«Αυτή την ιστορική στιγμή, την πολύ κρίσιμη, η ποίηση πρέπει να δείχνει την αντίστασή της προς τις επικίνδυνες δυνάμεις. Γιατί οι ποιητές είναι και πολίτες. Και η ποίηση βαθιά μέσα της έχει αυτό που λέγεται πολιτική αξία». Της Δήμητρας Ρουμπουλα

Ads

«H ποίηση σε μέρες όπως οι δικές μας είναι εξαιρετικά σημαντική, γιατί κινδυνεύουμε να χάσουμε την ικανότητα να επικοινωνούμε μεταξύ μας…», τονίζει ο Γερμανός Γκέρχαρντ Φάλκνερ
 

Ο ποιητής Γιάννης Δάλλας, τιμημένος με το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας το 1999, δίνει το στίγμα του 1ου Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης στην Αθήνα, που διοργανώνει από τη Δευτέρα 23 Σεπτεμβρίου έως τις 29 του μηνός ο Κύκλος Ποιητών.

Οι 69 ποιητές, από 22 χώρες, που θα πάρουν μέρος, θα πλημμυρίσουν με στίχους την πόλη σε μέρες έτσι κι αλλιώς ζοφερές, αλλά και φορτισμένες από τις εγκληματικές ενέργειες της Χρυσής Αυγής. «Εκτός από την έκφραση της φρίκης για τις συγκεκριμένες ενέργειες, αυτό που το πανελλήνιο δεν μπορεί να χωνέψει είναι ότι αυτή η ”μόλυνση” είναι μέσα στη Βουλή των Ελλήνων», λέει χωρίς περιστροφές η Κατερίνα Αγγελάκη – Ρουκ.

Αλλά και οι ξένοι ποιητές δείχνουν να έχουν πλήρη επίγνωση για τη χώρα στην οποία έρχονται, την Ελλάδα της βαθιάς οικονομικής κρίσης, αλλά και της βεβαρημένης ατμόσφαιρας μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα. Ανάμεσά τους, ο Ντέσμοντ Ιγκαν, από τους σημαντικότερους ποιητές της Ιρλανδίας, ο οποίος στη συγκινητική δήλωσή του στο «Εθνος» δίνει και μια νότα αισιοδοξίας: «Πέρα από τη θλίψη κι έπειτα οργή που νιώθουμε στην Ιρλανδία, υπάρχει επίσης η βεβαιότητα ότι η δολοφονία καλλιτεχνών -ή το κάψιμο βιβλίων- από οποιαδήποτε τρομοκρατική οργάνωση εγγυάται πάντοτε την καταστροφή της. Αργά ή γρήγορα θα καταλήξει στον σκουπιδοτενεκέ της Ιστορίας, με τις στάχτες και τα κάρβουνα, όπου ανήκει. Στην οικογένεια και τους φίλους του, ιρλανδική συμπάθεια – μια τόσο ιδιαίτερη ελληνική λέξη».

Στην νέα στήλη του tvxs.gr για την Παιδεία, παρουσιάζουμε απόψεις για τον πολιτισμό και την εκπαίδευση καθώς και προτάσεις εναλλακτικής διδασκαλίας στα σχολεία. Μπορείτε να στείλετε τις απόψεις και προτάσεις σας, στο [email protected].

Ο Χρόνης Μπότσογλου εικονογραφεί τον Λευτέρη Πούλιο, στο πλαίσιο της έκθεσης «12 εικαστικοί συνομιλούν με 12 ποιητές»
 

Οι διοργανωτές χρησιμοποιούν στην προβολή του Φεστιβάλ το στίχο «Κι οι ποιητές τι χρειάζονται σ΄ έναν μικρόψυχο καιρό;» του Χέλντερλιν, από το ποίημα «Το ψωμί και το κρασί» (μετ. Γ. Σεφέρη). Για την εναρκτήρια εκδήλωση (Δευτέρα, 8 μ.μ., Κήπος Μεγάρου Μουσικής) επιφυλάσσουν μιαν έκπληξη που έρχεται από την άλλη όχθη του Ατλαντικού: ένα βιντεοσκοπημένο μήνυμα του 93χρονου ποιητή Λόρενς Φερλινγκέτι, ταυτισμένου με τη γενιά των μπιτ και το θρυλικό βιβλιοπωλείο City Light στο Σαν Φρανσίσκο, το οποίο ως συνεπής αντιεξουσιαστής και ειρηνιστής έκλεισε την ημέρα που ξεκίνησαν οι βομβαρδισμοί κατά του Ιράκ. Παιδιά θα συνδέσουν το σήμερα με την παράδοση, διαβάζοντας Ομηρο, πριν πάρουν τον λόγο οι ποιητές.

