Ένα σχολικό πείραμα πριν από μερικά χρόνια στη Γερμανία απέδειξε ότι το ενδιαφέρον των εφήβων για τη νεότερη και σύγχρονη ιστορία τους μπορεί να προσελκυθεί με τη χρήση των κατάλληλων εκφραστικών μέσων. 

Δυο δεκαετίες μετά την ενοποίηση της Γερμανίας, τα παιδιά γνωρίζουν συγκλονιστικά λίγα για τους ιστορία της χώρας τους. Σύμφωνα με έρευνα που διεξάχθηκε σε δείγμα μαθητών της μέσης εκπαίδευσης, διαπιστώθηκε ότι ενώ όλοι τους γνωρίζουν και αναγνωρίζουν τον Χίτλερ, μόνο ένας στους τρεις γνωρίζει τι σημαίνει η λέξη «Ολοκαύτωμα». Επίσης λιγότεροι από ένας στους δέκα μπορούσε κατά την διεξαγωγή της έρευνας να προσδιορίσει τον υπουργό Προπαγάνδας Γιόζεφ Γκαίμπελς ή άλλες ναζιστικές προσωπικότητες. Όροι, όπως «κρίση της Σουδητίας» ή «πολιορκία του Στάλινγκραντ» ήταν άγνωστοι σχεδόν σε όλους και μόνο μια μικρή μερίδα μαθητών ήξερε να απαντήσει. Σχεδόν κανένας δε μπορούσε να δώσει την ημερομηνία της έναρξης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και λιγότερο από το 20% μπορούσε να κατονομάσει τις τέσσερις Συμμαχικές Δυνάμεις, οι οποίες κατείχαν τη μεταπολεμική Γερμανία.

Με βάση τα θλιβερά αυτά δεδομένα, οι γερμανικές εκπαιδευτικές αρχές αποφάσισαν την προώθηση ενός νέου, σύγχρονου τρόπου διδασκαλίας του μαθήματος της Ιστορίας. Στις 30/1/2008, λοιπόν, 75 χρόνια μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Ναζί, θεσπίστηκε με νομοθέτημα η διανομή ενός κόμικ σχετικού με τον Χίτλερ και το Ολοκαύτωμα, ως συμπληρωματικής βιβλιογραφίας του μαθήματος. 

Σε μια χώρα όπου απαγορεύεται δια νόμου η οποιαδήποτε παράσταση της σβάστικας ή άλλων ναζιστικών εμβλημάτων, η προσέγγιση μέσω των graphic novels ενός τόσο ακανθώδους ζητήματος όπως το Ολοκαύτωμα, είναι πρωτοφανής. Επτά δεκαετίες μετά τη λήξη του Πολέμου, κάθε δημόσια αναφορά στους Ναζί προκαλεί έντονες ενδογερμανικές αντιπαραθέσεις. Όχι μόνο η άρνηση του Ολοκαυτώματος, αλλά και ένας απλός αστεϊσμός γύρω από τη μνήμη των εκατομμυρίων θυμάτων της χιτλερικής θηριωδίας, είναι ικανός να προκαλέσει τεράστια κατακραυγή που φτάνει μέχρι και σε ποινικές κυρώσεις. 

Όταν ισχύουν τόσο αυστηρά νομοθετικά μέτρα αναφορικά με την προβολή του ναζιστικού παρελθόντος, προκαλεί πραγματικά εντύπωση το γεγονός ότι με τη σύμφωνη γνώμη των επίσημων κρατικών αρχών εισήχθη σε γερμανικά σχολεία ένα graphic novel που απεικονίζει σκηνές από συγκέντρωση του ναζιστικού κόμματος με ομιλία του Χίτλερ και αισθητική κυριαρχία αγκυλωτών σταυρών:

…ή σκηνές από προπολεμικές αντιεβραϊκές δραστηριότητες μελών των S.A.:

Τα παραπάνω καρέ προέρχονται από το κόμικ που φέρει τον τίτλο “H Αναζήτηση” (γερμ. “Die Suche”). Πρόκειται για τη δημιουργία του Ολλανδού καλλιτέχνη Eric Heuvel, που έγινε κατά παραγγελία Κέντρου “Άννα Φρανκ” που εδρεύει στην Ολλανδία. Η “Αναζήτηση” περιγράφει την προσωπική ιστορία της έφηβης Εβραιοπούλας Έσθερ Χεχτ από τη Γαλλία, που μαζί με την οικογένειά της υπέστη μια ανελέητη καταδίωξη από τους Ναζί. Αναμφίβολα ένας πρωτότυπος τρόπος για να προσεγγιστεί το σκοτεινό παρελθόν της Γερμανίας -μέσα στην τάξη.

“Η Αναζήτηση” Σχεδιαστής: Eric Heuvel Χρονολογία κυκλοφορίας: 2008 Εκδόσεις: Standard Comics

Από αισθητικής άποψης έχουμε να κάνουμε με ένα σεναριακά άρτιο και εικαστικά προσεγμένο graphic novel με εστίαση στα “παιδιά του Ολοκαυτώματος”, τα πλέον αθώα θύματα της εξωφρενικής βιομηχανίας θανάτου που στήθηκε παράλληλα με τον Πόλεμο. Το σχέδιο ακολουθεί την τεχνική της “καθαρής γραμμής” (ligne claire) της Βελγικής Σχολής, την οποία καθιέρωσε ο Herge ήδη από τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 με τον παγκοσμίου φήμης Τεν-Τεν. Η σκοπιμότητα επιλογής της συγκεκριμένης τεχνοτροπίας σχετίζεται με την επιθυμία των δημιουργών να εκφράσουν ένα παραδοσιακό στυλ που θα παραπέμπει αποκλειστικά στη δεκαετία του ’40. Ένα πιο μοντέρνο εικαστικό ύφος, παρόμοιο με αυτό των αμερικάνικων κόμικς, θα “έβγαζε” μια πιο glamourous εικόνα του ναζισμού, κάτι που έπρεπε να αποφευχθεί. 

Πριν η “Αναζήτηση” πάρει τον δρόμο της για το βερολινέζικο παράρτημα του Κέντρου “Άννα Φρανκ” και από εκεί για τα σχολεία του Βερολίνου και της Βόρειας Βεστφαλίας-Ρηνανίας, είχε ήδη “δοκιμαστεί” σε μαθητές ολλανδικών σχολείων, με πολύ θετικά αποτελέσματα.  

“Η αφήγηση της ιστορίας του Ολοκαυτώματος σε μορφή graphic-novel αποτελεί ένα ξεχωριστό ερέθισμα για τους νεότερους αναγνώστες”, ανέφερε ένας εκπρόσωπος του Κέντρου κατά την παρουσίαση του έργου.

Στιγμιότυπο από την άφιξη των τρένων στο Άουσβιτς και την ετοιμασία αποβίβασης των μελλοθάνατων (“Η Αναζήτηση”).

Τhomas Heppener