Το πολυβραβευμένο ντοκιμαντέρ «Στη Γη του Άγριου Μελιού» («Honeyland») αποτελεί το σκηνοθετικό ντεμπούτο των Λιούμπομιρ Στεφάνοφ και Τάμαρα Κοτέφσκα. Πρόκειται για μία σπουδαία ταινία τεκμηρίωσης από τη Βόρεια Μακεδονία, η οποία παράλληλα έγραψε κινηματογραφική ιστορία στα Όσκαρ 2020.

Σε μία απομονωμένη ορεινή περιοχή βαθιά μέσα στα Βαλκάνια ζει η Χατίτζε Μουράτοβα με την ηλικιωμένη μητέρα της, σε ένα χωριό χωρίς δρόμους, ηλεκτρικό ρεύμα ή τρεχούμενο νερό. Τελευταία μιας σειράς γενεών μελισσοκόμων άγριου μελιού, η Χατίτζε βγάζει μικρές παρτίδες, αγνού προϊόντος, το οποίο και πουλάει στην πλησιέστερη πόλη, σε απόσταση τεσσάρων ωρών με τα πόδια.

Η ήρεμη ζωή της Χατίτζε διαταράσσεται με την άφιξη μιας οικογένειας που στήνει νοικοκυριό δίπλα της, με τις θορυβώδεις μηχανές τους, τα επτά ανυπάκουα παιδιά τους και ένα κοπάδι από αγελάδες και άλλα ζώα. Αρχικά η Χατίτζε αντιμετωπίζει την αλλαγή με ανοιχτό μυαλό και θετική διάθεση, αλλά γρήγορα δημιουργείται μια κόντρα που εκθέτει τη θεμελιώδη σύγκρουση ανάμεσα στη φύση και τους ανθρώπους, την αρμονία και την ασυμφωνία, την εκμετάλλευση και τη βιωσιμότητα.

«Για εμάς η δραματουργία ήταν πάντα ξεκάθαρη. Από την αρχή θέλαμε να πούμε μια ιστορία για αυτή τη γυναίκα και στη συνέχεια, όταν εμφανίστηκε η οικογένεια του Χουσέιν, η αφήγηση επικεντρώθηκε στη μεταξύ τους σύγκρουση και πώς αυτή επηρεάζει την ισορροπία της γης. Ξεκινήσαμε το μοντάζ όσο ακόμη κάναμε γυρίσματα, ήταν ο καλύτερος τρόπος για εμάς. Μπορούσαμε να κατανοήσουμε τι μας λείπει, πχ. περισσότερες σκηνές με τα παιδιά.» – Τάμαρα Κοτέφσκα

Το ντοκιμαντέρ «Στη Γη του Άγριου Μελιού», αφού απέσπασε το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Σάντανς το 2019, προβλήθηκε στη συνέχεια και στο 25ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Αθήνας – Νύχτες Πρεμιέρας, εκεί όπου και είχαμε την ευκαιρία να το παρακολουθήσουμε στην ελληνική του πρεμιέρα και τιμήθηκε με το Βραβείο «Χρυσή Αθηνά» της διοργάνωσης.

Το «Honeyland», κατάφερε να γράψει κινηματογραφική ιστορία στα Όσκαρ 2020, καθώς είναι η μοναδική ταινία τεκμηρίωσης που κατάφερε να αποσπάσει δύο Υποψηφιότητες και συγκεκριμένα, στις Κατηγορίες, Καλύτερου Ντοκιμαντέρ και Καλύτερης Διεθνούς Ταινίας. Παράλληλα, είναι μόλις η δεύτερη ταινία από τη Βόρεια Μακεδονία, που κερδίζει Υποψηφιότητα για Όσκαρ. Είχε προηγηθεί το 1994, η ταινία μυθοπλασίας: «Before the Rain».

Η Ταμάρα Κότεφσκα και ο Λιούμπομιρ Στεφάνοφ, δημιουργούν ένα σκληρό και ταυτόχρονα τρυφερό πορτρέτο της λεπτής ισορροπίας μεταξύ ανθρωπότητας και φύσης κι ενός τρόπου ζωής υπό εξαφάνιση. Κυρίως όμως μας χαρίζουν μια αξέχαστη μαρτυρία για την αποφασιστικότητα, τη γενναιότητα και την αντοχή μιας μοναδικής γυναίκας απέναντι στις αντιξοότητες που αντιμετωπίζει καθημερινά.

«Δεν περιμέναμε να είναι τόσο ανοιχτή μαζί μας, αλλά μας είπε ότι η μεγαλύτερη επιθυμία της ήταν μια μέρα κάποιος δημοσιογράφος από τηλεοπτικό σταθμό να καταγράψει την ιστορία της: τις διαδρομές στο βουνό, τη δουλειά της με το μέλι. Για εκείνη, εκπληρώσαμε αυτό το όνειρο. Ήθελε να αφηγηθεί, γιατί ξέρει πολύ καλά ότι είναι η τελευταία γενιά που θα ζήσει με αυτόν τον τρόπο. Τελικά ήρθαμε πάρα πολύ κοντά. Έχουμε πλάνα της που γελάει, χορεύει, μας τραγουδάει. Πραγματικά γίναμε σαν οικογένεια.» – Τάμαρα Κοτέφσκα

Η πραγματική ιστορία της ταινίας αρχίζει πριν ακόμα οι άνθρωποι καταφτάσουν στην περιοχή, αλλά η αφήγησή μας ξεκινά με τους δύο τελευταίους κατοίκους της: την Χατίτζε και τη μητέρα της, Ναζιφέ. Όπως οι εργάτριες μέλισσες περνούν όλη τη ζωή τους φροντίζοντας τη βασίλισσα στην κυψέλη, έτσι και η Χατίτζε έχει αφοσιωθεί στη μισότυφλη και κλινήρη μάνα της, η οποία δεν μπορεί καν να βγει από την ετοιμόρροπη καλύβα τους.

