Παρά το γεγονός ότι μεγάλωσε σε περιβάλλον εικαστικών -ο πατέρας του Σταύρος Ιωάννου ήταν ένας από τους σημαντικότερους της γενιάς του αλλά και η μητέρα του Σίσσυ Βαμβακά είναι ζωγράφος,- ο ίδιος κατευθύνθηκε στις θετικές σπουδές. Σπούδασε στη σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, τον κέρδισε η θεωρητική φυσική. Αποφοίτησε και λίγο πριν την έναρξη του διδακτορικού του έκανε τη μεγάλη στροφή. Τα εγκατέλειψε όλα και πέρασε στην Καλών Τεχνών.

«Ήταν κάτι που με “έτρωγε” τελικά κι είπα να κάνω την επανάσταση μου» μου λέει ο Αναστάσης Ιωάννου από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής.

Τον βρήκα στην Ύδρα, όπου στήνει τα νέα του έργα για τη δεύτερη ατομική του έκθεση, η οποία εγκαινιάζεται στις 22 Ιουλίου στον Πολιτιστικό χώρο Μελίνα Μερκούρη, στο λιμάνι. Στάθηκα πολύ στις φωτογραφίες των νέων του έργων, πριν διαβάσω το κείμενο του επιμελητή Χριστόφορου Μαρίνου. Δέντρα μοναχά, δέντρα σε ζεύγη, σε τριάδες. Δέντρα σαν ανθρώπινα σώματα κάτω από έναν ουρανό άλλοτε οικείο άλλοτε απόκοσμο. Δέντρα, εξαϋλωμένα, σαν οι σκιές του εαυτού τους, σαν σώματα αγαπημένα ή παραμελλημένα, σαν εικόνες από όνειρο. Έργα που δημιουργούν δόνηση στον θεατή και τον «μετακινούν» ψυχικά. Ο Αν. Ιωάννου στη δεύτερη ατομική του έκθεση κάνει εμφανές το στίγμα του, είναι ώριμος, τολμηρός, αποδεικνύει πως έχει μια γραφή που θα μας απασχολήσει.

«Αν τα δέντρα είναι σαν τα πρόσωπα, τότε οι πίνακες του Ιωάννου είναι πορτρέτα αγνώστων. Είναι πρόσωπα-δέντρα που έχει δει στον δρόμο και σε πίνακες άλλων ζωγράφων και θυμάται αμυδρά το σχήμα τους. Δεν τον ενδιαφέρει ο συμβολισμός των δέντρων και η ιδιωτική ζωή τους αλλά η βαθύτερη σχέση που αναπτύσσουμε μαζί τους (ας σκεφτούμε ότι υπάρχουν τα δέντρα των ευχών και εκείνα των κρεμασμένων)» γράφει ο ιστορικός – επιμελητής Χρ. Μαρίνος. Ο ίδιος ο καλλιτέχνης στη συνέντευξη που ακολουθεί εξηγεί γιατί δεν τον ενδιαφέρει ο συμβολισμός, αλλά το μεταφυσικό φως και η ονειρική ατμόσφαιρα.

Στην πρώτη ατομική σας έκθεση παρουσιάσατε μια σειρά από πορτρέτα. «Η σειρά αυτή, αποτελεί το αποτέλεσμα μιας προσπάθειας να μετατρέψω τα χρώματα σε συναισθήματα μέσω μορφών που – άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο – θυμίζουν πρόσωπα» λέγατε τότε. Από τα πρόσωπα στα δέντρα, τι έχει μεσολαβήσει μέσα σας ως καλλιτεχνική διεργασία;

Αυτό που έκανα στα πρόσωπα, έκανα και με τα δέντρα. Μέσα στο εργαστήριο άρπαζα τα χρώματα και ξεκινούσα τη μάχη με την ύλη. Αυτή είναι η βασική καθημερινή καλλιτεχνική μου διεργασία και ειναι η ίδια. Αυτό που αλλάζει ειναι ο ψυχισμός μου σε κάθε χρονική περίοδο.

