Το οριστικό αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία θα κριθεί στον δεύτερο γύρο στις 24 Απριλίου. Ωστόσο, ο πρώτος γύρος που ολοκληρώθηκε την περασμένη Κυριακή έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί αποτελεί μια καταγραφή των αυθεντικών πολιτικών τάσεων πριν ισχύσει το δημοψηφισματικού χαρακτήρα δίλημμα της μεθεπόμενης Κυριακής.

Στα τελικά αποτελέσματα του πρώτου γύρου, ο Εμμανουέλ Μακρόν συγκέντρωσε περίπου 28% των ψήφων, η Μαρίν Λεπέν 23% και ο Ζαν-Λυκ Μελανσόν 22%. Ο ακροδεξιός Ερίκ Ζεμούρ εισέπραξε λίγο περισσότερο από 7%, και η συντηρητική Βαλερί Πεκρές λίγο λιγότερο από 6%. Η αποχή έφθασε στο 26%, δηλαδή χαμηλότερα από ό,τι αναμενόταν και πιο κάτω από ό,τι σε άλλες εκλογικές αναμετρήσεις -όπως του 2002.

Τρεις και μία ερμηνείες

Αυτά τα αποτελέσματα μπορεί να τα δει κανείς από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Μία οπτική είναι αυτή των «λαϊκισμών». Στη Γαλλία, όπως λέγεται και γράφεται στα ΜΜΕ, συγκλίνουν και συμψηφίζονται δύο λαϊκισμοί: ένας ακροδεξιός (της Λεπέν) και ένας αριστερός (του Μελανσόν). Άρα, σύμφωνα με αυτή την άποψη, οι υγιείς δημοκρατικές δυνάμεις στη Γαλλία έχουν επιρροή γύρω στο 30-35%. Με άλλα λόγια, περίπου τα δύο τρίτα του εκλογικού σώματος αποτελούνται, στην καλύτερη περίπτωση, από «παραπλανημένους».

Μία δεύτερη προσέγγιση αξιολογεί ως σημαντικότερο το «αντισυστημικό» στοιχείο. Εδώ επισημαίνεται ότι οι υποστηρικτές της Λεπέν και του Μελανσόν αμφισβητούν με την ψήφο τους θεμελιώδεις θεσμούς του συστήματος, όπως π.χ., την Ευρωπαϊκή Ένωση. Επομένως, οι «καθαρόαιμοι» ευρωπαϊστές και οι «λογικοί» περιορίζονται πάλι στο 30-35%.

Μια τρίτη ερμηνεία τοποθετεί τις διαχωριστικές γραμμές με τον παραδοσιακό τρόπο, δηλαδή ανάμεσα στη Δεξιά, το Κέντρο και την Αριστερά, ανεξάρτητα από το πόσο δεξιά βρίσκεται η Δεξιά της Λεπέν και πόσο αριστερά η Αριστερά του Μελανσόν. Με αυτόν τον τρόπο, η Γαλλία εμφανίζεται περίπου τριχοτομημένη -και όχι διχοτομημένη όπως στις δυο προηγούμενες περιπτώσεις.

Η πιο πιστή απόδοση της γαλλικής περίπτωσης προκύπτει όμως αν χρησιμοποιήσουμε έναν «γραμμικό συνδυασμό» των παραπάνω ερμηνειών. Κυρίαρχη σε εκλογική επιρροή δεν είναι η Δεξιά γενικώς, αλλά η λαϊκίστικη, ξενοφοβική παραλλαγή της· και κυρίαρχο στην Αριστερά δεν είναι το πάλαι ποτέ γαλλικό (ευρω)κομμουνιστικό κόμμα, αλλά η εξόχως αντισυστημική -και κατ’ άλλους ακραία- ποικιλία του Μελανσόν. Αυτοί οι συντελεστές προσδίδουν διαφορετική βαρύτητα σε κάθε κατηγορία.

Η ειδοποιός διαφορά αυτής της συνδυαστικής υπόθεσης συνίσταται στα εξής: πρώτον, εξυπονοείται ότι ο λαϊκισμός δεν είναι το ίδιο πράγμα με την αντισυστημικότητα, μια σύγχυση που καλλιεργείται σκοπίμως από τα ευρωπαϊκά ΜΜΕ· και δεύτερον, εκτιμάται ότι το μείγμα αυτών των συμπεριφορών στο πολιτικό φάσμα μπορεί μεν να ποικίλει σε αναλογίες, αλλά εμφανίζεται σε όλα τα σημεία του πολιτικού χάρτη. Επί παραδείγματι, η πολιτική του Μακρόν δεν είναι μόνο συστημική· έχει κι αυτή έναν (ιδιότυπο) λαϊκίστικο χαρακτήρα -όπως είχε και η εις τα καθ’ ημάς πρωτοβουλία των «Μένουμε Ευρώπη».

