Περίπου ένας στους έξι ενήλικες, δηλαδή, το 17,5% του πληθυσμού σε όλο τον κόσμο έχει προβλήματα γονιμότητας σήμερα. Οι αιτίες που βρίσκονται πίσω από το ιατρικό αυτό πρόβλημα που απασχολεί εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, πληθαίνουν όπως αυξάνονται και τα ποσοστά, γι’ αυτό και η διερεύνησή τους αποτελούν μια από τις προτεραιότητες των ειδικών. Η κοιλιοκάκη είναι μια αυτοάνοση διαταραχή του λεπτού εντέρου που εμφανίζεται σε γενετικά προδιατεθειμένα άτομα όλων των ηλικιών από τη μέση βρεφική ηλικία και πυροδοτείται από τη δυσανεξία στη γλουτένη.

Η πρώτη έρευνα που συσχέτισε την υπογονιμότητα με την κοιλιοκάκη δημοσιεύτηκε το 1970. Όπως επισημαίνει η ειδική στη Βιοϊατρική  Belén Monge Ochoa από το Πανεπιστήμιο San Jorge της Σαραγόσας σε άρθρο της στο The Conversation, σήμερα πολλά διαγνωστικά πρωτόκολλα για την νόσο αυτή αναφέρουν τα προβλήματα αναπαραγωγής ως μία από τις πολλές εκδηλώσεις της κοιλιοκάκης .

Ωστόσο, συνήθως δεν πραγματοποιούνται διαγνωστικές εξετάσεις για κοιλιοκάκη σε ζευγάρια που δυσκολεύονται να αποκτήσουν παιδιά. Και παρόλο που υπάρχουν μελέτες που υποδεικνύουν μια σχέση μεταξύ κοιλιοκάκης και υπογονιμότητας, η σχετική εξέταση δεν έχει ακόμη καθιερωθεί στην ιατρική ρουτίνα.

Κοιλιοκάκη ή  δυσανεξία στη γλουτένη;

Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, η κοιλιοκάκη έχει εξελιχθεί από μια σπάνια και σχεδόν αποκλειστική παιδική πάθηση σε ένα από τα πιο κοινά αυτοάνοσα νοσήματα σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ας δούμε, όμως, ποια είναι η διαφορά μεταξύ της κοιλιοκάκης και της δυσανεξίας στη γλουτένη. Στην πρώτη περίπτωση, το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά αρνητικά σε αυτή την πρωτεΐνη, η οποία υπάρχει σε δημητριακά όπως το σιτάρι, το κριθάρι και η σίκαλη. Προκαλεί πεπτικά συμπτώματα όπως κοιλιακούς πόνους, διάρροια κ.α. και εξωπεπτικά συμπτώματα όπως αναιμία, απάθεια, κούραση, επανειλημμένες αποβολές, προβλήματα γονιμότητας, ηπατικές διαταραχές κ.λπ. Μερικές φορές δεν υπάρχουν κλινικές εκδηλώσεις, γεγονός που περιπλέκει τη διάγνωση.

Στην περίπτωση της δυσανεξίας, η κατάποση γλουτένης προκαλεί – στις περισσότερες περιπτώσεις – μόνο πεπτικά συμπτώματα. Το ανοσοποιητικό σύστημα δεν εμπλέκεται και δεν υπάρχουν γενετικοί δείκτες ή μακροπρόθεσμες συνέπειες. Σε πολλές περιπτώσεις, η διάγνωση γίνεται συχνά με αποκλεισμό και είναι κάπως συγκεχυμένη.

Οι συνέπειες στη γονιμότητα

Η πρόσληψη γλουτένης από μόνη της, είτε πρόκειται για άτομα με κοιλιοκάκη είτε για άτομα με δυσανεξία στη γλουτένη, δεν μπορεί να αποτρέψει άμεσα μια εγκυμοσύνη ή να προκαλέσει αποβολές. Αυτό που κάνει είναι ότι προκαλεί μια ανοσολογική αντίδραση με επιπτώσεις όχι μόνο στο γαστρεντερικό, αλλά και σε ορμονικό επίπεδο, μεταβάλλοντας τα επίπεδα των ορμονών που ελέγχουν τον κύκλο της ωορρηξίας δηλαδή τις ορμόνες FSH, LH, τα οιστρογόνα και την προγεστερόνη.