Άρα είναι μια υποσυνείδητη διαδικασία η δημιουργία για εσάς;

Το αποτέλεσμα είναι ένα σημείο της όλης διαδικασίας και προκύπτει όσο πλάθεις. Ο ψυχισμός καθορίζει συχνά την εξέλιξη. Αν είμαι σε ήρεμη φάση προκύπτουν πιο ονειρικά έργα, αν είμαι σε θυμό, πιο έντονα. Δεν εργάζομαι τυχαία. Δεν αφήνομαι … και ό,τι προκύψει. Κινούμαι με βάση τον ψυχισμό μου.

Βλέπουμε στα έργα σας δέντρα μοναχικά, σε ζεύγη, σε παρέες. Ο επιμελητής σας γράφει, ότι δεν σας ενδιαφέρει τόσο ο συμβολισμός αλλά η σχέση μας με αυτά. Όμως τι είναι τα δέντρα ως σύμβολα για τον πολιτισμό μας σήμερα;

Ναι, σίγουρα δε με ενδιαφέρει ο συμβολισμός, διότι δεν είπα ποτέ: λοιπόν, θα ζωγραφίσω δέντρα για να περάσω ένα μήνυμα, να αναδείξω κάτι. Άφησα τον εαυτό μου να παλέψει με το υλικό και αυτό γέννησε -ή μάλλον καλύτερα αποκάλυψε- κάποιες φόρμες που παραπέμπουν σε δέντρα. Φυσικά, όταν τα ειδα σκέφτηκα αμέσως το μεγάλο ζήτημα της περιβαλλοντικής κρίσης. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι αυτό το πρωταρχικό θέμα στη δουλειά μου. Μετά είδα ότι κάποια σκοτεινά τοπία μπορεί να παραπέμπουν σε ένα σκοτεινό μέλλον. Όλα αυτά τα είδα αφού ολοκληρώθηκε η δουλειά, δεν υπάρχει μια αρχική ιδέα.

Στο πεδίο του συμβολισμού το δέντρο είναι κορυφαίο σύμβολο στην ιστορία της τέχνης. Είναι η σχέση μας με τη γη, είναι η ρίζα, είναι και η μοναχικότητα, η αναγέννηση, το δέντρο της ζωής, η σχέση με τη μητέρα φύση κλπ. Η δική σας σύνδεση με το θέμα ποια είναι; Έστω εκ του αποτελέσματος μιλώντας.

Κοιτάξτε, η αλήθεια είναι ότι η περίοδος που ξεκίνησα να δουλεύω αυτά τα έργα, συνέπεσε με τα ισχυρά απόνερα της επέλασης της οικονομικης κρίσης, που επηρέασε όλους και μοιραία και την οικογένεια μου. Άρα μάλλον κινούμαι στα πλαίσια μιας αναγέννησης.

Θα έλεγα όμως καλύτερα, ας μη προσεγγίζουμε εγκεφαλικά και προκατειλημμένα τις ζωγραφιές. Ας δούμε τις ατμόσφαιρες, τις διακυμάνσεις του φωτός, την ομίχλη, τη φωτιά, το φιλί, το φεγγαρόφωτο. Αυτά έχουν σημασία.

Στα έργα σας τα δέντρα πότε θυμίζουν ανθρώπινα σώματα, πότε τις σκιές τους, άλλοτε είναι τόσο αχνά που θα μπορούσε να είναι ένα ονειρικό δέντρο ή η ανάμνησή του. Σε όλα ωστόσο είναι εμφανής η ιδιαίτερη σχέση σας με το φως. Με ποιον τρόπο καθορίζει τη ζωγραφική σας;

Είναι πολύ εύκολο όταν χτίζεις μια εικόνα να πέσεις κι εσύ στη παγίδα της προσωπικής σου προκατάληψης κι από εκεί που ανοίγεσαι σε άλλους κόσμους, να βρεθείς ξαφνικά κλεισμένος στην αφετηρία σου. Οι ζωγραφιές μου προσπαθώ να έχουν φως μεταφυσικό. Να μη παραπέμπουν σε κάτι γνώριμο, να είναι κοντά στο όνειρο. Όταν νιώθω ότι το πετυχαίνω αυτό, θεωρώ ότι το έργο έχει τελειώσει. Καμιά φορά όμως η ζωγραφική σε συνεπαίρνει και νομίζεις ότι τα’χεις καταφέρει ενώ έχεις κάνει μια βλακεία. Εκεί ομολογώ πως η καθαρή ματιά ενος φίλου ζωγράφου με καλή διάθεση και εμπειρία, μπορεί να είναι ιδιαιτέρως βοηθητική.

