων σε χώρους, και δη κλειστούς, δε βοηθάει στην αντιμετώπιση της πανδημίας, όμως αυτοί οι δύο κλάδοι την πλήρωσαν περισσότερο από άλλους. Όχι μόνο σε επίπεδο τζίρων και εισοδημάτων. Μου φαίνεται ότι επειδή η κυβέρνηση δεν μπόρεσε να κλείσει τις εκκλησίες και να βελτιώσει την κατάσταση στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, πόνταρε επικοινωνιακά στο κλείσιμο της εστίασης. Αυτό συνέβη και σε άλλες χώρες, όμως κράτη με διαφορετική αντίληψη πάνω στη διασκέδαση και τον πολιτισμό, όπως η Γερμανία για παράδειγμα, στήριξαν έμπρακτα το χώρο της μουσικής και των θεαμάτων», συμπληρώνει.

«Είμαστε στην ίδια κατάσταση με τους μουσικούς. Οι djs είναι οι καλλιτέχνες στην εστίαση. Δεν είμαστε playlist με σάρκα και οστά, ούτε ρομπότ. Χωρίς τους πελάτες να μας ακούν δεν υπάρχουμε. Μαζί με τον κόσμο και για τον κόσμο κάθε μέρα χτίζουμε τα σετ μας», υπογραμμίζει η Αντζελίνα Μανούζα, που τα τελευταία έντεκα χρόνια μοιράζεται τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα τις αγαπημένες της μουσικές με τους θαμώνες μικρών αθηναϊκών μπαρ.

«Πιστεύω βαθιά ότι οι άνθρωποι που επιβάλλουν όλα αυτα τα μέτρα στον κλάδο μας, δε γνωρίζουν τί σημαίνει διασκέδαση και δε διασκεδάζουν. Δεν έχουν περπατήσει στο κέντρο της Αθήνας, μάλλον δεν έχουν ιδέα πόσες επιχειρήσεις με χιλιάδες εργαζόμενους όλων των ειδικοτήτων προσπαθούν να μείνουν όρθιες. Δεν τους αφορά η δουλειά μας. Είναι φορές που έχω φοβηθεί περισσότερο μήπως κολλήσω covid πηγαίνοντας στο σούπερ μάρκετ ή στη λαϊκή, παρά το καλοκαίρι όταν πήγαινα να δουλέψω σε ένα χώρο που απολυμαινόταν συνεχώς», σημειώνει η dj.

Σοβαρή μείωση εισοδημάτων έχει δει ο Στέλιος Καραβίτης, ο dj Snatch. «Τους μήνες των lockdown, το μόνο έσοδο είναι το επίδομα ειδικού σκοπού. Προσωπικά έχω δει μείωση στο εισόδημά μου 60%. Αλλά ακόμα κι όταν τα μαγαζιά άνοιξαν το καλοκαίρι, βρήκαμε μειωμένα μεροκάματα. Σε κάποιες περιπτώσεις δικαιολογημένα, σε κάποιες άλλες όμως η πανδημία έγινε η αναμπουμπούλα μέσα στην οποία χάρηκαν οι λύκοι».

Ο Στέλιος Καραβίτης δε θεωρεί ότι αυτό συμβαίνει μόνο στο επάγγελμα του dj. «Προφανώς δεν αμφισβητώ τις εισηγήσεις των επιστημόνων. Ό, τι έπρεπε να γίνει για την προστασία της δημόσιας υγείας καλώς γίνεται. Παράλληλα όμως η κυβέρνηση προωθεί κι αλλαγές που ελάχιστη σχέση έχουν με τον covid. Νιώθω ότι βιώνουμε ένα πείραμα αντοχής και ανοχής πάνω σε νέες πολιτικές, κάποιες από τις οποίες ήρθαν για να μείνουν. Για την εστίαση μπορεί να είναι το ωράριο, αλλά δεν είναι μόνο η εστίαση. Η κατάσταση στα εργασιακά πάει προς το χειρότερο σε όλους τους κλάδους».

Γιορτές χωρίς δουλειά… με το ζόρι

«Οι Γιορτές είναι χαρά, χορός και εκτόνωση. Είναι κάτι που το έχει ανάγκη όλος ο κόσμος. Στις Γιορτές συνήθως δουλεύουμε παραπάνω, οι αμοιβές είναι καλύτερες, υπάρχουν πολλές φορές και υπερωρίες. Οι djs ήμασταν μέρος της γιορτής. Φέτος καθόμαστε σπίτι και αναπολούμε όμορφες στιγμές από άλλες χρονιές τέτοιες μέρες» λέει με νοσταλγία η Αντζελίνα Μανούζα.

