Οι καταστροφικές επιπτώσεις του δόγματος του «κατευνασμού» του Ρετζέπ Ταγιπ Ερντογάν που υιοθέτησε η ελληνική κυβέρνηση, γίνονται πλέον ορατές με την Άγκυρα να έχει περάσει από την πρόκληση στην ευθεία αμφισβήτηση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων.

To Tvxs.gr είχε επισημάνει από τις αρχές Οκτωβρίου την επικίνδυνη στροφή στην ελληνική εξωτερική πολιτική. Λίγο καιρό αργότερα ο κυβερνητικός αξιωματούχος Στέλιος Πέτσας επιβεβαίωσε αυτή τη στροφή, παρουσιάζοντας τη «λεπτή γραμμή», όπως είπε, στη στάση της Ελλάδας έναντι της Τουρκίας, συνδέοντας την καταδίκη της τουρκικής προκλητικότητας με το προσφυγικό, αποδεχόμενος από της ουσίας τον εκβιασμό του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που χρησιμοποιεί τις προσφυγικές ροές ως εργαλείο πίεσης προς την Ευρώπη. Η παθητική στάση της ελληνικής κυβέρνησης και η απουσία της από κρίσιμες διεθνείς εξελίξεις, συνέβαλε στην ενίσχυση της θέσης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος από το περιθώριο που είχε βρεθεί, εγκλωβισμένος ανάμεσα στις συμπληγάδες της διεθνους σκακίερας και των επιθετικών αδιεξόδων του, αναδείχθηκε και πάλι σε κυρίαρχο παίκτη στην ανατολική Μεσόγειο με την Ελλάδα να περιορίζεται σε ρόλο παρατηρητή.

Τα τελευταία 24ωρα με τις κινήσεις της η Άγκυρα κλιμάκωσε τις απαιτήσεις της στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Αρχικά ο μόνιμος αντιπρόσωπός της στον ΟΗΕ κατέθεσε επιστολή στον Οργανισμό με περιοχές που η Άγκυρα θεωρεί μονομερώς ότι ορίζονται οι τουρκικές θαλάσσιες ζώνες και η τουρκική υφαλοκρηπίδα και στη συνέχεια ανακοίνωσε μαζί με τη Λιβύη την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών προσπερνώντας την Ελλάδα. Επιπλέον, δημοσίευσε χάρτη με σημεία της «οριοθέτησης» από τον οποίο όμως έχει εξαφανίσει το Καστελόριζο. «Τα νησιά δεν μπορούν να επηρεάσουν την παράκτια προβολή της Τουρκίας, της χώρας με τη μακρύτερη ακτογραμμή στην Ανατολική Μεσόγειο», υποστήριξε ο εκπρόσωπος του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών, προσθέτοντας πως «τα νησιά που βρίσκονται στην αντίθετη πλευρά της διάμεσης γραμμής μεταξύ δύο ηπειρωτικών περιοχών δεν μπορούν να δημιουργήσουν περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας πέρα από τα χωρικά ύδατά τους».

Πρόκειται για κατάφορη παραβίαση του διεθνούς δικαίου, ωστόσο ο Ερντογάν βρήκε τον χώρο για να το κάνει, όπως σημείωσε στο Tvxs.gr και ο καθηγητής Μεσανατολικών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Αλέξανδρος Κούτσης, αλλά και ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Γρηγόρης Τσάλτας. Και μπορεί επί της ουσίας η συμφωνία Τουρκίας – Λιβύης για τις ΑΟΖ να είναι μια «δήλωση πρόθεσης», ωστόσο φαίνεται πως η Άγκυρα ορίζει τη δική της ατζέντα στη διεθνή κοινότητα και επιχειρεί να δημιουργήσει τετελεσμένα. Όπως υπογράμμισε ο αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών, Σωτήρης Ρούσσος, η Τουρκία έστειλε ένα σαφές μήνυμα: «Δουλειές» χωρίς εμάς στην Αν. Μεσόγειο δεν γίνονται. Το κλίμα έντασης αναμένεται να μεταφερθεί και στη σύνοδο του ΝΑΤΟ που αρχίζει στο Λονδίνο.