Η ποίηση, συχνά με τη συνοδεία μουσικής, θα απλωθεί σε όλη την Αθήνα, σε 22 χώρους, από τέσσερα Μουσεία μέχρι τον Φιλοπρόοδο Ομιλο Υμηττού και το Κέντρο Μελίνα Μερκούρη, από το Ιδρυμα Τάκης Σινόπουλος στη Νέα Ιωνία μέχρι το Polis Art Cafe, το ξενοδοχείο Stanley, τη Μονή Καισαριανής, την πλατεία Κουμουνδούρου, τη Στοά του Βιβλίου και δύο φυλακές, Ανηλίκων Αυλώνα και Γυναικείες Κορυδαλλού. Θα ακούσουμε στίχους 49 Ελλήνων ποιητών και 20 ξένων.

Ο Γιώργος Χουλιάρας, που εργάστηκε πολύ για την υλοποίηση του Φεστιβάλ Ποίησης
 

Ρωτήσαμε τον Ελληνα ποιητή Γιώργο Χουλιάρα, που ως μέλος του ΔΣ του Κύκλου Ποιητών εργάστηκε πολύ για την υλοποίηση του Φεστιβάλ, ποιους ποιητές θα ‘θελε να δει σε μια ποιητική εκδήλωση. «Θα ‘θελα», απάντησε, «να είναι σε μια γωνιά ο Σαχτούρης, να υπομειδιά χωρίς να λέει τίποτα, δηλώνοντας με τον τρόπο του ότι η ποίηση αντιστέκεται, αντέχει. Θα ‘θελα και τον Εγγονόπουλο με κάποιους στίχους από το ”Ποίηση 1948” για τον Εμφύλιο. Και, για τα 150 χρόνια από τη γέννησή του, τον Καβάφη στο ποίημά του ”Ο Δαρείος” με τον στίχο ”Μέσα σε πόλεμο – φαντάσου, ελληνικά ποιήματα”».

Γκέρχαρντ Φάλκνερ – Αλίσια Στόλιγκς για την ποίηση: Είναι αντίδοτο στην προπαγάνδα

Αλίσια Στόλιγκς: «η ποίηση συνεπάγεται κατά κάποιον τρόπο ότι αγρυπνάς και αφουγκράζεσαι»
 

Ποια είναι η σημασία της ποίησης και ο ρόλος της στον σημερινό κόσμο; Το ερώτημα θέσαμε σε δύο προσκεκλημένους του 1ου Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης της Αθήνας, τον Γκέρχαρντ Φάλκνερ, έναν σπουδαίο Γερμανό ποιητή, πρωτοπόρο στην ανανέωση του λυρισμού της γερμανικής ποίησης, μεταφρασμένο στα Ελληνικά, και την Αμερικανίδα ποιήτρια Αλίσια Στόλιγκς, που ζει στην Ελλάδα.

Σύμφωνα με τον Φάλκνερ, «η ποίηση σε μέρες όπως οι δικές μας είναι εξαιρετικά σημαντική, γιατί κινδυνεύουμε να χάσουμε την ικανότητα να επικοινωνούμε μεταξύ μας, καθώς η επικοινωνία ως καθαρή πληροφορία και ως γιγάντια αγορά κυριεύει την πλήρη προσοχή και σκέψη μας με έναν πραγματικά ολοκληρωτικό τρόπο. Σε αντάλλαγμα παίρνουμε αυτό που ονόμασα: ”υπερσυνοπτικές γλώσσες χρήσης και ετοιμότητας”. Η επικοινωνία εκμεταλλεύεται τη γλώσσα του συναισθήματος και της πολυπλοκότητας και οδηγεί σε μια απώλεια εσωτερικού μονολόγου, που αποτελεί πηγή και απόγονο της λογοτεχνίας και, μέσω αυτής, της γνώσης της ανθρώπινης φύσης».

Η Κική Δημουλά δεν θα παραστεί τελικά στο Φεστιβάλ για λόγους υγείας, θα ακουστεί όμως η ποίησή της
 

Και καταλήγει ο Φάλκνερ: «Η ποίηση είναι σχεδόν η μόνη ανεξάρτητη γλώσσα που έχει μείνει. Η ποιητική γλώσσα δεν είναι μόνο για να ανιχνεύεις και να αναγνωρίζεις το μυαλό, αποτελεί επίσης μια θεραπεία για να δομείς και να μεγεθύνεις τον εαυτό σου, όχι ως ένα εγώ, αλλά ως έναν δυνητικά κολοσσιαίο εσωτερικό χώρο».

