Νομίζουμε ότι το πειθαναγκαστικό cocooning των πολιορκημένων του ιού είναι προσωρινό; Θα αρθεί ο αποκλεισμός, θα επιστρέψουμε στην περίφημη κανονικότητα και όλα θα κυλούν όπως πρώτα; Μάλλον όχι.

Η πανδημία του Covid-19 επανέφερε τον ξεχασμένο φόβο τoυ λοιμού και της υποχρεωτικής απομόνωσης στις νεωτερικές κοινωνίες του μαζικού κοσμοπολιτισμού και της διασύνδεσης. Αλλά όχι μόνο αυτό.

Η πανδημία έφερε στο επίκεντρο το ρόλο του κράτους: αυτό μόνο μπορεί να αποφασίσει και να δράσει, διότι μόνο αυτό διαθέτει την νομιμοποίηση και μόνο αυτό μπορεί να νομοθετήσει και να δράσει σε έκτακτες συνθήκες.  

Η πανδημία λειτουργεί επίσης σαν υπερεπιταχυντής για μετασχηματισμούς στην οργάνωση της εργασίας και της παραγωγής, που ήδη είχαν αρχίσει να εφαρμόζονται σε αρχικές ή ωριμότερες μορφές. Η ρομποτική και οι αυτοματισμοί στις αλυσίδες παραγωγής θα επεκταθούν. Η τηλεργασία, η τηλεκπαίδευση, η διοίκηση εξ αποστάσεως θα μείνουν και μετά την πανδημία. Μεγάλες εταιρείες θα προσαρμόζουν την παραγωγή τους σε νέα προϊόντα υγιεινής και υπηρεσίες δικτύωσης.

Επαγγέλματα και υπηρεσίες που βρίσκονταν στον πάτο της κοινωνικής ιεραρχίας επανεκτιμώνται: υπάλληλοι σούπερ μάρκετ, μεταφορείς, ντελιβεράδες, εργάτες καθαριότητας… Η συνεισφορά τους στη διατήρηση της επιβίωσης έχει την ίδια αξία με την εργασία των γιατρών, των νοσηλευτών, των βιοερευνητών.

Εταιρείες συμβούλων, think tank, ινστιτούτα και αναλυτές εξετάζουν ήδη σενάρια για την μεταπανδημική εποχή. Εξετάζουν τις οικονομικές επιπτώσεις των μαζικών lock down, αλλά μελετούν και τις επιπτώσεις στις γεωπολιτικές ισορροπίες, στη νέα πολιτική οικονομία, στις συμπεριφορές και σε μια νέα πολιτική ανθρωπολογία. Εντύπωση προκαλούν οι επισημάνσεις για την κοινωνική ευθύνη και ευαισθησία που απαιτείται να επιδείξουν οι corporations, οι επιβιωτές δεινόσαυροι του καπιταλισμού προ κορωνοϊού. Οι άνθρωποι εμπιστεύονται τα δημόσια νοσοκομεία, όχι την Google και τη Facebook· αν πρέπει να διαλέξουν μεταξύ ζωής και δικτύωσης, επιλέγουν ζωή. Οι μεγάλες εταιρείες με τα παγκόσμια brand names, αλλά και οι εθνικής εμβέλειας, θα κριθούν πολύ αυστηρά από τη στάση τους στην πανδημία, και η κριτική θα επιταθεί από τη συνωμοσιολογία που οργιάζει.
 
Οικόσιτοι και κινούμενοι
 
Οι επιταχύνσεις θα είναι μεγαλύτερες στην οργάνωση της εργασίας. Για καλό και για κακό. Είπαμε ήδη για την επανεκτίμηση των «αόρατων» εργαζόμενων στις αλυσίδες εφοδιασμού, μεταφορών και καθαριότητας, και στη δημόσια υγεία. Σε αυτούς τους τομείς είχε επικρατήσει η γενικευμένη επισφάλεια: εργολαβικοί-ενοικιαζόμενοι εργαζόμενοι, μετανάστες χωρίς δικαιώματα ή χωρίς χαρτιά, νέοι ωρομίσθιοι.

O ριζοσπάστης θεωρητικός Ian Alan Paul σε ένα πρόσφατο κείμενο του (Κορωναϊκή επανεκκίνηση) διακρίνει δύο νέα είδη υποκειμενικότητας, τα οποία  αναδύονται μες στην πανδημία και συγκροτούνται αμοιβαία και αλληλεξαρτώμενα.  Αφενός, το οικόσιτο/διασυνδεδεμένο υποκείμενο, που παραμένει έγκλειστο στο σπίτι του, και παραμένει αναγκαστικά σε σύνδεση με μια οικονομία εικονικής πραγματικότητας. Αφετέρου, το κινούμενο/αναλώσιμο υποκείμενο, που χρησιμεύει ως το κυκλοφορικό σύστημα της πανδημίας, ένα υποκείμενο ολοένα και πιο ευάλωτο και επισφαλές καθώς είναι αναγκασμένο να κινείται με ολοένα αυξανόμενη ταχύτητα.

Τα οικόσιτα/διασυνδεδεμένα υποκείμενα είναι στελέχη επιχειρήσεων, καθηγητές, δημιουργικοί επαγγελματίες ― υποχρεούνται να είναι διαρκώς δικτυωμένοι στις τηλεδιασκέψεις του Zoom ή του Skype, και δικτυωμένοι ψυχαγωγούνται με Netflix ή εκφράζονται με Facebook. Για να συντηρηθούν υλικά, όμως, χρειάζονται τα κινούμενα/αναλώσιμα υποκείμενα: ταχυδρόμους, μεταφορείς, οδηγούς νοσοκομειακών, ντελιβεράδες, εργάτες καθαριότητας, οι οποίοι κινούνται διαρκώς και εκτίθενται. Και οι δύο τύποι υποκειμένων είναι ξεμοναχιασμένοι και αντικαταστάσιμοι, βάσει ενός αλγοριθμικού σχεδιασμού που δεν αφήνει κενά στις αλυσίδες παραγωγής, υλικής και άυλης.

Το φαινομενικά παράδοξο είναι ότι  στην παρούσα φάση αποκλεισμού και επιβράδυνσης, η σκέψη μπορεί να αποτολμά ανοίγματα και συνθέσεις αδιανόητες πριν από ένα μόλις μήνα. Κι ακόμη να παρατηρούμε παράδοξες συμπτώσεις ετερόκλητων ή αντίθετων σχολών σκέψης. Όπως στο μάτι του κυκλώνα επικρατεί απειλητική ηρεμία, έτσι και τώρα: η φουτουριστική αισιοδοξία συνυπάρχει με τα δυστοπικά οράματα. Πάντως, κανείς δεν τολμά να βάλει κυρίαρχο τον κυνικό οικονομισμό που μονοπωλούσε τον δημόσιο λόγο προ Πανδημίας. Σχεδόν όλοι, και οι πιο συντηρητικοί, μιλούν για προτεραιότητα στον άνθρωπο, για τις αξίες του Διαφωτισμού, για ανθρωπισμό, για δημόσια υγεία. Τουλάχιστον προσώρας.