Επιμένετε στον καμβά σε μια εποχή που οι εικαστικοί καλλιτέχνες εστιάζουν στην περφόρμανς και στον πειραματισμό με την ψηφιακή πραγματικότητα. Γιατί;

Δε μου έχει προκύψει τέτοια εκφραστική ανάγκη προς το παρόν.

Εκτός από απόφοιτος της Καλών Τεχνών σπουδάσατε φυσικές επιστήμες στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Πως επηρεάζει η επιστημονική πλευρά σας το έργο σας;

Πράγματι, σπούδασα στο Πολυτεχνείο και μάλιστα φυσική με πολλά μαθήματα θεωρητικής φυσικής. Για μένα, η κβαντική φυσική ως σπουδή ήταν ένα μεγάλο μάθημα για το πόσο μαγική μπορεί να είναι η φύση αλλά και ποια είναι τα όρια της. Η προσέγγιση της τέχνης με συνείδηση των υπαρκτών αυτών ορίων, είναι το μεγαλύτερο όφελος από τις προηγούμενες σπουδές μου.

Η κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα πόσο σας επηρεάζει σαν καλλιτέχνη και με ποιον τρόπο;

Κυρίως σε επίπεδο συνθηκών επηρεαζόμαστε πολύ οι καλλιτέχνες. Ειδικά στα πρώτα μας βήματα, είναι τόσο μεγάλο το αδιέξοδο, που σκέφτεσαι πολύ συχνά να τα παρατήσεις τελείως. Όταν βρεθήκαμε σε απόγνωση, μαζευτήκαμε 4 φίλοι κι είπαμε να μην παραδώσουμε τα όπλα. Έτσι αυτό- οργανωθήκαμε σαν απάντηση στις δύσκολες συνθήκες. Δουλέψαμε λίγους μήνες κάθε χρόνο για τρία χρόνια πενθήμερο 8ωρο πάνω στη ζωγραφική, παράλληλα με ό,τι άλλες δουλειές κάναμε για την επιβίωση. Ήταν εκπληκτική η ενεργοποίηση που προκάλεσε αυτή η αλλαγή συνθήκης. Βέβαια 8ωρο ζωγραφική και μετα 8ωρο παρα επάγγελμα, ε, δεν ήταν και τόσο βιώσιμο. Κι όμως ήταν μια ουτοπία που κάπως λειτούργησε.

Ουτοπία και τέχνη. Ποια η σχέση τους;

Ουτοπία σήμερα μοιάζει να καταφέρουμε να είμαστε καλλιτέχνες. Να ζούμε ως καλλιτέχνες κι όχι ως σερβιτόροι – καλλιτέχνες. Κάθε νέος καλλιτέχνης βλέπει αυτό το αδιέξοδο και θέλει να τα παρατήσει. Όχι μόνο άνθρωποι που προέρχονται από πολύ φτωχές οικογένειες, ακόμα κι εκείνοι που ανήκουν σε μεσοαστικά στρώματα.

Ο πατέρας σας Σταύρος Ιωάννου, υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους εικαστικούς της γενιάς του. Πως επηρέασε τη σχέση σας με τη ζωγραφική;

Όταν πήγαινα να δω τον «μπαμπά στη δουλειά», έβλεπα έναν άνθρωπο χαμένο στις σκέψεις με τα πινέλα και τα μολύβια και τα έργα παντού. Με έπιανε, μου δινε ένα μικρό τελαράκι κι ένα μικρό καβαλέτο και προσπαθούσα κι εγώ να κάνω αυτά τα περί έργα, τα σχήματα που έφτιαχνε. Παράλληλα τα λέγαμε. Ε, αυτό το βίωμα κατέστησε τη ζωγραφική για μένα κάτι το εξαιρετικά οικείο.

Εγκαίνια: Σάββατο, 22.7.2023

Διάρκεια έκθεσης: 22.7.2023 – 30.7.2023
Τοποθεσία: Πολιτιστικός Χώρος Μελίνα Μερκούρη,Ύδρα (Λιμάνι)

https://www.anastasisioannou.com/

Ελεύθερη είσοδος