Η τέχνη και η ζωή της Τερέσα Ρεμπούλλ, ένας σπάνιος συνδυασμός   αυθορμητισμού και συνέπειας, εκφράζουν  τη αξία  των απλών και πολύτιμων υλικών  που απαιτήθηκαν ώστε να θεριέψει η φωτιά του αγώνα των Καταλανών.
Η μεγάλη λαϊκή φωνή  της Καταλανικής κουλτούρας , δεν άφησε κανένα της δώρο αναξιοποίητο. Μουσική , τραγούδι , ποίηση, πολιτική σκέψη, χειρονακτική δουλειά, σωματική αντοχή, ομορφιά και πνεύμα,  όλα , τα διέθεσε στον αγώνα  για την αφύπνιση της συνείδησης και την ενθάρρυνση των Καταλανών ώστε  να εκφράσουν την πολιτιστική τους ταυτότητα, όταν για όποιον το τολμούσε ήταν  στοιχείο δίωξης, αφορμή φυλάκισης , σκοτεινό πεπρωμένο.
Άτομο με κριτική  πολιτική σκέψη,  μέχρι τα 95 της  χρόνια, χαρακτήριζε τους σοσιαλδημοκράτες ως «σαλταριστές»  εξουσίας, εξηγώντας πως η ρηχότητα  της πολιτικής τους σκέψης αδυνατεί να προβλέψει και μας οδηγεί  στον φασισμό μια και δεν ξέρουν να  θέσουν χωρίς έπαρση και περιεκτικά, τα πολιτικά  ερωτήματα της εποχής.  Υποκλίνομαι. – ΝΕΝΑ ΒΕΝΕΤΣΑΝΟΥ

Η Teresa Soler i Pi, η δική μας Teresa Rebull, μια από τις τελευταίες γυναίκες που προσπάθησαν να κερδίσουν τον πόλεμο μέσα από την Επανάσταση, έφυγε από τη ζωή.

Κόρη γνωστών αγωνιστών του CNT (αναρχοσυνδικαλιστικό εργατικό συνδικάτο), στρατευμένη και η ίδια στο POUM (Εργατικό Κόμμα Μαρξιστικής Ενότητας) μαζί με τους συντρόφους της, τον  Pep Rebull και τον μυθικό αγωνιστή David Rey, εξόριστη, αντιστασιακή, ”μητέρα” της Nova Cançó (το ”Νέο Κύμμα” του καταλανικού τραγουδιού), και συνοδοιπόρος μας στο Ιδρυμα Andreu Nin. Εκεί, κατά τη διάρκεια ενός αφιερώματος, όταν είχα τη φαεινή ιδέα να φανερώσω την ηλικία της, εκείνη αντέδρασε με θυμό, λέγοντας πως ”όποτε κι’ αν πέθαινε δεν θα ήταν πάνω από 30 ετών”. Και, όντως, έφυγε νέα. Πάντα υπήρξε νέα…

Ανήκε σε μια γενιά στρατευμένων γυναικών, ορισμένες από τις οποίες, όπως η Katia Landau, η Maria Teresa Garcia Banus και η ίδια η Rebull διαδραμάτησαν σημαντικό ρόλο μαζι με ανθρώπους σαν τον Pep Rebull, Γραμματέα του Πυρήνα 72 που άσκησε έντονη κριτική στη δράση του Κόμματός του κατά τη διάρκεια του Πολέμου, ή τον αδερφό του, τον David Rey (ψευδώνυμο του Daniel Rebull), ιδρυτικό μέλος του Εργατικού Κινήματος, μεγάλου ακτιβιστή σε θρυλικές απεργίες, συνιδρυτή του Κομμουνιστικού Κόμματος, του Εργατικού και Αγροτικού Μετώπου και αργότερα του POUM, τον οποίο συχνά αποκαλούσαν ”ο Ισπανός Blanqui” για τις συνεχείς και  πολύχρονες φυλακίσεις του, με λεπτομέρειες που εξιστόρησε ο ίδιος σε πολυάριθμες αλλά ξεχασμένες συνεντεύξεις και ντοκιμαντέρ όπως εκείνο του Jordi Gordon.

Για όλα αυτά ήδη έχει μιλήσει και η Teresa Rebull στα απομνημονεύματά της, με τίτλο Tot Cantant (Εκδόσεις Columna, Βαρκελώνη 1999).

Κατά κάποιο τρόπο, λοιπόν, η Rebull αποτέλεσε τμήμα ενός είδους φιλελεύθερης δυναστείας. Λίγοι τη γνώριζαν με το πραγματικό της επίθετο και πιθανόν ακόμα λιγότεροι ξέρουν πως υπήρξε κόρη της Balbina Pi και του Gonçal Soler, ενός θρυλικού αναρχοσυνδικαλιστικού ζεύγους που μετά από πολύχρονη παρουσία και δράση στο Εργατικό Κίνημα τελικά, κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου, θα προσχωρούσε  στο PSUC (Κόμμα Σοσιαλιστικού Συνασπισμού της Καταλωνίας).

