Η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού άφησε στον ευρύτερο χώρο της αριστεράς (ο όρος καλύπτει και τη σοσιαλδημοκρατία) ένα ιδεολογικό και πολιτικό κενό που δεν μπόρεσε έκτοτε να καλυφθεί ουσιαστικά. Το αποτέλεσμα είναι οι ευρύτερες αριστερές δυνάμεις να πολιτεύονται χωρίς αναφορά στο χρόνο (δεν υπάρχει ένα ιστορικό παράδειγμα που να μπορούν να υπερασπιστούν ικανοποιητικά) και στο χώρο (δεν υπάρχει επίσης ένα σημείο στο χάρτη που μπορούν να υποδείξουν ως ικανοποιητικό μοντέλο προς μίμηση). Έτσι είναι επιτακτική η ανάγκη πολιτικού επανακαθορισμού του χώρου.

Η σύγχρονη αριστερά, λοιπόν, οφείλει να προσδιορίζεται μεταξύ δύο ορίων: Ως προς τα δεξιά της από την παραγωγή και την κατανομή του πλούτου χάριν του δημόσιου αντί του ιδιωτικού χώρου και ως προς τα ‘αριστερότερά’ της από την απόρριψη κάθε μορφής ολοκληρωτισμού. Δύο επισημάνσεις αναγκαίες: με τον όρο ‘δημόσιο χώρο’ δεν εννοούμε τον κρατικό μηχανισμό και τα στελέχη του, αλλά τα δημόσια αγαθά και το ατομικό εισόδημα του εργαζόμενου πολίτη σε αντίστιξη με τα προσωπικά υπερκέρδη μεμονωμένων ατόμων ή περιορισμένων ομάδων. Και δεύτερον: η απόρριψη του ολοκληρωτισμού συνεπάγεται αποδοχή της λειτουργίας της αγοράς, καθώς μία οικονομία που ελέγχεται ολοκληρωτικά ανάγεται και σε κοινωνία που λειτουργεί με ολοκληρωτικούς θεσμούς.

Δύο λόγια για την ελληνική περίπτωση τώρα: Το ελληνικό κράτος δομήθηκε διαχρονικά πάνω στη βάση μιας ημιθεσμικής ανισότητας που εκφράστηκε κυρίως με ειδικά προνόμια κοινωνικών ομάδων. Τα βασικότερα εργαλεία της συγκρότησης του αποτέλεσαν στο χώρο των ελευθεροεπαγγελματιών τα ειδικά συντεχνιακά προνόμια και η φοροδιαφυγή – μέθοδοι που κυρίως μετήλθε η παραδοσιακή δεξιά – και στο χώρο των λειτουργιών του κράτους η ευνοιοκρατία/ρουσφέτι, η παράλογη μισθολογική ανισότητα και η διαφθορά-διαπλοκή με τον αντίστοιχο παρασιτισμό της ιδιωτικής οικονομίας– μέθοδοι που ξεκίνησαν πάλι από την παραδοσιακή δεξιά, έφτασαν όμως σε κορυφαίο βαθμό εκδήλωσής την περίοδο του ΠΑΣΟΚ, ειδικά στο χώρο των ΔΕΚΟ. Όταν ξέσπασε η κρίση, οι πολιτικές δυνάμεις που τη διαχειρίστηκαν βρέθηκαν μπροστά σε μία στρατηγική επιλογή: Ή να θεραπεύσουν τις αιτίες που τη δημιούργησαν, ανακατατάσσοντας την κοινωνική διαστρωμάτωση στη χώρα, ή να διατηρήσουν την υπάρχουσα κοινωνική δομή – που όμως είναι η αιτία του προβλήματος – συμπιέζοντάς την προς τα κάτω, δηλαδή πτωχεύοντάς την. Επέλεξαν το δεύτερο εντείνοντας ακόμη περισσότερο την αδικία. 

Μία προοπτική προοδευτικής διακυβέρνησης πρέπει να συσπειρώνει τις ευρύτερες κεντροαριστερές δυνάμεις σε ένα όραμα κοινωνικού και αξιακού μετασχηματισμού θεραπεύοντας ακριβώς τις αιτίες που μας οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση. Τα πεδία πολιτικής δράσης είναι γνωστά και αφορούν όλους σχεδόν τους τομείς του δημόσιου βίου: πολιτικό σύστημα, δικαιοσύνη, αποκεντρωμένη διακυβέρνηση, παιδεία, υγεία, δημόσια ασφάλεια, κεντρική και περιφερειακή διοίκηση, περιβάλλον, οικονομία… 

Κεντρικής σημασίας εδώ είναι ο ρόλος της κρατικής επιχειρηματικότητας που αξιοποιεί προς όφελός της τις λειτουργίες της ελεύθερης αγοράς, για να μεταβιβάσει στο κοινωνικό σύνολο τα κέρδη της (το μοντέλο των ΔΕΚΟ πρέπει να αποτελέσει αντιπαράδειγμα), θέμα όμως που απαιτεί ξεχωριστό κείμενο. Μπορεί κανείς ν’ αναφέρει πλήθος άλλα. Είναι κατανοητό ότι ένας πολιτικός σχηματισμός σε προεκλογική περίοδο καίγεται για πρακτικές ιδέες που θα μπορούσε να ρίξει στο γήπεδο του προεκλογικού αγώνα. Δεν είναι όμως οι τεχνοκρατικές επεξεργασίες που λείπουν (αυτές προκύπτουν πολύ εύκολα), αλλά η ουσιαστική στρατηγική στόχευση.

* Ο Αντώνης Καμπρής είναι εκπαιδευτικός 

Το tvxs.gr σας καλεί να θέσετε εσείς τις προτεραιότητες της νέας κυβέρνησης που θα προκύψει από τις κάλπες και να καταθέσετε τις προτάσεις σας για το πρόγραμμα, τα μέτρα και τις πολιτικές παρεμβάσεις που έχει άμεση ανάγκη η χώρα και η κοινωνία.

Γράψτε μας, στο [email protected]_, τη δική σας άποψη για το ποια βήματα πρέπει να κάνει, ποια μέτρα και ποιες δράσεις πρέπει να αναλάβει άμεσα η νέα κυβέρνηση, σε ποιους τομείς πρέπει να παρέμβει και ποιες προτεραιότητες να θέσει. 

Θα δημοσιεύσουμε όλες τις απόψεις, σε έναν ακόμη ανοιχτό διάλογο στην πιο κρίσιμη πολιτική συγκυρία των τελευταίων δεκαετιών.

* Tα άρθρα προς δημοσίευση δεν πρέπει να ξεπερνούν τις 500 λέξεις και πρέπει να έχουν την ένδειξη «Βήμα Διαλόγου» και να είναι υπογεγραμμένα.