Στο παρακάτω κείμενο αντιγράφουμε την παράγραφο 3. Πέτρες, κόκαλα και εγκέφαλοι από το δεύτερο κεφάλαιο Τεχνική και ανάπτυξη του ανθρώπου του Lewis Mumford, 1967 το οποίο κυκλοφορεί στο opus magnum του συγγραφέα Ο μύθος της μηχανής (στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Νησίδες, τ. 1).

Με την αναδημοσίευση αυτή θέλουμε να υπογραμμίσουμε τη θέση του Μάμφορντ πως «ο νεοτερικός άνθρωπος σχημάτισε μια παράξενη διαστρεβλωμένη εικόνα του εαυτού του, ερμηνεύοντας την πρώιμη ιστορία του με όρους των σημερινών ενδιαφερόντων του να κατασκευάζει μηχανές και να κατακτά την φύση». Αυτό που διακρίνει την ανθρωπινότητα στον άνθρωπο, η νοητική ικανότητα του «να κάνει προτάσεις και σχέδια άλλα από εκείνα που ήταν προγραμματισμένα στα γονίδια του είδους του», να παράγει λόγο, νου και πολιτισμό, εν κατακλείδι αυτό που τον ανεβάζει από το ζωικό στο ανθρώπινο επίπεδο, διαμορφώθηκε επάνω σε πιο δαιδαλώδεις και ενδότερες διεργασίες που είχαν να κάνουν περισσότερο με την ανακάλυψη/κατασκευή της συνείδησης παρά με την γενικότερη θεώρηση των κυρίαρχων υλιστικών αφηγήσεων εξαιτίας της «εγγενούς φύσης» του να κατασκευάζει εργαλεία και να παράγει τεχνολογία και στις οποίες «έχει βασιστεί η προσκόλληση μας στις παρούσες μορφές τεχνικής και επιστημονικής προόδου, η οποία θεωρείται αυτοσκοπός».

Καθώς ο πρώιμος άνθρωπος είχε την ίδια εγκεφαλική δυνατότητα με τον σημερινό, η στοχαστική και φαντασιοδημιουργός του δραστηριότητα εγκλωβισμένη από την απουσία λόγου με την αστείρευτη ενέργεια της να αναλύει, να διαλύει και να συνθέτει εικόνες, νοήματα, αισθήσεις και σημασίες και σε σημείο να μην μπορεί να διακρίνει ακόμα όρια του φανταστικού από το αληθινό, του ονείρου από το πραγματικό, αποτέλεσε την γενεσιουργό δύναμη που τον ώθησε ίσως και πριν από εκατό χιλιάδες χρόνια, μέσα από χιλιάδες αποτυχίες ή μικρές επιτυχημένες στιγμές από τις πρώτες ζωώδεις κραυγές σε πιο σημαίνουσες αρθρώσεις φωνηέντων, και διαμέσου της επανάληψης, της τελετουργίας, του ερωτικού παιχνιδιού, της μητρικής φροντίδας και της κυνηγετικής συνεργασίας σε όλο και περισσότερο οργανωμένες φωνές που ταυτοποιούσαν εικόνες και σημασίες σε ένα ενιαίο λεκτικό σύνολο. Αυτή η βασανιστική ανακάλυψη της γλώσσας είναι για τον Μάμφορντ το υψηλότερο και το πιο περίτεχνο επίτευγμα της ανθρωπότητας μεγαλύτερο σε σπουδαιότητα και από τον οποιοδήποτε πυρηνικό αντιδραστήρα ή την ανακάλυψη των νόμων που διέπουν την βαρύτητα στο πιο απομακρυσμένο αστέρι του γαλαξία μας. Ο άνθρωπος πολύ πριν δημιουργήσει οτιδήποτε είδος στοιχειώδους τεχνολογίας έπρεπε πρώτα να δημιουργήσει τον εαυτό του. Χωρίς την ανακάλυψη της γλώσσας το σύμπαν, όπως το ερμηνεύουμε και το ανακαλύπτουμε εμείς σήμερα, δεν θα είχε καμία σημασία καθώς από μόνο του κανένα αστρικό σώμα δεν παράγει νόημα παρά μόνο αυτό που του δίνουμε εμείς. Είναι καιρός να δοθεί μια απάντηση στις αποκαρδιωτικές επιστημονικές αφηγήσεις που τάχα επανατοποθετούνε τον άνθρωπο από το ανθρωποκεντρικό συμπαντικό σύστημα στο επίπεδο της αστερόσκονης που να ταιριάζει πιο κοντά στην πραγματικότητα. Όσο μικρός και ταπεινός και αν στέκεται μπροστά στην αιωνιότητα και την απεραντοσύνη του σύμπαντος ο άνθρωπος είναι αυτός που δίνει κίνηση στον χρόνο και τον ταξινομεί σε δευτερόλεπτα και σε δισεκατομμύρια έτη, και το ερώτημα αν το σύμπαν έχει κάποιο νόημα θα ήταν αδιάφορο, πόσο περισσότερο αδύνατο καν να τεθεί, χωρίς την ύπαρξη του ανθρώπου.

