«Πέρασε κι αυτό, μαζί με τόσα άλλα μικρά ή μεγάλα γεγονότα» πόσες φορές, το έχουμε πει και για τον εαυτό μας αυτό; Ίσως αμέτρητες. Και η φράση αυτή είναι το κλειδί για την κατανόηση του έργου αυτού, του «Αγάντα» που μόλις επανακυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Οσελότος. Διότι πρόκειται για ‘έργο’ με όλες τις σημασίες της λέξης.

Όντως, τα ‘γεγονότα’ της ζωής, της κάθε ζωής, είναι τόσο πολλά που δεν χωράνε ούτε σε διήγημα, ούτε σε μυθιστόρημα, ούτε σε μια πολύτομη εγκυκλοπαίδεια. Αν δοκίμαζε κανείς να καταγράψει με κάθε λεπτομέρεια σκέψεις και γεγονότα μιας μόνο ημέρας, θα έπρεπε να μη ζει αλλά να γράφει επί μία εβδομάδα· κάτι που είναι όχι απλώς αδύνατο αλλά εξωπραγματικό και τελικώς ανούσιο.

Μου ζήτησαν να επισημάνω ότι «στηρίζεται σε πραγματικά γεγονότα»· αλλά δεν το κάνω, γιατί είναι πολύ λίγο· δεν πρόκειται για ‘προσωπική διαδρομή’ ούτε για ‘ε-ξομολόγηση’ αλλά για ένα πανανθρώπινο αφήγημα. Δεν στηρίζεται σε γεγονότα αλλά πρόκειται για μια παραδειγματική, θα τολμούσα να πω ‘υπερατομική’ αφήγηση της ίδιας της Ζωής, ένα αλλόκοτο μείγμα πόνου και χαράς, μέσω της οποίας μας διδάσκει ότι «δεν είναι τα γεγονότα που κάνουν μια ζωή θετική ή αρνητική, αλλά η στάση μας απέναντί τους: Να στέκεσαι ορθός ό,τι κι αν γίνει».

Είναι φιλοσοφικό κείμενο επομένως; Όχι! Για δυο λόγους· πρώτον, η Μαρία, η ηρωίδα του βιβλίου, παραμένει, από την αρχή μέχρι το τέλος ‘Μαράκι’· δεν έχει πόζα· και δεύτερον, αυτό που διακρίνει το έργο της, δεν είναι το ‘πνευματικό μεθύσι’ αλλά η γοητεία. Το πνευματικό μεθύσι μπορεί να είναι και απατηλό, να έχει αντίλογο, ν’ ανατραπεί· η γοητεία δεν φοβάται τίποτε απ’ όλα αυτά· είναι πανίσχυρη και αδιαμφισβήτητη.

Εδώ, λοιπόν, δεν έχουμε μια αυτοβιογραφία, όπου τα γεγονότα ‘ξεσκαρτάρονται’ τουτέστιν ‘επιλέγονται κατά το συμφέρον μας’, για να προβάλουν τα στοιχεία της προσωπικότητας ή των επιτευγμάτων μας που θέλουμε εμείς ν’ αναδείξουμε.

Αντιθέτως, αν και η Μαρία είναι κατ’ ουσίαν μια πολύ σημαντική γυναίκα, μια εξαιρετική προσωπικότητα, παραμένει εντούτοις άσημη· έμεινε τόσο μικρή, όσο όταν ξεκίνησε να βλέπει το δρόμο και τη θάλασσα από τα κάγκελα του ορφανοτροφείου, ένα ανώνυμο κοριτσάκι.

Η γλυκόπικρη διαδρομή που λέγεται Ζωή την έφερε αντιμέτωπη με διάφορες καταστάσεις απέναντι στις οποίες επέδειξε καρτερία, θάρρος, αντοχή, ακεραιότητα, αξιοπρέπεια και η εμμονή όχι σε προσωπικούς ‘στόχους’ αλλά σε πανανθρώπινες υψηλές Αρχές. Και η αφήγησή της είναι τόσο απλή, και προπάντων ανεπιτήδευτη, χωρίς μεγαλοστομίες και διακηρύξεις, ώστε όλα αυτά τα ‘ωραία και μεγάλα’ δεν προβάλλονται, δεν ‘ομολογούναι’ αλλά συμπεραίνονται από τον αναγνώστη.

