H Airbnb είχε την τιμητική της στα media φέτος το καλοκαίρι· εν πολλοίς όχι άδικα, καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι συμμετέχουν στην πλατφόρμα αυτή, είτε προσφέροντας ένα σπίτι προς ενοικίαση, είτε βρίσκοντας κατάλυμα μέσω αυτής. Κοντά σε αυτή άναψε και η συζήτηση γύρω από την Οικονομία Διαμοιρασμού, ή «Sharing Economy», όπως είναι ο διεθνής όρος και είναι ευρύτερα γνωστή.

Airbnb, Couchsurfing, HomeAway, Booking, είναι μερικές από τις πλατφόρμες που δραστηριοποιούνται στο χώρο της φιλοξενίας. Η Uber και η ελληνική Carky στο χώρο του αυτοκινήτου· μια πληθώρα από Τράπεζες Χρόνου – όπως αυτή της Αθήνας – στην ανταλλαγή υπηρεσιών μεταξύ των μελών τους, το eBay στην πώληση μεταχειρισμένων ειδών, είναι μερικές μόνο  από τις εκφάνσεις του φαινομένου του Διαμοιρασμού στη χώρα μας.

Το ετερόκλητο όμως των δραστηριοτήτων, καθώς και η διαφορά του είδους των συναλλαγών που άλλοτε είναι εγχρήματες και άλλοτε όχι, δημιουργεί διαφωνίες γύρω από το τι είναι και τι δεν είναι Sharing Economy. Αν σε αυτό προσθέσουμε το γεγονός ότι η λέξη «μοιράζομαι» ακούγεται πολύ καλύτερα από τη λέξη «πουλάω», άρα η τοποθέτηση μιας εταιρίας στην Οικονομία Διαμοιρασμού αποτελεί μια πολύ καλή στρατηγική marketing, καταλαβαίνουμε ότι η σύγχυση που επικρατεί στο χώρο είναι πέρα για πέρα δικαιολογημένη.

Έτσι λοιπόν,  γεννήθηκε η ανάγκη για έναν σαφή ορισμό της Οικονομίας Διαμοιρασμού, ώστε να μπει μια τάξη στο χάος. Μέχρι πρόσφατα ήμασταν υποχρεωμένοι να μιλάμε περιγραφικά, ωστόσο χάρις σε πρόσφατο άρθρο του καθηγητή του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης Κόεν Φρένκεν1 έχουμε πλέον στη διάθεσή μας τον εξής ορισμό που εκτιμούμε πως θα ξεκαθαρίσει το τοπίο: «Ορίζουμε ως Οικονομία Διαμοιρασμού την παραχώρηση από έναν καταναλωτή σε άλλο προσωρινής πρόσβασης σε φυσικά περιουσιακά στοιχεία του τα οποία δεν αξιοποιεί πλήρως (υπάρχει δηλαδή αδρανής δυναμικότητα σε αυτά), πιθανώς για χρήματα».

Ας φανταστούμε λοιπόν ένα πρόσωπο, τη Μαρία, που έχει ένα μεγάλο σπίτι και διαθέτει προς μίσθωση μέσω της πλατφόρμας Airbnb ένα από τα δωμάτιά του. Τότε, πληρούνται και οι τρεις προϋποθέσεις του ανωτέρω ορισμού, αφού υπάρχει περιουσιακό στοιχείο με αδρανή δυναμικότητα (άδειο δωμάτιο), εκχωρεί πρόσβαση προσωρινή (νοικιάζει δεν πουλάει) και η συναλλαγή λαμβάνει χώρα μεταξύ δύο καταναλωτών (και όχι μεταξύ ενός καταναλωτή και μιας εταιρίας). Αυτό σημαίνει ότι η πλατφόρμα Airbnb συγκαταλέγεται στην οικονομία διαμοιρασμού· σωστό; Λάθος!

Ας σκεφτούμε τώρα  κάποιον άλλο, ας πούμε τον Στράτο, που κατέχει ή νοικιάζει ένα ή περισσότερα σπίτια με στόχο την εκμετάλλευσή τους μέσω της παραπάνω πλατφόρμας. Δεν μένει σε κανένα από αυτά. Δεν μπορούμε να πούμε ότι δεν αξιοποιούνται πλήρως αφού δεν τα χρησιμοποιεί καθόλου. Συνεπώς, στο δεύτερο παράδειγμά μας έχουμε μια μικρή – η μεγάλη- τουριστική επιχείρηση που αντί να λειτουργεί με τον παραδοσιακό τρόπο, βρίσκει τους πελάτες της μέσα από μια πλατφόρμα. Άρα;

Άρα η Airbnb είναι μια υβριδική πλατφόρμα, καθώς ένα ποσοστό των χρηστών της μετέχει στην Οικονομία Διαμοιρασμού, ενώ ένα άλλο όχι. Με το ίδιο σκεπτικό θα βρούμε ότι το Couchsurfing ανήκει 100% στην Sharing Economy, ενώ το eBay όχι γιατί, ενώ οι άλλες προϋποθέσεις πληρούνται, δεν εκχωρείται προσωρινή πρόσβαση αλλά ιδιοκτησία αντικειμένων.

Θα επανέλθουμε γιατί το ζήτημα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη χώρα μας που έχει αδρανή δυναμικότητα σε πολλά περιουσιακά στοιχεία ταυτόχρονα με πολύ υψηλή ανεργία. Δηλαδή, το πρόβλημα της οικονομίας μας δεν οφείλεται στην έλλειψη πόρων (φυσικών ή ανθρώπινων) αλλά στην αδυναμία ταιριάσματός τους ώστε να αξιοποιηθούν. Η Sharing Economy μπορεί να βοηθήσει στην κατεύθυνση αυτή.

Frenken Koen, 2017, “Political economies and environmental futures for the sharing economy”, Philosophical Transaction. R. Soc. A 375:20160367.
Ο Κώστας Παπαπαναγιώτου είναι μαθηματικός και υποψήφιος διδάκτορας Οικονομικών.