Καθαρές τομές ή μπερδεμένα πράματα;

Το επαναλαμβάνει συχνά ο νυν πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ -και έχει δίκιο: το Κέντρο δεν είναι Κεντροαριστερά. Ο Μακρόν δεν δεσμεύεται και δεν προσδιορίζεται -ούτε καν συμβολικά- από τα ισορροπιστικά και αναδιανεμητικά προτάγματα της κλασσικής Σοσιαλδημοκρατίας. Αντί για αυτό, προαναγγέλλει και εφαρμόζει μια αμιγώς νεοφιλελεύθερη (δηλαδή δεξιά) πολιτική.

Αντικειμενικά επίσης, κοινός παρονομαστής ανάμεσα στο Κέντρο του Μακρόν και την Αριστερά του Μελανσόν δεν υπάρχει. Αλλά και να υπήρχε κάτι κοινό στη σφαίρα της γαλατικής ευγένειας ή των προθέσεων, αυτό δεν σημαίνει ότι δημιουργείται ευθύς αμέσως ένας διακριτός πολιτικός χώρος, γιατί Κεντροαριστερά δεν είναι η επικοινωνιακή σύζευξη Κέντρου και Αριστεράς. Κεντροαριστερά σήμερα είναι το άλλο όνομα της Σοσιαλδημοκρατίας. Κι αυτή τη στιγμή, αυθεντικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα στη Γαλλία δεν υπάρχει.

Ο δρόμος είναι μακρύς, αλλά το τέλος του πλησιάζει*

Αφού, προφανώς, υπάρχει ζωή χωρίς Σοσιαλδημοκρατία, μπορεί να υπάρξει πολιτική τάξη χωρίς Αριστερά; Μήπως αυτό ακριβώς συμβαίνει στη Γερμανία -με το Die Linke μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας- και σε τόσες άλλες χώρες, όπως η Ιταλία- όπου η κοινοβουλευτική Αριστερά έχει σχεδόν εκμηδενιστεί;

Ο όρος «Αριστερά» δεν είναι ευφημισμός, ούτε επικοινωνιακή ετικέτα. Η Αριστερά ορίζεται και υπάρχει μόνο μέσα στο πλαίσιο κοινωνικών μετασχηματισμών, που υπερβαίνουν την «τακτοποιητική», «καταπραϋντική» και «εκσυγχρονιστική» ατζέντα των σοσιαλδημοκρατών και των φιλελευθέρων. Με αυτή την έννοια, η απάντηση στην παραπάνω ερώτηση είναι ναι, μπορεί κάλλιστα να προκύψει μια κατάσταση όπου Αριστερά με την έννοια της οργανωμένης πολιτικής έκφρασης δεν υπάρχει.

Επειδή δεν υπάρχει Αριστερά δεν σημαίνει πως ο,τιδήποτε διαφέρει από τη Δεξιά ονομάζεται έτσι, κουβέντα να γίνεται. Το περίφημο «κενό», που τάχα γεμίζει αυτόματα από παράπλευρες ροές, παραμένει σ’ αυτή την περίπτωση κενό και τραύμα χαίνον. Κι, έτσι θα εξακολουθήσει να συμβαίνει, αν δεν αλλάξει κάτι, εις το διηνεκές. Τότε πράγματι θα κινδυνεύσουν οι κοινωνίες από τους κάθε λογής λαϊκισμούς, γιατί το «λαϊκό» θα υποκατασταθεί εντελώς από το λαϊκίστικο και το φυσικό χρώμα από διάφορα ψευδοχρώματα, πράσινα, κόκκινα και κανελί με βούλες.

Εν τω μεταξύ, ας μην ελεεινολογούμε. Μια χαρά πάνε τα πράγματα στη Γαλλία, όπου η Αριστερά είναι ορατή και οι διαχωριστικές γραμμές ξεκάθαρες. Ακόμα και με την «ατίθαση» Αριστερά του Μελανσόν, η γαλλική κοινωνία έχει ένα σημείο αναφοράς. Το μαύρο χάλι είναι η Ιταλία, και αν υπάρχει κάτι που θα πρέπει να μας ανησυχεί είναι αυτό. Ας θυμηθούμε: από το 30% (και βάλε), συν την απόλυτη πολιτική ηγεμονία της, η ιταλική Αριστερά κατέληξε στο μηδέν και η ιταλική κοινωνία εξανδραποδίστηκε φτάνοντας στο σημείο να επιλέγει ανάμεσα στον Μπερλουσκόνι, τον Ρέντσι, τον Σαλβίνι.

Ο δρόμος για την Αριστερά θα μπορούσε βέβαια να ήταν συντομότερος, πιο βατός και πιο αυτονόητος -τουλάχιστον στην Ευρώπη. Δυστυχώς, όχι μόνο ήταν μακρύτερος από ό,τι είχαμε φανταστεί, αλλά συμβαίνει και το εξής: το τέλος του πλησιάζει. Ακόμα δεν μπορούμε να διακρίνουμε τι λένε τα σήματα στην είσοδο της πόλης. Σοσιαλισμός γράφει ή βαρβαρότητα;

(*) Bob Dylan: “The way is long, but the end is near”. Από το Romance in Durango.