Η κλιμάκωση της τουρκικής προκλητικότητας είναι δεδομένη και διαπιστώνεται από μια σειρά γεγονότων. Η αύξηση των προσφυγικών ροών, η επιθετική ρητορική, οι παραβιάσεις στο Αιγαίο που έχουν χτυπήσει «κόκκινο», οι παράνομες τουρκικές εξορυκτικές δράσεις στην Κυπριακή ΑΟΖ που διαρκώς επεκτείνονται, η συμφωνία με τη Λιβύη και η παρουσίαση για πρώτη φορά συντεταγμένων της υφαλοκρηπίδας της με την Αίγυπτο, που εξαφανίζει το Καστελόριζο είναι χαρακτηριστικές περιπτώσεις αυτής της κλιμάκωσης.

Ωστόσο, η αντίδραση της Ελληνικής κυβέρνησης ήταν τουλάχιστον αμήχανη και σπασμωδική, δίχνοντας πως, παρά τα μηνύματα που είχε εκπέμψει η Άγκυρα και τις προειδοποιήσεις αναλυτών, πιάστηκε «εντελώς στον ύπνο», όπως σημειώνουν έμπειροι διπλωματικοί παράγοντες στο Tvxs.gr, αναδεικνύοντας τη λανθασμένη έως τώρα πολιτική απέναντι στην Άγκυρα. Οι ίδιοι διπλωματικοί κύκλοι τονίζουν ότι αναδείχθηκε και μια σειρά στρατηγικών κενών στην εξωτερική πολιτική. Η ελληνική κυβέρνηση έχει ακολουθήσει μια πολιτική παθητικού παρατηρητή και κατευνασμού της Τουρκίας, προσδοκώντας οφέλη στο προσφυγικό ζήτημα. Είναι ενδεικτικό πως οι παραβιάσεις δεν τέθηκαν ουτε ως ζήτημα στην τελευταία συνάντηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Τούρκο Πρόεδρο. Αντίθετα πρότεινε την επανεκκίνηση του ανώτατου συμβουλίου συνεργασίας παρά την ακραία προκλητική δράση της Άγκυρας και ενώ υπήρξαν ισχυρές προειδοποιήσεις για κλιμάκωση. Επιπλέον δεν διεκδικήθηκαν εντός του Συμβουλίου Κορυφής και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου οι κυρώσεις που είχαν ήδη αποφασιστεί.

Απαντώντας στις τελευταίες προκλήσεις, αρχικά το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών μίλησε για «φαιδρότητες», ενώ μετά τον θόρυβο που προκλήθηκε έσπευσε να ζητήσει εξηγήσεις από τον Τούρκο πρέσβη και «απείλησε» τον Λίβυο πρεσβευτή ακόμη και με απέλαση αν δεν παρουσιάσει τις λεπτομέρειες της συμφωνίας. Σημειώνεται πως η Λιβύη εκ των πραγμάτων, λόγω της εμφύλιας σύγκρουσης στη χώρα, αποτελεί και τον «αδύναμο κρίκο» στην παρούσα φάση.

«Η επιμονή της Τουρκίας να αποπειράται να καταργήσει θαλάσσιες ζώνες νησιών -όπως η Κρήτη, η Ρόδος, η Κάρπαθος, το Καστελόριζο – ή ακόμα και ολόκληρων νησιών-κρατών, με τεχνάσματα όπως άκυρα διμερή μνημόνια που, ως δια μαγείας, μετατρέπονται αιφνιδίως σε συμφωνίες ή με επιλεκτική επίκληση δικαστικών αποφάσεων ή άρθρων της UNCLOS – στην οποία όμως αρνείται να προσχωρήσει – δεν παράγει διεθνώς έννομα αποτελέσματα», αρκέστηκε να δηλώσει ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών Αλέξανδρος Γεννηματάς και πρόσθεσε: «Ούτε, βέβαια, μπορεί να θίξει κυριαρχικά δικαιώματα των νησιών μας, που είναι αδιαμφισβήτητα εδραιωμένα στο διεθνές δίκαιο και, ειδικότερα, στο διεθνές δίκαιο της θάλασσας».