Οι πάσχοντες πάσχουν από δυσαπορρόφηση σιδήρου και φυλλικού οξέος, ανωμαλίες στη λειτουργία του υποθαλάμου και της υπόφυσης έλεγχο της λειτουργίας των γονάδων (ωοθήκες και όρχεις) ή ανεπάρκεια βιταμινών. Οι ελλείψεις αυτές μπορεί να εμφανιστούν σε άτομα που πάσχουν από κοιλιοκάκη καθώς και σε ανθρώπους που έχουν διαγνωστεί με δυσανεξία στη γλουτένη.

Έτσι, τα ζευγάρια που βιώνουν μια ανεξήγητη υπογονιμότητα, ίσως θα πρέπει να κάνουν εξετάσεις για κοιλιοκάκη ή δυσανεξία στη γλουτένη. Η κατάλληλη θεραπεία θα μπορούσε να βοηθήσει στην αποκατάσταση της γονιμότητας.

Η καθυστερημένη εμμηναρχή, οι επαναλαμβανόμενες αποβολές, οι πρόωρες γεννήσεις, η πρόωρη εμμηνόπαυση και οι δυσκολίες γονιμότητας είναι πιο συχνές σε γυναίκες που πάσχουν από κοιλιοκάκη και δεν  έχουν λάβει την κατάλληλη θεραπεία. Πίσω από επαναλαμβόμενες αποβολές χωρίς προφανή αιτία  θα μπορούσε να βρίσκεται μια αδιάγνωστη και συνεπώς μη θεραπευμένη κοιλιοκάκη.

Αυτό συμβαίνει διότι τα αντισώματα που απελευθερώνονται στον οργανισμό όταν έρχονται σε επαφή με τη γλουτένη βλάπτουν τον τροφοβλαστικό ιστό του πλακούντα, πράγμα που στερεί στο έμβρυο τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για τη σωστή ανάπτυξή του, οδηγώντας ενδεχομένως σε αποβολή.

Σε μη θεραπευμένους άνδρες ασθενείς με κοιλιοκάκη, έχει αναφερθεί υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης ανικανότητας και ανωμαλιών στον αριθμό των σπερματοζωαρίων, αμφότερες αιτίες υπογονιμότητας.

Τι να κάνετε

Το πρώτο που πρέπει να γίνει είναι μια σειρά εξετάσεων για να δείτε εάν πάσχετε ή όχι από κοιλιοκάκη ή δυσανεξία στη γλουτένη. Εάν υπάρχουν συμπτώματα που υποδηλώνουν κοιλιοκάκη, τότε είναι απαραίτητο να γίνει έλεγχος για αντισώματα που σχετίζονται με την κοιλιοκάκη. Αν οι εξετάσεις αυτές είναι αρνητικές αλλά τα συμπτώματα επιμένουν, θα πρέπει να διενεργηθεί γονιδιακός έλεγχος και, εάν είναι θετική, θα πρέπει να διενεργηθεί βιοψία του εντέρου αναφέρει το άρθρο στο The Conversation. Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας θα πρέπει να ακολουθήσετε μια δίαιτα χωρίς γλουτένη για τουλάχιστον έξι μήνες.

Αν υπάρχει θετική διάγνωση, η θεραπεία τόσο για την κοιλιοκάκη όσο και για τη δυσανεξία είναι ο αποκλεισμός της γλουτένης από τη διατροφή. Στην περίπτωση της κοιλιοκάκης, αυτό πρέπει να γίνεται εφ’ όρου ζωής. Στην περίπτωση της δυσανεξίας, πρέπει επίσης να ακολουθηθεί δίαιτα χωρίς γλουτένη, αλλά μπορούν να εισαχθούν μικρές ποσότητες της πρωτεΐνης για να δοκιμαστεί πόσο μπορεί να ανεχθεί ο ασθενής χωρίς να εμφανιστούν συμπτώματα.

Όλο και περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι η κοιλιοκάκη και η υπογονιμότητα μπορεί να συσχετίζονται, εφόσον δεν υπάρχει διάγνωση και  συνεπώς θεραπεία. Όταν υπάρχει υποψία υπογονιμότητας χωρίς προφανή αιτία, είναι ζωτικής σημασίας η διενέργεια εξετάσεων. Οι ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπεία με δίαιτα χωρίς γλουτένη έχουν τις ίδιες πιθανότητες κύησης με  ανθρώπους που δεν πάσχουν από τη νόσο.