Κατά την Αλίσια Στόλινγκς, «η ποίηση συνεπάγεται κατά κάποιον τρόπο ότι αγρυπνάς και αφουγκράζεσαι». Και συνεχίζει: «Το αντίθετο του αισθητικού δεν είναι το άσχημο, είναι το αναισθητικό. Μας περικυκλώνει μια ηλεκτρονική αναισθησία: κινητά τηλέφωνα, γιγάντιες τηλεοράσεις, παλλόμενη μουσική, οθόνες υπολογιστών, βιντεοπαιχνίδια. Ολα αυτά είναι τρόποι για να μην είμαστε σε επαφή με τον εαυτό μας, τη φύση ή τους άλλους.

Η ποίηση αποτελεί αντίδοτο σε αυτό, νομίζω. Με την προσεκτική χρήση λέξεων και την ακρίβεια του νοήματος η ποίηση αποτελεί επίσης αντίδοτο ή διόρθωση των κοινοτοπιών και της προπαγάνδας των πολιτικών». Για όλους αυτούς τους λόγους «η ποίηση είναι από τη φύση της ανατρεπτική».

Οι ξένοι ποιητές βλέπουν μια θεμελιακή σχέση της Ελλάδας με την ποίηση. «Είναι σχέση θεμελιώδης και αέναη», δηλώνει ο Φάλκνερ και προσθέτει ότι «οι Ελληνες εξακολουθούν να δείχνουν μεγάλο σεβασμό για τους ποιητές και την ποίηση κι αυτό αποδεικνύει ότι το ανθρώπινο πνεύμα είναι ζωντανό», καταλήγοντας πως «οι Γερμανοί, όπως κι οι Αμερικανοί, δεν έχουν κανένα σεβασμό για την ποίηση και αποδεικνύονται έτσι (παρά την οικονομική επιτυχία) αξιολύπητα και ασήμαντα πλάσματα».

«Πόσες μικρές χώρες μπορούν να καυχηθούν για δύο Νόμπελ Λογοτεχνίας;» αναρωτιέται η Αλίσια Στόλινγκς, λέγοντας ότι «η Ελλάδα, όπως και η Ιρλανδία, είναι μια μικρή χώρα που εξάγει λίγα ? αλλά παράγει ποίηση σε παγκόσμια πρότυπα αριστείας».

Σύμφωνα με την ίδια, «δικαιολογημένα οι Ελληνες είναι υπερήφανοι για τους ποιητές τους. Και νομίζω ότι οι ποιητές λειτουργούν ως πρέσβεις του ελληνικού πολιτισμού προς άλλες χώρες. Η ελληνική ποίηση διεγείρει μεγάλο ενδιαφέρον σε αμερικανικούς και ευρωπαϊκούς λογοτεχνικούς κύκλους. Υπάρχει μια δίψα να μάθει κανείς για την ποιητική σκηνή εδώ και για το πώς οι ποιητές αντιμετωπίζουν (ή συνομιλούν) με την κρίση. Η ποίηση φαίνεται να ανθίζει σε μικρόψυχους καιρούς και αυτό δεν αποτελεί εξαίρεση σήμερα».

*Μετάφραση των δηλώσεων από τον ποιητή Γιώργο Χουλιάρα.

Κική Δημουλά: «…το μικρό σκουλήκι να τρώει/τον μεγάλο άνθρωπο…»

Η Κική Δημουλά, αν και το όνομά της αναφέρεται στο πρόγραμμα των εκδηλώσεων του φεστιβάλ, δεν θα παραστεί για λόγους υγείας. Ωστόσο θα ακουστεί η ποιητική της φωνή:

«…Θέλω να καταλάβω πώς ανετράπη τότε ο κανόνας / και επήλθε για τον άνθρωπο εκείνο το μοιραίο / κατ’ εξαίρεσιν. //…// Κι ενώ μεγάλο ψάρι έτρωγε το μικρό / την πεταλούδα το εφήμερο / ο έρωτας τον έρωτα / η εξάπλωση το μοναδικό / την ψυχή η έγνοια της πού θα μας αφήσει/ και τα επτά κατσικάκια ο λύκος/ εκτός από το μικρότερο που κρύφτηκε/πίσω απ’ το παραμύθι/ τι έγινε τελευταία στιγμή/σε τόσο ίδιο δρόμο πού χάζευες Θεέ μου /και ανετράπη ο κανόνας και πέσαμε/σε κείνο το μοιραίο/ κατ’ εξαίρεσιν/ το μικρό σκουλήκι να τρώει/τον μεγάλο άνθρωπο…»

Από το ποίημα «Η ανατροπή του εύλογου» (συλλογή «Ενός λεπτού μαζί», εκδόσεις Ικαρος, 1998)

Έθνος