Όπως παραδέχεται η ίδια η Rebull, πίστεψε όλες τις κακογλωσσιές που κυκλοφορούσαν τότε για τους Τροτσκιστές, αν και αργότερα αναθεώρησε τη θέση της και απολογήθηκε. Διηγείται, επίσης, πως μόλις είχαν εισβάλλει οι στρατιές του Φράνκο στη Βαρκελώνη, κάποιοι στρατιώτες χτύπησαν την πόρτα της για να την  προειδοποιήσουν ότι ενημερώθηκαν από κάποιες πηγές πως ήταν Κομμουνίστρια. Η  απάντησή ήταν “Και τι θέλετε να σας πώ; Ανήκω στο CNT!”.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η Teresa υπήρξε από μικρό παιδί μάρτυς των συνεπειών του οικογενειακού ακτιβισμού και σε ηλικία μόλις 12 ετών έπιασε δουλειά σε μια φάμπρικα υφασμάτων μέχρι που, τέσσερα χρόνια αργότερα – μέσα σττη Δημοκρατία -, εισήχθη ως υπάλληλος στον Οργανισμό Απασχόλησης της Generalitat. Η παράλληλη Μαρξιστική της εξέλιξη υπήρξε αφορμή για πολλούς οικογενειακούς τσακωμούς, με τη μητέρα της συχνά να της λέει ”μιλάς σαν ολόκληρο Σοβιέτ!”

Σε κάποιες πιο πρόσφατες σελίδες, γράφει με λυρισμό ότι το POUM “ήταν κάτι περισσότερο από ένα Κόμμα” . Όντως, πέρα από το γεγονός ότι η ονομασία του παραπέμπει σε πολιτική παράταξη, στην πραγματικότητα ήταν η σύγκλιση μιας ευρείας γκάμας πολιτιστικών δραστηριοτήτων: λαϊκά πολιτιστικά κέντρα, θεατρικές και νεανικές ομάδες, ανοιχτά επιστημονικά σεμινάρια, εκδρομικοί και αθλητικοί σύλλογοι, συνεταιρισμοί και συνδικάτα, ή οργανισμοί όπως το CAPCI (Αυτονομιστικό Κέντρο Εμπορικών και Βιομηχανικών Υπαλλήλων), στις εγκαταστάσεις του οποίου γαλουχήθηκαν οι εξεγερμένοι της μεγάλης Απεργίας της 6ης Οκτωβρίου 1934.

Η Teresa θυμόταν με ενθουσιασμό τις συνάξεις και τις πολιτικές συζητήσεις στα καφενεία της περιοχής, “όπου συναντιόμασταν καθημερινά μια χούφτα ακτιβιστές. Ήταν μια συνεχής επικοινωνία μεταξύ νεαρών και μεγάλων ανθρώπων, γυναικών και ανδρών, ενωμένων κάτω από ένα κοινό ιδανικό: τον Επαναστατικό Σοσιαλισμό, στην κοινωνική και ανθρωπιστική του διάσταση, σε ριζοσπαστική αντίθεσή προς την εκμετάλλευση της Εξουσίας του Κεφαλαίου αλλά και προς την υποκρισία – που ήδη κατήγγειλε το POUM μισό αιώνα πριν-, του απολυταρχικού και  απάνθρωπου Σοσιαλισμού…”.

Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου δούλεψε ως νοσηλεύτρια. Έζησε με μεγάλη ένταση τις μέρες του Μάη του ’37, κατά τις οποίες μάλιστα συνελήφθη και κρατήθηκε σε μια σταλινική Τσέκα της Via Laietana, όπου την ανέκριναν για να μάθουν το κρησφύγετο του συντρόφου της και του Manuel Maurín, αδερφό του Joaquín με τον οποίο διατηρούσε “στενούς συναισθηματικούς δεσμούς” , και ο οποίος πέθανε λίγο αργότερα.

Η Τeresa κατόρθωσε να δραπετεύσει από την Τσέκα όταν ο στρατός του Φράνκο έμπαινε στη Βαρκελώνη. Στα 20 της χρόνια,  πήρε το δρόμο της εξορίας για τη Γαλλία.

Εκεί επέζησε χάρη στη βοήθεια ενός ζεύγους Πιβεριστών (Marceau Pivert: ηγέτης της Σοσιαλιστικής Αριστεράς η οποία κατά τη διάρκεια του Ισπανικού εμφυλίου συνδέθηκε με το POUM), ενώ συμμετείχε και στη γαλλική αντίσταση.

