Ο σπουδαίος Χιλιανός ποιητής Πάμπλο Νερούδα, (Νόμπελ Λογοτεχνίας 1971) στο αριστούργημα του Canto General, (Γενικό Άσμα) περιγράφει με μοναδικά συγκλονιστικό τρόπο τους αγώνες και τα πάθη των λαών της Νοτίου Αμερικής. Εκεί όπου όλα, η φύση, η ομορφιά και η μεγαλοπρέπεια του τοπίου, οι αγώνες των εργαζομένων συνθέτουν το ηρωικό παλίμψηστο μίας ηπείρου η οποία την ίδια στιγμή ανάγεται στο ανθρώπινο «όλον» και περιλαμβάνει τους αγώνες των εργαζομένων όλου του κόσμου. Ο Πάμπλο Νερούδα, με «όπλο» του την Ποίηση, μετασχημάτισε τον λόγο σε τραγούδι που υμνεί τους ανθρώπους της ηπείρου του.

 Η ώσμωση τέχνης-αγωνιστικής διεκδίκησης διαμόρφωσαν και σφυρηλάτησαν τον χαρακτήρα του σπουδαίου κομμουνιστή ποιητή Πάμπλο Νερούδα. Στο ποίημα του, ‘Υψώματα του Μάτσου Πίτσου’, που αποτελεί οργανική υποενότητα του Canto General, αποκρυσταλλώνεται με εμφατικό τρόπο η ποιητική γραφή, η υψηλή τέχνη που την ίδια στιγμή τείνει να προσεγγίσει το ανθρώπινο άπειρο, χαρίζοντας μας στιγμές υψηλής πνευματικής και διανοητικής απόλαυσης. Ως ποιητής της ηπείρου του, ως ποιητής όλων των λαών του κόσμου, των λαών που αγωνίζονται και εξεγείρονται, συναρθρώνει την μοναδικής ομορφιάς καστροπολιτεία των Ίνκας με τον «παλλόμενο σφυγμό» του φωτός και της ζωής, η οποία, μέσα από το αίμα και τον πόνο μπορεί και αναγεννάται προσφέροντας μας τους καρπούς και τους «χυμούς» της.

«Δεν είχα, για να ξεκουράσω το χέρι, τόπο που, τρεχούμενος σά νερό  αείρροης πηγής ή στέρεος σά σβώλι κρύσταλλου ή ανθρακίτη, θα μου φέρνε πίσω τη ζέστα ή το κρύο του απλωμένου χεριού μου. Τι ήταν ο άνθρωπος; Σε ποια στιγμή της ανοιχτής του συζήτησης μέσα σε αποθήκες και σε σφυρίγματα, σε ποιάν από τις μεταλλικές του κινήσεις, εζούσε το άφθαρτο, το ακατάλυτο, η ζωή»;[1]

«Σε ποιάν από τις μεταλλικές κινήσεις» του ανθρώπου, «εζούσε το άφθαρτο, το ακατάλυτο, η ζωή»; Ο άνθρωπος ανάγεται στο «όλον», μετασχηματίζεται σε συμβολική όσο και πραγματική «ολότητα» δράσης και διάδρασης, στο βαθμό που περικλείει το «άφθαρτο», το «ακατάλυτο», την ίδια την «ζωή». Της ζωής που αποτελεί την απείκασμα των αέναων προσπαθειών του ανθρώπου να επιτύχει και να αγγίξει το άπειρο και το «τέλειο». Της ζωής που αποτελεί το βασικό «θραύσμα» μετουσίωσης και εκπλήρωσης της ανθρώπινης «ύλης» και ύπαρξης. Της ζωής που ως συμπλήρωμα του «άφθαρτου» και του «ακατάλυτου» νοείται ως η πεμπτουσία και η εκπλήρωση της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο αγώνας, η αγωνιστική στάση ζωής συμπληρώνουν και ορίζουν το προσίδιο νόημα της ανθρώπινης ζωής.

Το φως του Μάτσου Πίτσου μεταδίδει και αποκαλύπτει σε όλη την μεγαλοπρέπεια της μία καστροπολιτεία μοναδικής ομορφιάς η οποία θεμελιώθηκε και στερεώθηκε πάνω στο αίμα και στον πόνο των ανθρώπων που συνέβαλλαν τα μέγιστα στην κατασκευή της. Και εδώ έγκειται η μοναδική αναλυτική και συνθετική ικανότητα του ποιητή Πάμπλο Νερούδα.

«Μεταδίδει» και εγγίζει το «αίμα στο άπειρο», διαστέλλει τον «χωροχρόνο» της ανθρώπινης ύπαρξης και δράσης, συστέλλει την ένταση της εργασίας των απλών ανθρώπων της καστροπολιτείας,  σε βαθμό που το Μάτσου Πίτσου, ως «χώρος» και «τόπος» δράσης των απλών ανθρώπων υπερβαίνει τον χρόνο και μεταφέρεται στο σήμερα, στο «υλικό» παρόν, νοούμενο ως παντοτινό μνημείο της εργασίας, της κοπιώδους προσπάθειας και της εκμετάλλευσης που υφίστανται οι απλοί άνθρωποι-εργαζόμενοι. Το αίμα που ρέει στο Μάτσου Πίτσου, στερεώνεται στον νοητό «χώρο» και «χρόνο», αποτελώντας το «κοινό αίμα» όλων των εργαζομένων, όπου γης.

