Η οικονομική κρίση, οι εμφύλιες συγκρούσεις και η φτώχεια κάνει συχνά πολυτέλεια τα βασικά φάρμακα για πολλούς ασθενείς σε όλο τον κόσμο. Τη δεκαετία του 1990, υπήρχε τεράστια απογοήτευση για το ότι οι άνθρωποι πέθαιναν από λοιμώδεις νόσους, όπως ελονοσία, φυματίωση και HIV, επειδή δεν είχαν πρόσβαση σε αποτελεσματικές θεραπείες.

Αυτό δημιούργησε την ανάγκη να αρχίσουν να προσδιορίζονται τα βασικά ζητήματα της πρόσβασης σε φάρμακα και να προταθούν σχέδια δράσης. Το 1998 συστάθηκε από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα μια ομάδα επιστημόνων, φαρμακοποιών, γιατρών, συμβούλων σε θέματα πολιτικής, δικηγόρων και επικοινωνιολόγων με στόχο να επιταχύνει την έρευνα και ανάπτυξη για τροπικές και παραμελημένες ασθένειες, να διασφαλίσει την πρόσβαση των μειονεκτούντων πληθυσμών σε νέα φάρμακα και εμβόλια και να αντικρούσει τις εμπορικές πολιτικές που περιόριζαν την πρόσβαση σε φάρμακα στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Τα τελευταία 20 χρόνια, δωρητές από όλο τον κόσμο, υποστηρίζουν το έργο της εξάλειψης των εμποδίων που δεν επιτρέπουν στους ανθρώπους να λαμβάνουν τη θεραπεία που χρειάζονται για να ζήσουν και να είναι υγιείς. Σε πρώτο στάδιο η εκστρατεία επικεντρώθηκε στην αύξηση της της πρόσβασης σε θεραπεία για το HIV. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα συνεργάστηκαν με ακτιβιστές που αγωνίζονται για τα δικαιώματα των ασθενών και άλλους προκειμένου να ασκήσουν πίεση στις φαρμακευτικές εταιρίες, τις κυβερνήσεις και άλλους ισχυρούς παράγοντες, και η συνεργασία είχε αποτέλεσμα. Η ανάδυση του κινήματος για την πρόσβαση σε φάρμακα ήταν μια κομβική στιγμή για την παγκόσμια υγεία.

Ακολούθησαν κι άλλες επιτυχίες, όπως η αύξηση της πρόσβασης σε πιο αποτελεσματικές θεραπείες για την ελονοσία, η μείωση της τιμής του εμβολίου κατά πνευμονιόκοκκου και των φαρμάκων για την ηπατίτιδα C, καθώς και η δημιουργία της Πρωτοβουλίας Φαρμάκων για Παραμελημένες ασθένειες, η οποία έχει παρουσιάσει οκτώ νέες θεραπείες, μεταξύ των οποίων και και μια νέα θεραπεία για την αφρικανική ασθένεια του ύπνου.

Ωστόσο, η πρόοδος σε ορισμένα μέτωπα μετριάζεται από σοβαρά εμπόδια. Πολλά νέα φάρμακα, διαγνωστικά τεστ και εμβόλια συνεχίζουν να μην είναι προσβάσιμα, ενώ συνεχίζουν να μην υπάρχουν τα εργαλεία για τον αποτελεσματικό έλεγχο των αυξανόμενων ανθεκτικών λοιμώξεων και των επιδημιών όπως ο έμπολα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σήμερα το πρόβλημα της πρόσβασης σε φάρμακα και καινοτομία δεν αφορά μόνο τους «φτωχούς» στις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά είναι παγκόσμιο. Η Εκτρατεία των Γιατρών Χωρίς Σύνορα συνεχίζει να να ασκεί πίεση πίεση για την διεξαγωγή της ιατρικής έρευνας και ανάπτυξης με προτεραιότητα τις ανάγκες των ανθρώπων που φροντίζουμε έτσι ώστε να προσφέρει οφέλη για το κοινό καλό όλων.

Η πρόοδος και τα εμπόδια

HIV

Ο ιός HIV είναι ο ιός που προκαλεί το AIDS. Από τότε που ο ιός ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1980, περισσότερα από 75 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχουν μολυνθεί από τον ιό HIV. Σήμερα, περίπου 37 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με τον ιό HIV.

