Παίρνοντας την σκυτάλη από το αφιέρωμα με τις «καλύτερες ελληνικές ταινίες της χρονιάς», συνεχίζουμε την Κινηματογραφική Ανασκόπηση του 2020. Παρά τις δυσκολίες και τις νέες συνθήκες που επέβαλε η πανδημία, 214 ταινίες (εκ των οποίων οι 47 ήταν επανεκδόσεις), κατάφεραν να βρουν τον δρόμο τους, προς τις ελληνικές αίθουσες. Στο συγκεκριμένο αφιέρωμα, επιλέξαμε και παρουσιάζουμε τα τέσσερα καλύτερα ντοκιμαντέρ του έτους.

«Οι Άγνωστοι Αθηναίοι» (2020) της Αγγελικής Αντωνίου (Ελλάδα, Γερμανία)

Το ντοκιμαντέρ «Οι Άγνωστοι Αθηναίοι», παρακολουθεί επί 6 χρόνια τη ζωή των σκύλων στο κέντρο της Αθήνας και τη σχέση τους με τους ανθρώπους και τον χώρο γύρω τους. Οι «Άγνωστοι Αθηναίοι», είναι ένα συγκινητικό ταξίδι στις διαδρομές ανθρώπων και ζώων και ταυτόχρονα ένα ολοζώντανο, απρόβλεπτο πορτραίτο που αποκαλύπτει την καρδιά της Αθήνας, μιας πόλης που συνεχώς παίρνει νέα μορφή.

Η ταινία της Αγγελικής Αντωνίου, ήταν Υποψήφια για τον «Χρυσό Αλέξανδρο» στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης του 2020, που διεξήχθη διαδικτυακά λόγω της πανδημίας, συμμετέχοντας στο επίσημο διαγωνιστικό τμήμα της διοργάνωσης.

«Πάντα απορούσα πώς τα αδέσποτα σκυλιά επιβιώνουν στο κέντρο μιας τόσο μεγάλης, χαοτικής πόλης όπως η Αθήνα. Μοναδικό φαινόμενο σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, όπου δεν υπάρχουν αδέσποτα σκυλιά. Ύστερα από εντατική παρακολούθηση ανακάλυψα τους μυστικούς σωτήρες και ευεργέτες τους, ανθρώπους που ξοδεύουν χρόνο και χρήμα για να τα φροντίσουν. Αυτή η μοναδική, συμβιωτική σχέση κέντρισε το ενδιαφέρον μου. Mέσα από τις σχέσεις ανθρώπων και ζώων, η ταινία σκιαγραφεί ένα συγκινητικό πορτραίτο των αδέσποτων, με σκηνικό την Αθήνα που διαρκώς αλλάζει. Ταυτόχρονα είναι η προσωπική μου κατάθεση αγάπης προς την πόλη που πέρασα τα νιάτα μου και ενηλικιώθηκα.» – Αγγελική Αντωνίου

«Αντρέι Ταρκόφσκι: Σινεμά σαν Προσευχή» (Andrey Tarkovsky. A Cinema Prayer – 2019) του Αντρέι Α. Ταρκόφσκι (Ιταλία, Ρωσία, Σουηδία)

Ο Αντρέι Α. Ταρκόφσκι, γιος του ομώνυμου κορυφαίου Ρώσου σκηνοθέτη, ανοίγει ένα παράθυρο αναμνήσεων στη ζωή και το έργο του πατέρα του, όπως εκείνος τα αφηγήθηκε. Το ντοκιμαντέρ «Αντρέι Ταρκόφσκι: Σινεμά σαν Προσευχή», μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα, το φιλμικό σύμπαν ενός σπουδαίου καλλιτέχνη.

Ο Αντρέι Ταρκόφσκι (4 Απριλίου του 1932 – 29 Δεκεμβρίου του 1986), υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες στην Ιστορία του Σινεμά. Αν και πρόλαβε να μας χαρίσει μόλις επτά μεγάλου μήκους ταινίες, ωστόσο κάθε μία αποτελεί σημείο αναφοράς στον Παγκόσμιο Κινηματογράφο.

