«Kατάσταση έκτακτης ανάγκης για την δημόσια υγεία» σε παγκόσμιο επίπεδο χαρακτήρισε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) την επιδημία του Έμπολα στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.

Η δεύτερη μεγαλύτερη επιδημία του Έμπολα, μετά την επιδημία 2014-16 στη δυτική Αφρική, έφθασε σε κρίσιμο σημείο αφού εντοπίστηκε ένα θανατηφόρο κρούσμα στην Γκόμα, μια πόλη δύο εκατομμυρίων ανθρώπων, η οποία αποτελεί κόμβο μεταφορών στα σύνορα με τη Ρουάντα. Τον περασμένο μήνα είχαν αναφερθεί δύο άλλα κρούσματα στη γειτονική Ουγκάντα.

Ο Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγιέσους, επικεφαλής του ΠΟΥ, κάλεσε την Τετάρτη τη διεθνή κοινότητα να βοηθήσει με κεφάλαια. Την ίδια στιγμή ο ΠΟΥ εργάζεται ήδη πάνω σε νέο σχέδιο για τον έλεγχο της επιδημίας, όπως είπε, το οποίο θα κοστίσει εκατό εκατομμύρια δολάρια. «Είναι καιρός ο κόσμος να ενημερωθεί και να βοηθήσει τις προσπάθειές μας. Πρέπει να συνεργαστούμε αλληλέγγυα με τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ) για να σταματήσουμε αυτή την επιδημία και να οικοδομήσουμε ένα καλύτερο σύστημα υγείας», δήλωσε ο Τέντρος στον Guardian.

Ο Τέντρος έκανε έκκληση στις χώρες να μην σφραγίσουν τα σύνορά τους ή να σταματήσουν τα ταξίδια στη ΛΔΚ, υποστηρίζοντας ότι αυτό θα έβλαπτε μόνο τις προσπάθειες να τερματιστεί η επιδημία.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι ένα χρόνο μετά την έναρξη της επιδημίας στο Βόρειο Κίβου, σημειώθηκαν 2.512 κρούσματα της νόσου και 676 θάνατοι, οι περισσότεροι από τους οποίους επιβεβαιώθηκαν. Αυτή είναι η δεύτερη μεγαλύτερη επιδημία του Έμπολα, μετά την επιδημία της Δυτικής Αφρικής, όπου 28.616 περιπτώσεις ασθενειών και 11.310 θάνατοι αναφέρθηκαν στη Γουινέα, τη Λιβερία και τη Σιέρρα Λεόνε μεταξύ 2014 και 2016.

Ο ΠΟΥ δεν ανησυχεί μόνο για την εμφάνιση του ιού στην Ουγκάντα και στα σύνορα της Ρουάντα, αλλά και για το ξέσπασμα πάλι στο Μπένι. «Η γεωγραφική επέκταση είναι τώρα 500 χιλιόμετρα», δήλωσε ο καθηγητής Robert Steffen, πρόεδρος της IHR emergency committee on Ebola στη ΛΔΚ.

Η δήλωση του ΠΟΥ επικροτήθηκε ευρέως από τους εμπειρογνώμονες του Έμπολα και τις οργανώσεις βοήθειας που αγωνίζονται για την επιδημία. «Αυτή είναι ίσως η πιο περίπλοκη επιδημία που έχει να αντιμετωπίσει ο κόσμος, αλλά η ανταπόκριση στη ΛΔΚ παραμένει εκτός ορίων και χωρίς αρκετούς πόρους. Είναι ζωτικής σημασίας η διεθνής υποστήριξη για να τερματιστεί η επιδημία. Αυτή πρέπει να περιλαμβάνει ενισχυμένες προσπάθειες διπλωματικής, δημόσιας υγείας, ασφάλειας, καθώς και την αποδέσμευση των απαραίτητων οικονομικών πόρων», δήλωσε ο Josie Golding.

Από τη μεριά του ο Larry Gostin, διευθυντής του Ινστιτούτου O’Neill στην Ουάσιγκτον, δήλωσε ότι η ανακοίνωση έδωσε το πιο ξεκάθαρο μήνυμα ότι ο ΠΟΥ χρειάζεται περισσότερους οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους.«Χωρίς μια απόκριση θα είναι αδύνατο να τεθεί υπό έλεγχο η επιδημία», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Κάλεσε μάλιστα για άμεση δράση. «Οι στρατηγικές όπως η ταυτοποίηση των περιπτώσεων, ο εμβολιασμός και η θεραπεία δεν μπορούν να επιτύχουν σε μια πολύπλοκη ανθρωπιστική κρίση όπως η κατάσταση στη ΛΔΚ. Οι εμπειρογνώμονες αντιμετωπίζουν έντονη βία μαζί με βαθιά δυσπιστία στην κοινότητα. Συχνά δεν μπορούν να εισέλθουν στις περιοχές που υπάρχουν κρούσματα λόγω της κλιμάκωσης της βίας. Παράλληλα, δεν μπορούν να ταυτοποιήσουν τις περιπτώσεις και να προχωρήσουν στην θεραπεία, καθώς οι οικογένειες κρύβουν τους άρρωστους. Δεν υπήρξε σαφής στρατηγική για να σπάσει ο φαύλος κύκλος των ασθενειών, της βίας και της δυσπιστίας».