«Νεκροί  μιας μόνο άβυσσου, σκιές ενός μυχού-του βαθιού- έτσι ήρθε στον όγκο του δικού σας μεγαλείου ο αληθινός, ο πιο πυρακτωμένος θάνατος, και απ’ τους φαγωμένους βράχους από τα καταπόρφυρα κιονόκρανα από τα κλιμακωτά υδραγωγεία, γκρεμιστήκατε από ένα μόνο φθινόπωρο, σ’ένα μονοκόμματο θάνατο».[2]

Αυτοί είναι οι νεκροί «μιας μόνο άβυσσου», της «δικής μας άβυσσου». Οι νεκροί συμβολοποιούνται και «φυσικοποιούνται» αποκτούν και πάλι ανθρώπινες ιδιότητες περνώντας μέσα από τις «ρωγμές» της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο θάνατος, πέρα από στασιμότητα και ακινησία, νοείται και ως ο γενεσιουργός της ανθρώπινης ζωής, ως η νοητή εγχάραξη που μπορεί να μεταλαμπαδεύσει στο μέλλον στάσεις και πρότυπα ζωής.   Και αυτό ακριβώς κατάφεραν να κάνουν οι «νεκροί μιας μόνο άβυσσου», που «γκρεμίστηκαν από ένα μόνο φθινόπωρο» και έγιναν ζώσα ιστορική μνήμη.  Ο Νερούδα, πέρα από την ομορφιά και την μεγαλοπρέπεια του χώρου και του μνημείου, τραγουδάει τα βάσανα και τα πάθη των ανθρώπων, που σε τελική ανάλυση, είναι ο ίδιος και απαράλλαχτος «λαός».

Η γραφή του, ο ποιητικός του λόγος αποκτούν υπερβατικές διαστάσεις και μεταφέρουν τους «νεκρούς μιας μόνο άβυσσου» στο παρόν και στο μέλλον της ζωής και της διεκδίκησης. Ο «Γιάννης Σπαζοπετράς», ο «Γιάννης Φαέπαγωνιάς» ο «Γιάννης Γυμνοποδαράς»,[3] αποτελούν τον ίδιο εργαζόμενο, τον «ίδιο λαό» που συμβολοποιείται εις το διηνεκές και εκπληρώνεται μέσω της ζωής αλλά και του θανάτου του. Ο ποιητής τους μεταφέρει στη «ζωή», τους εγγίζει ζώσα «πνοή», συνδέοντας οργανικά τη ζωή και τους αγώνες του παρελθόντος με το παρόν και το μέλλον.

«Ανέβα να γεννηθείς με μένα, αδελφέ. Δός μου το χέρι μέσα απ’ τη βαθιά ζώνη της οδύνης σου. Δε θα ξαναγυρίσεις απ’ το βυθό τον βράχων. Δε θα ξαναγυρίσεις απ’ τον υποχθόνιο χρόνο».[4] Όμως ο ποιητής δεν θα αφήσει την λήθη και τον θάνατο να τους σκεπάσουν, αποκρύπτοντας έτσι της οξυμένες γωνίες της ανθρώπινης ύπαρξης που συνεχίζεται και θα συνεχίζεται.

«Δώστε μου τη σιωπή, το νερό, την ελπίδα. Δώστε μου τον αγώνα, το σίδερο, τα ηφαίστεια. Ενώστε με μένα τα κορμιά σας σά μαγνήτες. Τρέξτε στις φλέβες μου και στο στόμα μου. Μιλήστε με τα λόγια μου και με το αίμα μου».[5] Και οι «νεκροί μίλησαν», ο μαρτυρικός τους θάνατος έγινε τραγούδι και ζωή, απέκτησε πνοή μέσω της ποιητικής γραφής.

Τα υψώματα του Μάτσου Πίτσου, αποκαλύπτονται ως ποίημα-μύηση στη βαθιά και προσίδια ερωτική πράξη της ζωής η οποία εκπληρώνεται μέσω του αξιοβίωτου βίου και της αγωνιστικής πράξης και πρακτικής. Το φως της ζωής γίνεται τραγούδι και συνδέεται με τους αγώνες του σήμερα. Με τα Υψώματα του Μάτσου Πίτσου, ο Πάμπλο Νερούδα μας χάρισε ένα πραγματικό κτήμα ες αεί. 

[1] Βλ.σχετικά, Neruda Pablo, ‘Canto General’, Υψώματα του Μάτσου Πίτσου’, Τόμος πρώτος, Δεύτερη Έκδοση, Μετάφραση: Στρατηγοπούλου Δανάη, Gutenberg, Aθήνα, 1973, σελ.57. Θα ήταν παράλειψη να μην σημειώσουμε την εξαιρετική μετάφραση της Δανάης Στρατηγοπούλου η οποία αποδίδει με αξιοθαύμαστη ακρίβεια στην ελληνική γλώσσα αυτόν τον «ποταμό» νοημάτων, εννοιών και λέξεων.

[2] Βλ.σχετικά, Neruda Pablo, ‘Canto General’, ό.π, σελ. 61.

[3] Βλ.σχετικά, Neruda Pablo, ‘Canto General’, ό.π, σελ.68.

[4] Βλ.σχετικά, Neruda Pablo, ‘Canto General’, ό.π, σελ. 68.

[5] Βλ.σχετικά, Neruda Pablo, ‘Canto General.’, ό.π, σελ.69.