Η μόλυνση από τον ιό HIV σχεδόν πάντα οδηγούσε στο AIDS, το οποίο με τη σειρά του ήταν σχεδόν πάντα θανατηφόρο. Η επανάσταση έγινε το 1996 με την εισαγωγή φαρμάκων αντιρετροϊικής θεραπείας. Αυτά τα φάρμακα σταματούν την αναπαραγωγή του ιού HIV και επιτρέπουν σε ένα προσβεβλημένο άτομο να ανακτήσει ένα λειτουργικό ανοσοποιητικό σύστημα. Το 1999 τα φάρμακα αυτά κόστιζαν πάνω από 10.000 δολάρια τον χρόνο εξαιτίας των μονοπωλίων που προστατεύονταν με διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Αλλά τα τελευταία χρόνια κοστίζουν λιγότερο από 100 δολάρια τον χρόνο λόγω του έντονου ανταγωνισμού μεταξύ των κατασκευαστών γενόσημων φαρμάκων. Ωστόσο, σε καποιες χώρες του κόσμου η παιδιατρική λοίμωξη HIV παραμένει μια παραμελημένη ασθένεια. Μόνο τα μισά παιδιά που ζουν με τον ιό λαμβάνουν αντιρετροϊική αγωγή, ενώ από αυτά τα μισά λαμβάνουν κατώτερης ποιότητας αγωγή, εξαιτίας των καθυστερήσεων στην κυκλοφορία συνθέσεων κατάλληλων για παιδιά.

Ηπατίτιδα C

Η ηπατίτιδα C είναι μία αιματογενής λοίμωξη (δηλαδή μεταδίδεται με το αίμα) που μολύνει κυρίως τα κύτταρα του ήπατος. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε φλεγμονή και σημαντική βλάβη στο συκώτι. Μπορεί επίσης να επηρεάσει βασικές λειτουργίες του ήπατος. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι η HCV λοίμωξη επηρεάζει μια σειρά από συστήματα του οργανισμού όπως το πεπτικό σύστημα, το λεμφικό σύστημα, το ανοσοποιητικό σύστημα και τον εγκέφαλο.

Την δεκαετία του 2000 η διαθέσιμη θεραπεία είχε μεγάλη διάρκεια, ήταν ακριβή και είχε ποσοστό επιτυχίας μόλις 50%, με επίπονες ενέσεις και σοβαρές παρενέργειες. Από το 2013 όμως τα νέα απευθείας δράσης είχαν ποσοστό ίασης ως 95% σε μόλις 12 βδομάδες και με πολύ λιγότερες παρενέργειες. Ωστόσο, οι τιμές είναι πολύ υψηλές με αποτέλεσμα η θεραπεία να να χορηγείται με περιορισμούς ή να μην είναι διαθέσιμη στην πλειοψηφία των ανθρώπων που τη χρειάζονται. Σήμερα οι υψηλές τιμές συνεχίζουν να είναι εμπόδιο, επιβαρύνοντας σημαντικά τα εθνικά συστήματα υγείας σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, αλλά και σε πλούσιες χώρες, σύμφωνα με τα στοιχειά των Γιατρών Χωρίες Σύνορα.

Έμπολα

Η Νόσος του Έμπολα (EVD) είναι μια ανθρώπινη νόσος που προκαλείται από τον Ιό Έμπολα. Τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται δύο μέρες έως και τρεις εβδομάδες μετά την επαφή με τον ιό και σε αυτά περιλαμβάνονται πυρετός, πονόλαιμος, μυϊκοί πόνοι και πονοκέφαλος. Συνήθως, συνοδεύονται από ναυτία, εμετό και διάρροια, και ταυτόχρονα μειωμένη λειτουργία του συκωτιού και των νεφρών. Σε αυτό το στάδιο, ορισμένα άτομα αρχίζουν να εμφανίζουν προβλήματα αιμορραγίας.

Τη δεκαετία του ’80 καθώς δεν υπήρχε θεραπεία ή εμβόλιο, η μόνη επιλογή ήταν η απομόνωση των ασθενών για να εμποδιστεί η μετάδοση. Το 2014 μια πρωτοφανής επιδημία στην Δυτική Αφρική σκότωσε πάνω από 11.300 ανθρώπους. Εκατοντάδες εργαζόμενοι υγείας πέθαναν, ενώ εξακολουθούν να μην υπάρχουν ιατρικά εργαλεία για την θεραπεία.

Σήμερα οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα συμμετέχουν σε κλινικές δοκιμές τεσσάρων πολλά υποσχόμενων νέων θεραπειών, ενώ δοκιμάζουν ένα νέο πειραματικό εμβόλιο για την προστασία των εργαζομένων υγείας πρώτης γραμμής. Ωστόσο, χρειάζεται ακόμα αρκετή δουλειά μέχρι να γίνουν προσιτά τα νέα εργαλεία και να προσαρμοστούν για χρήση στην τρέχουσα επιδημία.