Οι ενεργές ένοπλες δυνάμεις σε συνδυασμό με την βαθιά έλλειψη εμπιστοσύνης για τους υπαλλήλους στον τομέα της υγείας μεταξύ των τοπικών κοινοτήτων στην περιοχή έχουν παρεμποδίσει τις προσπάθειες για την εξόντωση του ιού. Από την έναρξη της επιδημίας, σημειώθηκαν πάνω από 100 επιθέσεις σε εργαζόμενους στον τομέα της υγείας και στα κέντρα θεραπείας του ιού. Μερικοί ήταν αυθόρμητοι, τροφοδοτούμενοι από δυσπιστία και ζήλια. Άλλοι, όπως και η καύση των θεραπευτικών κέντρων, μελετήθηκαν και οργανώθηκαν από ομάδες επαναστατών. Μάλιστα άγνωστοι σκότωσαν δύο εργαζόμενους στον τομέα της υγείας κοντά στο Mukulia στο Βόρειο Κίβου το περασμένο Σαββατοκύριακο. Πρόκειται για το τελευταίο περιστατικό σε μια σειρά επιθέσεων εναντίον ιατρικού προσωπικού ή μονάδων υγείας.

Την περίοδο των αναταραχών αυτών, οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας έχουν εμβολιάσει περίπου 160.000 άτομα. Το εμβόλιο είναι πειραματικό αλλά εκτιμάται ότι είναι 97,5% αποτελεσματικό και, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, μπορεί να προστατεύσει ένα άτομο για έως και 12 μήνες.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι μόνο τέσσερις φορές στο παρελθόν έχει κηρύξει ο ΠΟΥ «κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία»: το 2009 για τη γρίπη Η1Ν1, το 2014 για την πολιομυελίτιδα, την ίδια χρονιά για την επιδημία του Έμπολα που σκότωσε 11.300 ανθρώπους σε τρεις χώρες της Δυτικής Αφρικής και το 2016 για τον ιό Ζίκα.

Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τον Έμπολα

Ο αιμορραγικός πυρετός Έμπολα είναι μια σπάνια, σοβαρή, συχνά θανατηφόρος ιογενής λοίμωξη. Η νόσος προσβάλλει ανθρώπους και άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά (π.χ. πιθήκους, γορίλες, χιμπατζήδες). Ο ιός εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1976, σε ένα χωριό κοντά στον ποταμό Έμπολα στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και συγχρόνως στο Σουδάν. Η προέλευση του ιού είναι άγνωστη, ωστόσο «αποθήκη» του ιού στη φύση θεωρούνται ορισμένα είδη φρουτοφάγων νυχτερίδων που ενδημούν στην Αφρική.

Πως μεταδίδεται;

Στην πραγματικότητα, αρκεί μια χειραψία με ιδρωμένα χέρια για να μεταδοθεί η ασθένεια. Ο ιός μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο με σωματικά υγρά (σάλιο, ούρα, αίμα, σπέρμα κλπ), με στενή, άμεση επαφή αλλά και με έμμεση επαφή με αντικείμενα (ρούχα, σεντόνια, χρησιμοποιημένες βελόνες) που έχουν μολυνθεί από σωματικά υγρά ασθενών. Οι ασθενείς θεωρούνται μολυσματικοί από τη στιγμή που παρουσιάζουν συμπτώματα. Η ασθένεια μεταδίδεται, επίσης, μέσω της άμεσης επαφής με αίμα και άλλα σωματικά υγρά από μολυσμένα άγρια ζώα, νεκρά ή ζωντανά, όπως π.χ. πιθήκους, γορίλες, αντιλόπες και νυχτερίδες.

Ο ιός Έμπολα δεν μεταδίδεται μέσω του αέρα, όπως η γρίπη ή η φυματίωση, ενώ τα συμπτώματα εκδηλώνονται από δύο έως και 21 ημέρες μετά την έκθεση στον ιό, συνήθως μέσα σε 8 – 10 ημέρες.

