Την επέκταση και την νομιμοποίηση πλέον του ακροδεξιού λόγου στο δημόσιο διάλογο έρχεται να καταδείξει έρευνα του Πανεπιστημίου της Τουλούζης. Όπως φανερώνει η ανάλυση περιεχομένου 102 ειδησεογραφικών ιστοσελίδων και χιλιάδων αναρτήσεων στα κυριότερα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο ακροδεξιός λόγος έχει ουσιαστικά κανονικοποιηθεί.

Η ανάλυση, η οποία έλαβε υπόψη λέξεις όπως «μετανάστης», «λαθρομετανάστης» και εθνοπροδότης», δείχνει πως η ακροδεξιά διαθέτει πλέον μια ιδεολογική επιρροή που διευρύνεται, όπως και μια ομοιογενή δομή λόγου. Εμφανίζονται επίσης νέοι πολιτικοί εκφραστές της, με νέα ακροατήρια και θεματικές.

Πιο συγκεκριμένα, εμφανίζονται νέοι πόλοι έλξης, όπως το κόμμα Νίκη, το οποίο μπήκε στη Βουλή, ενώ όσον αφορά τα δίκτυα αλληλεπίδρασης, σημαντικό ρόλο παίζουν πρόσωπα που βρίσκονται στην κεντρική πολιτική σκηνή, όπως ο Κωνσταντίνος Μπογδάνος.

«Ο ψηφιακός χώρος της ακροδεξιάς περιλαμβάνει ακόμα και εκπροσώπους θεσμικών φορέων, όπως ο αντιπρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος και υπουργός Άδωνις Γεωργιάδης, ο οποίος εμφανίζεται ως κεντρικός κόμβος στα δίκτυα αυτά, και εκτείνεται μέχρι τον Ηλία Κασιδιάρη», επισημαίνουν οι ερευνητές.

Ο «άλλος» και οι «εχθροί»

Όσον αφορά το περιεχόμενο του λόγου της ακροδεξιάς, αυτός συγκροτείται κυρίως πάνω στη φαντασιακή κατασκευή του «άλλου», με διάφορος τρόπους. Στις περισσότερες περιπτώσεις, όπως αναδεικνύει η έρευνα, ο ακροδεξιός λόγος συγκροτείται πάνω σε ξενοφοβικές θεωρίες, όπως αυτή της «Μεγάλης Αντικατάστασης» των γηγενών πληθυσμών από μετανάστες, η οποία συναντάται σε παγκόσμιο επίπεδο στον ακροδεξιό λόγο, σε διάφορες θεωρίες συνομωσίας και στην «καταγγελία» του συστήματος.

Η μετανάστευση αποτελεί κεντρική θεματική στο λόγο της ακροδεξιάς, συνδεόμενη με την εγκληματικότητα, σύμφωνα με την ανάλυση του ακροδεξιού λόγου που έκανε η ομάδα των ερευνητών, ενώ ακολουθεί η αντιπαλότητα με άλλες χώρες, όπως η Τουρκία, καθώς και με το Ισλάμ. Όλα αυτά συγκροτούν τον «εξωτερικό εχθρό». Όπως αναδεικνύει η έρευνα, στο φαντασιακό της ακροδεξιάς υπάρχει και ο «εσωτερικός εχθρός», που μπορεί να περιλαμβάνει τους «προδότες» από την Αριστερά, αλλά και το «κατεστημένο» της Δεξιάς, τον Κυριάκο Μητσοτάκη και την κυβέρνησή του.

Ενδεικτικό της έκτασης του ακροδεξιού λόγου είναι το γεγονός πως, από την 1η Ιανουαρίου μέχρι την 11η Μαΐου του 2023, πάνω από χίλιες δημοσιεύσεις με τη ρατσιστική λέξη «λαθρομετανάστης» δημοσιεύθηκαν σε σελίδες, δημόσιες ομάδες, και επαληθευμένα προφίλ, προκαλώντας 26.000 αντιδράσεις συνολικά.

Οι λογαριασμοί με την μεγαλύτερη απήχηση που χρησιμοποιούν αυτό τον όρο, σύμφωνα με την έρευνα, είναι αυτός του Κωνσταντίνου Μπογδάνου και του φιλικού προς τη ΝΔ μέσου Ελλάδα 24, με τον λογαριασμό του Άδωνι Γεωργιάδη να ακολουθεί.

Δεδομένου πως το δείγμα των ερευνητών δεν περιείχε μη επαληθευμένα προφίλ και ιδιωτικές ομάδες, αντιλαμβανόμαστε πως ο πραγματικός αριθμός είναι πολλαπλάσιος.

Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός πως, σύμφωνα με την έρευνα, στους «πρωταγωνιστές» μεταξύ των λογαριασμών που χρησιμοποιούν αυτό τον όρο στο Twitter, βρίσκονται υποστηρικτές της ΝΔ, όπως ο Νίκος Σωτηρόπουλος και ο Νίκος Μιχαήλ. «Διαφαίνεται λοιπόν εδώ η υιοθέτηση ακροδεξιού λόγου από υποστηρικτές της κυβέρνησης για προφανείς ιδεολογικούς και ψηφοθηρικούς λόγους» τονίζουν οι ερευνητές και συνεχίζουν λίγο πιο κάτω: «Έχουμε, λοιπόν, εδώ ένα φαινόμενο “ανταγωνισμού νομιμοποίησης” στον εθνικιστικό και ακροδεξιό χώρο μεταξύ υποστηρικτών και αντιπάλων της κυβέρνησης».

Επιπλέον, η ακροδεξιά προωθεί και πολιτισμικά πρότυπα. «Έτσι, για παράδειγμα, τα στερεότυπα που συνδέονται με την πατριαρχία, η προβληματική αναπαράσταση της λαϊκής κουλτούρας (συμπεριλαμβανομένης της μουσικής και του αθλητισμού) και μια μορφή μυθολογικής αντίληψης της ελληνικής εθνικής ταυτότητας βρίσκονται στο επίκεντρο των ακροδεξιών δικτύων και του ακροδεξιού λόγου», σημειώνεται.

Και τα ΜΜΕ;

Όσον αφορά τα ΜΜΕ, η ανάλυση του τρόπου κάλυψης του μεταναστευτικού, ενός πεδίου προνομιακού για την ακροδεξιά, καταδεικνύει πως σημαντικό κομμάτι των πιο δημοφιλών mainstream μέσων αντιμετωπίζουν το θέμα όπως ακραιφνή ακροδεξιά μέσα (π.χ. «Στόχος»).

Όπως τονίζουν οι ερευνητές, οι μετανάστες παρουσιάζονται σαν μια επιθετική δύναμη, παρομοιάζονται ακόμη και με φυσικές καταστροφές, στερούμενοι την ανθρώπινη ιδιότητά τους, ενώ σπάνια γίνεται λόγος για τις αιτίες της μετανάστευσης.

Ο λόγος πολλών ΜΜΕ είναι συχνά τρομολαγνικός και αισθητικοποιημένος, μετατρέποντας ένα τόσο σημαντικό ζήτημα σε θέαμα, ενώ πολύ συχνά η νοηματοδότηση γίνεται με έναν συγκεκριμένο τρόπο, δίχως να αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο διαφορετικών αναγνώσεων.

«Οι λόγοι που οδηγούν σε αυτή τη ρητορική έχουν να κάνουν με την κεκαλυμένη ιδεολογική τοποθέτηση κάποιων από αυτά τα ΜΜΕ (βλέπε Πρώτο Θέμα), αλλά και με την πρακτική της υπερπαραγωγικότητας και της εντυπωσιοθηρίας με στόχο την αύξηση της επισκεψιμότητας και των διαφημιστικών εσόδων, που οδηγείς την άκριτη υιοθέτηση στερεοτύπων», υπογραμμίζουν οι ερευνητές.

Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί πως σύμφωνα με την έρευνα, γεγονότα όπως αυτά στον Έβρο με την άφιξη χιλιάδων μεταναστών, ο φράχτης στην περιοχή, η πυρπόληση του προσφυγικού στρατοπέδου στη Μόρια και η υπόθεση του αποκλεισμού του Ηλία Κασιδιάρη από τις εκλογές, καλύφθηκαν εκτενώς από τα ΜΜΕ και σχολιάστηκαν μαζικά στα social media.

Τι σημαίνει αυτό; Όπως διαβάζουμε στην έρευνα, με αυτό τον τρόπο τα ΜΜΕ «επικεντρώνουν τη δημόσια ατζέντα σε θέματα προνομιακά για την ακροδεξιά και, έμμεσα, δημιουργούν πολιτική δυναμική υπέρ της».

Συμπερασματικά, μπορούμε να κρατήσουμε το εξής: «Αν και ο νεοφιλελευθερισμός θεωρείται γενικά ως η κυρίαρχη ιδεολογία της εποχής, η συγκρότηση του χώρου της ακροδεξιάς και η διάδοση του λόγου της στα κυρίαρχα ΜΜΕ αποκαλύπτει ότι πρόκειται για μια διευρυνόμενη και ριζική τάση στην ελληνική κοινωνία που σταδιακά αναμειγνύεται με την κυρίαρχη ιδεολογία, εξελίσσεται σε ένα νέο συνονθύλευμα “αυταρχικού εθνικιστικού νεοφιλελευθερισμού” τόσο γλωσσικά και αισθητικά, όσο και πολιτισμικά και κυρίως, φυσικά, πολιτικά».