Τα σύνορα πρακτικά έκλεισαν, το είπε και ο αρμόδιος υπουργός και η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια πραγματικότητα που μέχρι πριν 6 – 8 μήνες φάνταζε σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Γιατί όμως φτάσαμε εδώ και γιατί το αφήσαμε να φτάσει ως εδώ; 

Όταν άρχισε να γίνεται φανερό την άνοιξη του 2015 ότι οι ροές δεν θα έχουν σχέση με τις αρχικές εκτιμήσεις (150.000) και το καλοκαίρι ξεκίνησε με την Πλατεία Βικτωρίας και τελείωσε με το Πεδίο του Άρεως, το Τάε Κβο Ντο, το Γαλάτσι και τον Ελαιώνα, ακόμα και τότε οι περισσότεροι, επίσημα τουλάχιστον, μίλαγαν για κάτι παροδικό και διαχειρίσιμο. 

Χάσαμε χρόνο και αναλωθήκαμε σε διακηρύξεις ο καθένας από την δικιά του ιδεολογική σκοπιά χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη μας στην εξίσωση τον ανθρώπινο παράγοντα. Οι άνθρωποι που συμμετέχουν στη μεγαλύτερη μετακίνηση πληθυσμών από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, δεν περιμένουν να ολοκληρωθούν ανούσιες, γι΄ αυτούς, συζητήσεις και αναλύσεις. Προχωράνε και θέλουν να φτάσουν στον προορισμό τους. 

Η ΕΕ έχει επιλέξει, από τη στιγμή που δεν μπορεί να έχει ενιαία στάση απέναντι στο ζήτημα, να κάνει εργολάβο της την Τουρκία, πληρώνοντας την για να κάνει τον συνοριοφύλακα. Επειδή αυτό το σχέδιο δεν μοιάζει να έχει επιτυχία, κάποια από τα μέλη της ΕΕ συνασπίστηκαν και έχουν επιλέξει τα Σκόπια για τον ίδιο ρόλο. 

Ανάμεσα σε αυτούς, η Ελλάδα που πληρώνει την εσωτερική της δυστοκία, την έλλειψη κουλτούρας συναίνεσης  και την επιλογή της να κάνει διαπραγμάτευση με την τακτική της μετωπικής σύγκρουσης, ώστε να δούμε ποιος θα στρίψει πρώτος. Το κάναμε στη διαπραγμάτευση για τα οικονομικά και ήταν αποτυχία, μοιάζει να το κάνουμε και τώρα, ενώ στην πραγματικότητα, είχαμε κάποιο χρόνο για να προετοιμαστούμε.

Κάπου εκεί μπήκε ο στρατός στο παιχνίδι, στη λογική του «τώρα τρέχουμε», το οποίο δεν είναι από μόνο του κακό με την έννοια ότι ο στρατός έχει την επιχειρησιακή δυνατότητα να κινητοποιήσει δυνάμεις γρήγορα και αποτελεσματικά. 

Το έκαναν και άλλες χώρες όπως η Γερμανία όπου στήθηκαν κέντρα φιλοξενίας με τη βοήθεια του. Το πρόβλημα θα δημιουργηθεί εάν και εφόσον ο στρατός αναλάβει και την καθημερινή διαχείριση, δηλαδή έναν πιο πολιτικό ρόλο, για τους ευνόητους λόγους.

Δυστυχώς ενώ θα μπορούσαμε να δουλεύουμε με βάση ένα σχέδιο που θα εμπλέκει την τοπική αυτοδιοίκηση 1ου και 2ου βαθμού μέσα από μια διαδικασία διαβούλευσης, παρεμβαίνουμε πυροσβεστικά και με πανικό, όπως φάνηκε και από τις τελευταίες δηλώσεις του αρμόδιου υπουργού στην ΚΕΔΕ. Μοιάζει πολύ δύσκολο να μην είχε η κυβέρνηση γνώση για τις δυσάρεστες εξελίξεις στα σύνορα νωρίτερα, ώστε να προετοιμαστεί.

Τώρα καλούμαστε να διαχειριστούμε μια πολύ δύσκολη κατάσταση, η οποία θα κρατήσει αρκετά, γεγονός  το οποίο πρέπει να γίνει απόλυτα κατανοητό. Είναι επιτακτική ανάγκη, ταυτόχρονα με την αντιμετώπιση της επείγουσας κατάστασης να αρχίζουμε να σκεφτόμαστε και την επόμενη μέρα όλων μας, εκπονώντας γενναίες και ανοιχτές πολιτικές ένταξης (η ανακοίνωση του υπουργού παιδείας για σχέδιο ένταξης 50.000 παιδιών προσφύγων στο σχολείο είναι ένα καλό σημάδι). 

Η πρωτοφανής αυτή κατάσταση δεν είναι περαστική, είναι ένα γεγονός που θα αλλάξει την καθημερινότητα μας και θα διαμορφώσει νέες συνθήκες. Σε αυτές τις νέες συνθήκες δεν πρέπει να είμαστε φοβικοί, η ανθρώπινη ιστορία είναι γεμάτη τέτοιες αλλαγές και γεγονότα και είναι στο χέρι όλων μας να προσαρμοστούμε.

* Ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης είναι αντιδήμαρχος Αθηνών