Τα συμπτώματα

Η νόσος μπορεί να εκδηλωθεί με πυρετό, έντονους μυϊκούς πόνους, αίσθηση αδυναμίας, πονοκέφαλο και πονόλαιμο. Το επόμενο στάδιο της ασθένειας περιλαμβάνει εμετό, ναυτία, διάρροια, ανορεξία, κοιλιακό πόνο, εξάνθημα και δυσλειτουργία του ήπατος και των νεφρών. Μερικοί ασθενείς εμφανίζουν, επίσης, αιμορραγικές εκδηλώσεις εσωτερικών και εξωτερικών οργάνων (π.χ. αιμορραγίες από τη μύτη, τα ούλα, το δέρμα, αίμα στα εμέσματα ή/και στα κόπρανα, αιμορραγίες στα σημεία των ενέσεων) και πολυοργανική ανεπάρκεια. Η θνητότητα της νόσου κυμαίνεται από 25% έως 90%, ανάλογα με το είδος του ιού.

Υπάρχει θεραπεία ή εμβόλιο;

Δεν υπάρχει προς το παρόν ειδικό εμβόλιο ή θεραπεία για την ασθένεια, αν και πολλές επιστημονικές ομάδες ανά τον κόσμο αναπτύσσουν και χορηγούν σε πειραματικό επίπεδο διάφορα θεραπευτικά σχήματα. Σε κάθε περίπτωση, η αγωγή είναι σήμερα υποστηρικτική και συμπτωματική.

Ποιος είναι ο κίνδυνος να μολυνθώ από τον ιό Έμπολα και πως μπορώ να προφυλαχθώ;

Ακόμα και αν ζείτε ή έχετε ταξιδέψει σε περιοχές που έχουν πληγεί από την τρέχουσα επιδημία στην Δυτική Αφρική (Γουϊνέα, Λιβερία, Σιέρρα Λεόνε, Νιγηρία), ο κίνδυνος μόλυνσης από τον ιό Έμπολα είναι εξαιρετικά χαμηλός, εκτός εάν έχετε εκτεθεί σε αίμα ή άλλα σωματικά υγρά νεκρού ή ζωντανού μολυσμένου ατόμου ή ζώου.

Η συνήθης κοινωνική επαφή σε δημόσιους χώρους με άτομα που δεν φαίνεται να είναι άρρωστα δεν ενέχει κίνδυνο μετάδοσης του ιού Έμπολα. Δεν κινδυνεύετε να μολυνθείτε από τον ιό Έμπολα ανταλλάσσοντας χρήματα ή αγαθά, ή κολυμπώντας σε πισίνα. Ο ιός Έμπολα δεν μεταδίδεται με το τσίμπημα των κουνουπιών. Ο ιός Έμπολα σκοτώνεται εύκολα με το καλό πλύσιμο με σαπούνι, χλωρίνη (αραίωση 1:10), τα συνήθη αντισηπτικά/απολυμαντικά ή το στέγνωμα κάτω από τον ήλιο. Το πλύσιμο των ρούχων που έχουν μολυνθεί με βιολογικά υγρά σε πλυντήριο με απορρυπαντικό σε υψηλή θερμοκρασία μπορεί να εξουδετερώσει τον ιό Έμπολα. Ο ιός δεν επιζεί για μεγάλο χρονικό διάστημα σε επιφάνειες που είναι εκτεθειμένες στον ήλιο ή έχουν στεγνώσει.

Έχω ταξιδέψει πρόσφατα σε χώρα όπου παρουσιάστηκαν κρούσματα της νόσου. Τι πρέπει να προσέξω;

Ο κίνδυνος να έχετε εκτεθεί στον ιό Έμπολα είναι εξαιρετικά χαμηλός. Ωστόσο: Σε περίπτωση που εμφανίσετε πυρετό, ανεξήγητο αίσθημα κόπωσης, πόνους στους μυς και τις αρθρώσεις, διάρροια ή άλλα σοβαρά συμπτώματα μετά την επιστροφή σας από τις χώρες/περιοχές που αναφέρουν κρούσματα ή έχετε εκτεθεί άμεσα σε σωματικά υγρά νεκρού ή ζωντανού μολυσμένου ατόμου ή ζώου, καθώς και αν είχατε χωρίς προφυλάξεις σεξουαλική επαφή με ασθενή που έχει αναρρώσει από αιμορραγικό πυρετό, αναζητήστε αμέσως ιατρική εκτίμηση και φροντίδα, αναφέροντας το ιστορικό των ταξιδιών σας. Οι ειδικοί τονίζουν ότι, τα συμπτώματα αυτά μπορεί να οφείλονται σε άλλη ασθένεια, όπως π.χ. ελονοσία, η οποία απαιτεί άμεση διάγνωση και θεραπεία.