Ήταν η υπαρξιακή έκρηξη της γλώσσας όπως υποστηρίζει ο Μαμφορντ που αποτέλεσε το καθοριστικό εκείνο σημείο που διέκρινε τους προγόνους μας από τα ζώα, καθώς με την ενασχόληση του ο πρώιμος άνθρωπος να εξωτερικεύει τον ονειρικό του κόσμο στον περιβάλλοντα και ταυτόχρονα να εσωτερικεύει τις αισθήσεις του εξώτερου κόσμου άρχισε να συνθέτει τις εικόνες με λέξεις και να συμβολίζει με λόγια τα αισθήματα του. Ο άνθρωπος πολύ πριν οικειοποιηθεί οποιοδήποτε ζώο ή φυτό χρειάστηκε να εξημερώσει πρώτα τον ίδιο του τον εαυτό. Στο Μύθο της μηχανής ο Μάμφορντ έρχεται σε ρήξη με την μαρξιστική και επιστημονική άποψη που φυσικοποιεί τον σημερινό μας τεχνολογικό πολιτισμό, σαν να είναι τάχα στο DNA του ανθρώπου να αναπτύσσει διαρκώς τον τεχνολογικό του ορίζοντα ή σαν η ανθρωπινή του διάσταση να εξαρτάται από το βαθμό της τεχνολογικής του εξέλιξης. Ο άνθρωπος είναι ένα ζώο που αναλύει, συνθέτει και μεταφέρει με τη γλώσσα του σκέψεις και ιδέες πολύ περισσότερο από όσο είναι απλά ένα «ζώο που κατασκευάζει εργαλεία».

Αν και είναι πολύ κρίμα που το πιο σημαντικό βιβλίο του Η πόλη στην Ιστορία εξακολουθεί και παραμένει αμετάφραστο και απρόσιτο στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό παρόλα αυτά στο Μύθο της μηχανής ( που κατά την προσωπική μου γνώμη πιάνει το νήμα της γραφής από το σημείο που το αφήνει ο Rousseau στη διατριβή του για την καταγωγή της ανισότητας ) έχουμε την ευκαιρία να αναγνωρίσουμε στον Lewis Mumford έναν από τους πιο σημαντικούς οικουμενικούς στοχαστές του 20ου αιώνα που η εξαιρετική του σκέψη και ανεπιτήδευτη προσιτή γραφή, σε σημείο να εκμυστηρεύεται προσωπικές στιγμές σαν να έχει απέναντι του ένα φίλο, όσο βαθυστόχαστη και με επιστημονική εγκυρότητα, δεν μπορεί να καταχωρηθεί (ευτυχώς) ανάμεσα στις συνήθεις κατηγοριοποιήσεις των «προοδευτικών» ή των «συντηρητικών» διανοούμενων.

Πηγή: eagainst.com