Η ταινία εξελίσσεται σε ένα τοπίο άχρονο και χωρίς γεωγραφία, απρόσιτο από τους κανονικούς δρόμους και ταυτόχρονα, μόλις 20 χιλιόμετρα από την πλησιέστερη σύγχρονη πόλη. Οι άνθρωποι μιλούν μια αρχαία τουρκική διάλεκτο κι έτσι η ταινία οδηγείται περισσότερο από την οπτική αφήγηση παρά από το διάλογο.

Οι χαρακτήρες γίνονται κατανοητοί από τη γλώσσα του σώματος, τις σχέσεις και τα συναισθήματά τους και η επικοινωνία τους με το θεατή γίνεται πιο ενστικτώδης, πιο κοντινή. Η ταινία τοποθετεί τους θεατές δίπλα στους ανθρώπους αυτούς και κυρίως, δίπλα στη φύση, ενισχύοντας την ιδέα ότι είμαστε μόνο ένα από τα πολλά είδη του πλανήτη, αλλά οι πράξεις μας επηρεάζουν όλους.

«Όταν είδαμε τις μέλισσες στο φυσικό τους περιβάλλον, σε τρύπες ανάμεσα στους βράχους, εξεπλάγην. Ποιος κάνει τις τρύπες; Ποιος τις μαρκάρει; Έτσι τη γνωρίσαμε, και τη μητέρα της, και μετά από τρεις μήνες έρευνας, αποφασίσαμε ότι αυτή είναι η ιστορία μας. Και μείναμε τρία χρόνια.» – Τάμαρα Κοτέφσκα

Το Πρωτόκολλο της Ναγκόγια – Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιοποικιλότητα τέθηκε σε ισχύ το 1993 και καθόρισε παγκόσμιες κατευθυντήριες γραμμές για την πρόσβαση στους φυσικούς πόρους. Στόχος του ήταν η προώθηση δίκαιου επιμερισμού οφέλους, τόσο για τους παρόχους – τη γη, τα φυτά, τα ζώα – όσο και για τους χρήστες, τους ανθρώπους.

Η γενετική ποικιλομορφία και η βιοποικιλότητα επιτρέπει στους πληθυσμούς να προσαρμόζονται σε μεταβαλλόμενα περιβάλλοντα και κλίματα, συμβάλλοντας στη διατήρηση και τη βιωσιμότητα των πόρων. Η «κρίση του μελιού» στην ταινία καταδεικνύει τον κίνδυνο που διατρέχουμε όταν αγνοούμε τα πρωτόκολλα αυτά και δεν δείχνουμε σεβασμό προς τη βιοποικιλότητα.

Η ιστορία της Χατίτζε δεν είναι παρά ένας μικρόκοσμος, ο οποίος όμως αντιπροσωπεύει την ευρύτερη ιδέα του πόσο στενά συνυφασμένη είναι η φύση με τον άνθρωπο, και πόσα θα χάσουμε αν αγνοήσουμε αυτή τη θεμελιώδη σύνδεση.

Στη Γη του Άγριου Μελιού / Honeyland
Σκηνοθεσία: Ταμάρα Κότεφσκα και Λιούμπομιρ Στεφάνοφ
Συμμετέχουν: Χατίτζε Μουράτοβα, Ναζιφέ Μουράτοβα, Χουσέιν Σαμ, Λιούτβιε Σαμ, Μούσταφα Σαμ, Μουζαφέρ Σαμ, Βέλι Σαμ, Αλί Σαμ, Αλίτ Σαμ, Γκαμζέ Σαμ, Λιούτβις Σαμ, Σαφέτ Τζαβόροβακ
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Φετζμί Νταούτ, Σαμίρ Λιούμα
Μοντάζ και Παραγωγή: Ατανάς Γκεοργκίεφ
Σχεδιασμός Ήχου: Ράνα Ιντ
Μουσική: Foltin
Παραγωγή: Λιούμπο Στεφάνοφ
Έτος Παραγωγής: 2019
Χώρα Παραγωγής: Βόρεια Μακεδονία
Διάρκεια: 85 λεπτά

Η ταινία «Στη Γη του Άγριου Μελιού / Honeyland» θα προβληθεί σε επιλεγμένες αίθουσες και στη συνέχεια στην ψηφιακή συνδρομητική πλατφόρμα Cinobo. Πρόκειται για ελληνική streaming πλατφόρμα που ειδικεύεται σε ανεξάρτητο και arthouse κινηματογράφο.