Στο ίδιο μήκος κύματος και ο dj Snatch. «Την περίοδο των Γιορτών είχαμε μεγάλο φόρτο εργασίας, όμως έβγαιναν χρήματα που ήταν απαραίτητα για τους «νεκρούς» μήνες του Γενάρη και του Φλεβάρη. Κάποιοι εργοδότες έκαναν υπεβάσεις εκείνες τις ημέρες, με περισσότερους ή καλύτερους djs. Υπήρχε μια γενική ευφορία και αυτό ήταν πολύ θετικό για εμάς. Στις Γιορτές νιώθαμε ότι η δουλειά μας όντως έχει θετικό αντίκτυπο στις ζωές των ανθρώπων. Φέτος η κατάσταση είναι καταθλιπτική».

«Οι γιορτές για τους djs κανονικά είναι μια κουραστική αλλά φανταστική περίοδος. Κοιμόμαστε λίγο, τρώμε περίεργες ώρες αλλά έχουμε καλές αμοιβές. Φέτος δε θα συμβεί τίποτα από αυτά. Ίσως ήθελα κάποια στιγμή στη ζωή μου να περάσω ήσυχα τις Γιορτές αλλά θα ήθελα να επιλέξω εγώ το πότε. Τώρα γίνεται αναγκαστικά», τονίζει ο Chevy.

Το επάγγελμα του dj στη μετα-lockdown εποχή

Το κλείσιμο των χώρων εστίασης για μεγάλο χρονικό διάστημα ή η απαγόρευση των ορθίων ακόμα κι όταν τα μαγαζιά άνοιξαν με μειωμένο ωράριο, αλλά και ο εύλογος σε μεγάλο βαθμό φόβος απέναντι στον συγχρωτισμό, έχουν οδηγήσει πολλούς ανθρώπους να βρουν άλλους τρόπους χαλάρωσης. Ακόμα κι όταν τελειώσει η πανδημία, η πραγματικότητα στα μπαρ και τα clubs ίσως δεν είναι ίδια. Κι αυτό σίγουρα θα επηρεάσει τους djs.

«Θέλω να πιστεύω ότι μόλις ανοίξουμε, οι εργοδότες θα δώσουν προτεραιότητα στους επαγγελματίες, σε όσους βιοπορίζονται κυρίως από το djing. Όμως φοβάμαι ότι επιστρέφουμε 25 χρόνια πίσω σε επίπεδο αμοιβών και συμπεριφορών. Ακόμα και καλά ονόματα του χώρου δε θα μπορέσουν να «σηκώσουν κεφάλι» εξαιτίας της πολύ μεγάλης προσφοράς. Το καλοκαίρι είδαμε πολύ γνωστά μαγαζιά να δίνουν εξευτελιστικά μεροκάματα. Εξάλλου η σημασία της δουλειάς μας είχε πάει πίσω πριν τα lockdown και νομίζω η τάση θα συνεχιστεί. Ιδιοκτήτες μαγαζιών προτιμούν να επενδύουν χρήματα στα social media, τις φωτογραφίσεις και τα γραφιστικά, παρά στη μουσική», σημειώνει ο Στέλιος Καραβίτης.

Ο Βασίλης Σεβδαλής είναι κάπως πιο αισιόδοξος. «Σε πρώτη φάση, οι αποδοχές μάλλον θα μειωθούν επειδή θα υπάρχει υπερπροσφορά και ίσως χαμηλότερη ζήτηση. Επίσης μάλλον θα αλλάξει το ελληνικό φαινόμενο, κάθε μικρό καφέ-μπαρ να έχει σχεδόν κάθε βράδυ dj. Μεσομακροπρόθεσμα όμως, όταν κάποιοι θα έχουν αποθαρρυνθεί και εγκαταλείψει, οι επαγγελματίες djs μαζί με κάποιους εργοδότες με μεράκι, θα έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν μια νέα, και ίσως πιο υγιή κατάσταση. Ίσως είναι η ευκαιρία για να περάσουμε στην ωρίμανση του χώρου μας, που έχει κατά τη γνώμη μου καθυστερήσει».

«Το καλό σενάριο λέει ότι να επιστρέψουμε στη δουλειά το καλοκαίρι με ένα κανονικό ωράριο, και να κάνουμε ένα πάρτι Χριστουγέννων, ένα μασκέ κι ένα καλοκαιρινό» λέει γελώντας η Αντζελίνα Μανούζα. Αλλάζοντας όμως ύφος απαντά σε όσους παρουσιάζουν την ευελιξία στην επαγγελματική ζωή ως υποχρέωση των εργαζομένων: «Οι djs δεν μπορούν εύκολα να αλλάξουν επάγγελμα. Όταν ένας άνθρωπος ασχολείται επαγγελματικά με τη μουσική δέκα και είκοσι χρόνια, είναι πολύ δύσκολο να την αφήσει για να κάνει κάτι άλλο επειδή η εστίαση έχει μπει στο στόχαστρο. Ειδικά τώρα που εξαιτίας της ύφεσης, οι ευκαιρίες για σταδιοδρομία σε άλλους κλάδους είναι από ελάχιστες έως μηδενικές».