Η χλιαρή αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης αντανακλάται και στη στάση της Ευρώπης, που ακόμη δεν έχει αντιδράσει ουσιαστικά. Είναι ενδεικτικό πως δεν υπήρξε ούτε μια καταδικαστική ανακοίνωση από τις Βρυξέλλες για τη συμφωνία της Τουρκίας με τη Λιβύη, που παραβιάζει κυριαρχικά δικαιώματα ενός κράτους – μέλους της ΕΕ. «Γνωρίζετε ότι η Ε.Ε. έχει κατ’ επανάληψη τονίσει στην Τουρκία ότι θα πρέπει να σέβεται το Διεθνές Δίκαιο, να διατηρεί καλές σχέσεις με τις γειτονικές της χώρες, καθώς και να αποφεύγει κάθε είδους απειλή ή ενέργεια που θα μπορούσε να βλάψει τις σχέσεις καλής γειτονίας ή την ειρηνική διευθέτηση διαφορών, όποιες κι αν είναι αυτές», ήταν το σχόλιο του αρμόδιου εκροσώπου της Κομσιιόν. «Η οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας θα πρέπει είναι αποτέλεσμα διαλόγου, οι σχετικές διαπραγματεύσεις να γίνονται καλή τη πίστει, με πλήρη σεβασμό στο Διεθνές Δίκαιο και πάντοτε στο πλαίσιο των σχέσεων καλής γειτονίας. Αυτά επί του συγκεκριμένου ζητήματος», πρόσθεσε, δείχνοντας πως η Κομισιόν δεν επιθυμεί να ανεβάσει τους τόνους.

Οι ραγδαίες και αρνητικές εξελίξεις έχουν προκαλέσει έντονο προβληματισμό και αντιδράσεις από την αντιπολίτευση. Από τον ΣΥΡΙΖΑ υπογραμμίζουν πως «από την αρχή λέγαμε ότι η στάση κατευνασμού απέναντι στην Τουρκία δεν μπορεί να έχει αποτελέσματα και δυστυχώς επιβεβαιωνόμαστε με τρόπο οδυνηρό». Ζητούν δε να μάθουν ποιες θα είναι οι επόμενες κινήσεις και καλούν την κυβέρνηση να συγκαλέσει άμεσα Εθνικό Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής για την ενημέρωση των πολιτικών κομμάτων, καθώς δεν έχει υπάρξει επίσημη ενημέρωση παρά τις ραγδαίες εξελίξεις.

«Η κυβέρνηση χειρίζεται τα κρίσιμα θέματα της εξωτερικής πολιτικής, και ιδίως τις κλιμακούμενες προκλήσεις της Τουρκίας, χωρίς πυξίδα, χωρίς στρατηγική», υπογράμμισε ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Κατρούγκαλος και πρόσθεσε: «Ούτε η λογική του παθητικού παρατηρητή ούτε οι ακροδεξιές φωνές μπορούν να καθορίζουν τη στάση της χώρας. Η μόνη διέξοδος είναι η επιστροφή στην ενεργητική εξωτερική πολιτική που χάραξε και εφάρμοσε η Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, που προωθούσε ταυτόχρονα μια θετική ατζέντα διαλόγου αλλά και την ενεργή αντίδραση απέναντι στις παραβιάσεις της διεθνούς νομιμότητας, για πρώτη φορά με λήψη κυρώσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Άμεσα πρέπει να συγκληθεί το Εθνικό Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής, ώστε να συμφωνηθεί ένα συνεκτικό πλαίσιο στρατηγικής για την υπεράσπιση των εθνικών μας συμφερόντων».

Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ και πρώην πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, με αφορμή τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή, ζήτησε επέκταση των κυρώσεων που έχει επιβάλει η ΕΕ στην Τουρκία και άσκησε κριτική στην κυβέρνηση για «αδράνεια». Απευθυνόμενος στην Άγκυρα υπογράμμισε πως «θα πρέπει να σταματήσει την κλιμάκωση της έντασης και της παραβατική συμπεριφορά», ενώ μιλώντας για τη στάση της ελληνικής κυβέρνησης σημείωσε:

«Είχαμε προειδοποιήσει ότι η πολιτική του κατευνασμού, προκειμένου η Τουρκία να μειώσει τις μεταναστευτικές ροές, δεν θα έχει κανένα αποτέλεσμα. Επιβεβαιώνεται η πρόβλεψή μας: έχουμε ενέργειες εις βάρος των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων, ενώ δεν έχουμε καμία εξέλιξη όσον αφορά την σωστή τήρηση της ευρωτουρκικής συμφωνίας. Η κυβέρνηση πρέπει να αποκτήσει δύναμη φωνής και πυγμή, που δεν έχει, και στρατηγική. Χρειαζόμαστε εθνική στρατηγική και συμμαχίες, για να αποτρέψουμε παρόμοιες ενέργειες. Το επόμενο διάστημα, πρέπει να συγκληθεί το Συμβούλιο Εθνικής Πολιτικής και να συζητηθούν αυτά και να σταματήσει η πολιτική αδράνειας, η πολιτική του κατευνασμού των γειτόνων μας. Να επαναφέρουμε τον λόγο μας και τη δράση μας στο πλαίσιο της πολυδιάστατης και ενεργητικής εξωτερικής πολιτικής που ασκήσαμε όλο το προηγούμενο διάστημα, όταν πήραμε μία σειρά από θετικές αποφάσεις και από το Συμβούλιο Κορυφής της Ε.Ε., όπως οι κυρώσεις για την παραβατική συμπεριφορά της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ, κυρώσεις που πρέπει να επεκταθούν δυστυχώς από ότι φαίνεται και όσον αφορά την παραβατική δραστηριότητα της Τουρκίας νοτίως της Κρήτης».

Κάλεσμα στην κυβέρνηση να αντιδράσει «εδώ και τώρα με αποφασιστικότητα» απηύθυνε και η πρόεδρος του Κινήματος Αλλαγής, Φώφη Γεννηματά, ζητώντας σύγκληση του Συμβουλίου πολιτικών αρχηγών και παράλληλα να πιέσει την ΕΕ να πάρει αμέσως θέση με καταδικαστική δήλωσή της. Σημείωσε ακόμη πως η κυβέρνηση θα πρέπει να ζητήσει από το ΝΑΤΟ «να σταματήσει να παριστάνει τον ουδέτερο παρατηρητή» και «να πάρει θέση».

Από την πλευρά του το ΚΚΕ αφού καταδίκασε διαχρονικά τις ελληνικές κυβερνήσεις που «εναπόθεσαν και συνεχίζουν να εναποθέτουν τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας στη δήθεν “προστασία” του ΝΑΤΟ», κατήγγειλε την κλιμάκωση της τουρκικής επιθετικότητας με ερώτηση που κατέθεσε προς τον Ύπατο Εκπρόσωπο για την Εξωτερική Πολιτική της ΕΕ, Ζ.Μπορέλ. «Οι εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο αποδεικνύουν πως η ΕΕ, το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ όχι μόνο δεν μπορούν να εγγυηθούν την ειρήνη και την ασφάλεια, όπως ισχυρίζονται οι εκάστοτε ελληνικές κυβερνήσεις αλλά με τους σχεδιασμούς τους στα πλαίσια των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών βάζουν σε κίνδυνο τους λαούς», αναφέρεται στην ερώτηση του ευρωβουλευτή του ΚΚΕ, Κώστα Παπαδάκη, ο οποίος ζητάει να μάθει «πώς τοποθετείται η ΕΕ στη νέα επικίνδυνη κλιμάκωση της τουρκικής επιθετικότητας στην Α. Μεσόγειο και την ευθεία αμφισβήτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας και της Κύπρου;».