«Δεν υπάρχει κρυμμένο, κρυπτογραφημένο νόημα στις ταινίες μου. Δεν υπάρχει τίποτα πέρα από την επιθυμία μου να πω την αλήθεια» – Αντρέι Ταρκόφσκι

Το έργο του Ταρκόφσκι χαρακτηρίζεται από έντονα προσωπικά και μεταφυσικά στοιχεία, με επιρροές από τη λογοτεχνία και τη ζωγραφική. Αργοί ρυθμοί, εικόνες εξαιρετικής αισθητικής και σταθερά απόμακρα και μακράς διάρκειας πλάνα είναι μερικά από τα κύρια χαρακτηριστικά των ταινιών του. Παράλληλα όμως ο Ρώσος σκηνοθέτης συνθέτει μία απολύτως προσωπική κινηματογραφική γραφή που κατατάσσει δικαίως τον δημιουργό, ανάμεσα στους κορυφαίους όλων των εποχών.

Η μεταφυσική, η πολυσήμαντη φύση της καλλιτεχνικής δημιουργίας, ζητήματα πίστης και θυσίας, το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης μέσα στο πέρασμα του χρόνου, αποτελούν μερικές από τις βασικές θεματικές που διαπότισαν τη φιλμογραφία του Αντρέι Ταρκόφσκι και καθόρισαν τη διαρκή και εναγώνια προσπάθειά του να συνθέσει την απόλυτη κινηματογραφική εικόνα, μαχόμενος την εξοντωτική ρωσική γραφειοκρατία.

«Ο Ταρκόφσκι είναι ο μεγαλύτερος σκηνοθέτης, αυτός που εφηύρε μια καινούρια γλώσσα, πιστή στη φύση του κινηματογραφικού μέσου, καθώς καταγράφει τη ζωή σαν μια αντανάκλαση, τη ζωή σαν ένα όνειρο.» – Ίνγκμαρ Μπέργκμαν

«Agora ΙΙ – Δεσμώτες» (2020) του Γιώργου Αυγερόπουλου (Ελλάδα)

Ο Γιώργος Αυγερόπουλος, στρέφει την κάμερά του στην ελληνική κοινωνία και καταγράφει τα σημαντικότερα γεγονότα της τελευταίας πενταετίας. Το οικονομικό και πολιτικό αδιέξοδο, την προσφυγική κρίση, τη δίκη της Χρυσής Αυγής, αλλά και τη δολοφονία του ακτιβιστή, Ζακ Κωστόπουλου.

Το «AGORA II – Δεσμώτες», δεν είναι ένα απλό ντοκιμαντέρ, αλλά ένα ιστορικό ντοκουμέντο. Μία κιβωτό της μνήμης που προ(σ)καλεί τον θεατή να το παρακολουθήσει, γεννώντας ερωτήματα και προβληματισμούς για το παρόν και το μέλλον της χώρας μας.

Ο καταξιωμένος δημοσιογράφος και κινηματογραφιστής, έξι χρόνια μετά το επιτυχημένο και βραβευμένο ντοκιμαντέρ, «Agora Ι – Από τη Δημοκρατία στις Αγορές», επιστρέφει δριμύτερος, καλώντας μας να θυμηθούμε όλα όσα συνέβησαν στην χώρα μας, τα τελευταία πέντε χρόνια. Το ταξίδι είναι επώδυνο. Οι αναμνήσεις ζωντανεύουν και ενοχλούν και τα ερωτήματα, πολλά και αναπάντητα.