Γι’ αυτό, αγαπητέ, αν δεις ξαφνικά κάποιο βράδυ στη βι-βλιοθήκη σου κάτι να λάμπει, δεν θα είναι διαμάντι που σ’ το χάρισε κάποιος θεός, αλλά η ‘Μαρία’ άνευ επωνύμου κατατεθειμένη σ’ αυτό το αφήγημα, που θα έκανε ευτυχή και περήφανο κάθε εκδότη.

Λεώνικος Καλαχώρας
(Διαβάζοντας ένα αυτοβιογραφικό αφήγημα – σημείωμα από την πρώτη έκδοση 8ος/’19)

Αγάντα, της Καλλιόπης Καρρά, Εκδόσεις Οσελότος – 2022

«Οι ναυτικοί κάποτε, στα ιστιοφόρα πλοία, φώναζαν σε αυτούς που τραβούσαν την άγκυρα με τα χέρια: “Αγάντα!” μια λέξη που έμαθα στο μικρό ακριτικό νησί του Αιγαίου όπου μεγάλωσα. Μια λέξη, μια προτροπή για να βάλει κάποιος τα δυνατά του, να αντέξει το βάρος, να κάνει κουρά-γιο. Και αυτή η λέξη έμελλε να γίνει η ίδια μου η ζωή. “Αγάντα, Βάστα, Κράτα γερά!”» Καλλιόπη Καρρά

—
«Η αφήγηση δεν είναι λιτή· φαίνεται λιτή επειδή είναι αριστουργηματική. Η αφήγηση δεν είναι άτεχνη· δείχνει άτεχνη γιατί βασίζεται στην πραγματική ζωή. Ο αναγνώστης έχει συνήθως μπροστά του έναν συγγραφέα· εδώ δεν συμβαίνει αυτό· ο αναγνώστης εισέρχεται σ’ έναν θρύλο με πόνο και χαρά, ύμνο και θρήνο, απελπισία κι ελπίδα, αδικία και ατυχία, έρωτα και απογοήτευση, αλλά, πάνω απ’ όλα αίσθηση του μέτρου, αφοσίωση στο καθήκον, ευγένεια, ακεραιότητα, ήθος, λεπτότητα αισθημάτων, πίστη και αντοχή. Αγάντα σημαίνει Άντεξε.

Το αφηγηματικό μυστικό της Μαρίας, κεντρικής ηρωίδας του βιβλίου, είναι ότι δεν υποκρίνεται τον συγγραφέα· δεν γράφει αλλά αφηγείται. Και καθώς στηρίχτηκε στον Θεό, χάρη στην πίστη της, κατόρθωσε να εκδηλώσει όλες τις ιδιότητες τού μεγαλειώδους ανθρώπου που έκρυβε μέσα της. Μόνο γι’ αυτό της αξίζει κάθε έπαινος. Και Αγάντα σημαίνει Άντεξε.

Ο Λόγος της ρέει σαν το νερό στο αυλάκι, αγνοώντας πως κάποιος το παρακολουθεί και ακούει το κελάρυσμά του. Ίσως τα επιμέρους γεγονότα συμπίπτουν με τη ζωή κάποιων γυναικών· ωστόσο εδώ πρόκειται για μια καθόλου συνηθισμένη ζωή που το βλέμμα και η πένα της την κάνουν ακόμα πιο συναρπαστική. Διότι Αγάντα σημαίνει Άντεξε.

Τι σημαίνει “συναρπαστική ζωή;” Πολλοί έχουν ζήσει συγκλονιστικές στιγμές στη ζωή τους ως καλλιτέχνες, ως αθλητές, ως επιστήμονες, ως αστροναύτες… και όταν πέθαναν έγραψαν και οι εφημερίδες γι’ αυτούς. Η Μαρία, παρά την απίστευτη σκληρότητα που αντιμετώπισε και τις αλλεπάλληλες αδικίες και πικρίες που την πότισαν οι γύρω της, οι “δικοί” της, έζησε μια ζωή με απαράμιλλη αισιοδοξία, ευρηματικότητα, θάρρος, πίστη, αντοχή, συγχωρητικότητα και, πάνω απ’ όλα, Αγάπη.

Ασφαλώς, Αγάντα σημαίνει Άντεξε». (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)