Κατόπιν, έζησε την ξέφρενη ακροαριστερή ατμόσφαιρα του Παρισιού, με την πολιτιστική και καλλιτεχνική του άνθηση. Γνώρισε προσωπικότητες όπως ο Camus, ο Sartre ή ο Τροτσκιστής Jean Malaquais, και τραγουδιστές όπως η Juliette Greco, ενώ συμμετείχε ενεργά και στα γεγονότα του Μάη του ’68, οπότε και άρχισε να αναγνωρίζεται ως μέλος της Nova Cançó. Σήμερα, η Teresa θεωρείται πρωτοπόρος στην καλλιέργεια του παραδοσιακού τραγουδιού της Βόρειας Καταλωνίας.

Κατά τη διάρκεια της πολύχρονης εξορίας της, η Teresa εξακολούθησε να είναι μέλος του POUM. Έτσι τη γνώρισα κι’ εγώ: ως ακούραστη αγωνίστρια στις συγκεντρώσεις της Rue d’ Aubriot. Την ακολουθούσε μια φήμη μποέμισσας και γνώστριας εμβληματικών προσωπικοτήτων του Γαλλικού Υπαρξισμού, ενώ ακόμα δεν είχε ξεπεράσει την βαθειά της δυσπιστία προς τους “Κομμουνιστές”. Μια φορά, μάλιστα, αφού με άκουσε να διηγούμαι τις περιπέτειές μου από τις Εργατικές Λέσχες, με πλησίασε και με μια μητρική, σχεδόν, στοργή μου είπε πως ήμουν πολύ αφελής και ότι “δεν θα έπρεπε ποτέ να εμπιστευθώ τους Κομμουνιστές”. Έμαθα πως ήταν τραγουδίστρια λίγο αργότερα, σε ένα ρεσιτάλ που διοργανώθηκε από το Σπίτι της Καταλωνίας στο Παρίσι – στο Odeon, νομίζω- με διάφορα μέλη της Nova Canço, για την οποία ακούγαμε τόσα πολλά πράγματα και της οποίας λεγόταν ότι η Teresa ήταν, κατά κάποιο τρόπο, η “μητέρα”, όχι μόνο λόγω ηλικίας, αλλά και επειδή η μουσική της είχε προηγηθεί στο χρόνο. Εκείνη την ημέρα είπε τραγούδια όπως το Serra de Pandols και το La Campana ( “θα σημάνουν οι καμπάνες” ), που είχε συνθέσει ο Μίκης Θεοδωράκης για την Ελληνική Αντίσταση και το οποίο μου άφησε θαυμάσια εντύπωση. Ακόμα πιστεύω πως πρόκειται για ένα από τα κορυφαία επαναστατικά τραγούδια της γενιάς του, ενώ η ερμηνεία της Teresa σε προέτρεπε να πεις “όχι!”. Να αγωνιστείς για τη ζωή και την επανάσταση στην πιο ευρεία της έννοια.

Εκείνη την εποχή ξεκίνησε να εμφανίζεται στο πλαίσιο του Καταλανικού Καλοκαιρινού Πανεπιστημίου (Universitat Catalana d´Estiu), κάτι το οποίο θα επαναλάμβανε για τα επόμενα δέκα χρόνια. Το 1978 βραβεύτηκε από τη Γαλλική Ακαδημία Δισκογραφίας. Η Generalitat de Catalunya, επίσης τίμησε την πορεία της στη Nova Canço. Αλλά το μεγαλύτερο εγκώμιο ήρθε από τον συνθέτη και φίλο της Lluís Llach: “Είσαι μια γυναίκα εξαιρετική, και στην καρδιά μου θα υπάρχει πάντα μια γωνιά για σένα, για όταν θελήσεις να τη γεμίσεις” .

Τα τελευταία χρόνια η Teresa έλαβε μέρος σε πολλές εκδηλώσεις του Ιδρύματος Andreu Nin, όπως εκείνη που πραγματοποιήθηκε στις 16 Ιουνίου 2007 στο Palau de la Virreina, εις μνήμην της απαγωγής και δολοφονίας του Nin και του Camillo Berneri ενώ, καθηλωμένη πια  στην  αναπηρική της καρέκλα, έδωσε το παρόν και στην εκδήλωση για την ενότητα όλων των συνιστωσών της Αριστεράς – από τους κληρονόμους του PSUC, μέχρι και την αντικαπιταλιστική οργάνωση “Revolta Global” -, λέγοντας με αυτό τον τρόπο “Ποτέ Ξανά” στο Σταλινισμό.

* Ο Pepe Gutiérrez – Álvarez είναι Αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Andreu Nin
* Μετάφραση: Φοίβος Χατζηαντωνίου

ΠΗΓΗ: www.contra-xreos.gr