Από τις μαραθώνιες διαπραγματεύσεις στα Eurogroup, μέχρι τα capital controls και από την ελπίδα του δημοψηφίσματος, μέχρι την επιβολή των μνημονίων. Ένα κράτος που προσπάθησε ανεπιτυχώς να διαχειριστεί την προσφυγική και μεταναστευτική κρίση, που εγκαταλείφθηκε μόνο του από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία κλείνοντας τα σύνορα της, άφησε αβοήθητη την Ελλάδα, απέναντι στο σημαντικότερο πρόβλημα της εποχής μας.

Οι εικόνες πονούν, ενοχλούν, αλλά η αλήθεια είναι δυστυχώς αδυσώπητη. Όσο κι αν θες να χαρείς από την έξοδο των φασιστών της Χρυσής Αυγής από τα έδρανα της Βουλής, δεν μπορείς παρά να συγκλονιστείς από την παρουσία της Μάγδας Φύσσα, αλλά κυρίως από την στυγνή δολοφονία του ακτιβιστή της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας και των οροθετικών, Ζακ Κωστόπουλου.

«Στη Γη του Άγριου Μελιού» (Honeyland – 2019) των Λιούμπομιρ Στεφάνοφ και Τάμαρα Κοτέφσκα (Βόρεια Μακεδονία)

Σε μία απομονωμένη ορεινή περιοχή βαθιά μέσα στα Βαλκάνια ζει η Χατίτζε Μουράτοβα με την ηλικιωμένη μητέρα της, σε ένα χωριό χωρίς δρόμους, ηλεκτρικό ρεύμα ή τρεχούμενο νερό. Τελευταία μιας σειράς γενεών μελισσοκόμων άγριου μελιού, η Χατίτζε βγάζει μικρές παρτίδες, αγνού προϊόντος, το οποίο και πουλάει στην πλησιέστερη πόλη, σε απόσταση τεσσάρων ωρών με τα πόδια.

Η ήρεμη ζωή της Χατίτζε διαταράσσεται με την άφιξη μιας οικογένειας που στήνει νοικοκυριό δίπλα της, με τις θορυβώδεις μηχανές τους, τα επτά ανυπάκουα παιδιά τους και ένα κοπάδι από αγελάδες και άλλα ζώα. Αρχικά η Χατίτζε αντιμετωπίζει την αλλαγή με ανοιχτό μυαλό και θετική διάθεση, αλλά γρήγορα δημιουργείται μια κόντρα που εκθέτει τη θεμελιώδη σύγκρουση ανάμεσα στη φύση και τους ανθρώπους, την αρμονία και την ασυμφωνία, την εκμετάλλευση και τη βιωσιμότητα.

«Για εμάς η δραματουργία ήταν πάντα ξεκάθαρη. Από την αρχή θέλαμε να πούμε μια ιστορία για αυτή τη γυναίκα και στη συνέχεια, όταν εμφανίστηκε η οικογένεια του Χουσέιν, η αφήγηση επικεντρώθηκε στη μεταξύ τους σύγκρουση και πώς αυτή επηρεάζει την ισορροπία της γης. Ξεκινήσαμε το μοντάζ όσο ακόμη κάναμε γυρίσματα, ήταν ο καλύτερος τρόπος για εμάς. Μπορούσαμε να κατανοήσουμε τι μας λείπει, πχ. περισσότερες σκηνές με τα παιδιά.» – Τάμαρα Κοτέφσκα

Το «Honeyland», κατάφερε να γράψει κινηματογραφική ιστορία στα Όσκαρ 2020, καθώς είναι η μοναδική ταινία τεκμηρίωσης που κατάφερε να αποσπάσει δύο Υποψηφιότητες και συγκεκριμένα, στις Κατηγορίες, Καλύτερου Ντοκιμαντέρ και Καλύτερης Διεθνούς Ταινίας. Παράλληλα, είναι μόλις η δεύτερη ταινία από τη Βόρεια Μακεδονία, που κερδίζει Υποψηφιότητα για Όσκαρ. Είχε προηγηθεί το 1994, η ταινία μυθοπλασίας: «Before the Rain».