Καθώς η εξάρτησή μας από την τεχνολογία εντείνεται και οι καταστροφικές για την προστασία της ιδιωτικής ζωής μας συνέπειες αρχίζουν να έρχονται στο φως, βλέπουμε να επιστρέφει στο προσκήνιο μια κλασική θεματική της επιστημονικής φαντασίας. Αυτή δεν είναι άλλη από την άνοδο των ρομπότ. Έτσι, ένα νέο, δημοφιλές ρεύμα τηλεοπτικών εκπομπών, ταινιών και βιντεοπαιχνιδιών ασχολείται με το ερώτημα του τι θα συμβεί εάν αναπτύξουμε την απαραίτητη τεχνολογία για τη δημιουργία μηχανών κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσίν μας.

Σε ένα εντελώς δυστοπικό πλαίσιο, η δημοφιλής σειρά Westworld υποστηρίζει ότι αν μπορούσαμε να αναπτύξουμε ρεαλιστικά ανδροειδή, θα θέλαμε να τα βιάσουμε και να τα δολοφονήσουμε για την προσωπική μας διασκέδαση. Στην ταινία Blade Runner 2049, τα ανδροειδή έχουν αντικαταστήσει τους ανθρώπους ως εργάτες του σεξ, αλλά και ως χειρωνακτικούς εργάτες. Στο βιντεοπαιχνίδι Detroit: Become Human που κυκλοφόρησε πρόσφατα, τα ανδροειδή που πρωταγωνιστούν μπορεί να είναι από καθαρίστριες μέχρι αστέρες της ποπ μουσικής, ενώ είναι πανταχού παρόντα στο σπίτι και στην πόλη.

Η σημερινή τάση της μυθιστοριογραφίας των ανδροειδών επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει όταν η διάκριση μεταξύ ανθρώπου και μηχανής γίνεται θολή. Πότε έχουν δικαιώματα τα ρομπότ; Όταν φτάνουν σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο νοημοσύνης ή μήπως όταν αναπτύξουν την ικανότητα για συγκίνηση, δημιουργικότητα και ελεύθερη βούληση; Κατά τον ψυχρό πόλεμο, όταν πιστεύαμε ότι οι μηχανές θα μπορούσαν να μας σκοτώσουν ανά πάσα στιγμή έχοντας τη μορφή πυρηνικών όπλων, τα ρομπότ που αποτελούσαν εφιάλτη για την ανθρωπότητα ήταν αμείλικτες μηχανές θανάτου, όπως ο Terminator ή ο RoboCop – ή ήταν στρατιωτικά ανδροειδή που κυνηγούν τους τελευταίους επιζήσαντες ανθρώπους, όπως στο Metalhead, ένα πρόσφατο επεισόδιο της δημοφιλούς και βραβευμένης σειράς Black Mirror. Σήμερα που η τεχνολογία είναι παρούσα στη ζωή μας όσο ποτέ άλλοτε, η ανθρωπότητα ανησυχεί ότι οι μηχανές μπορούν να τη βλάψουν με άλλο τρόπο, αυτή τη φορά υιοθετώντας ρόλους που στο παρελθόν ανήκαν αποκλειστικά σε αυτή.

Μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, η Google απέδειξε ότι το ρομπότ-βοηθός σπιτιού δικής της κατασκευής είναι σε θέση να πραγματοποιήσει μια φυσική συνομιλία με έναν άνθρωπο μέσω τηλεφώνου, για να κλείσει ραντεβού για ένα κούρεμα ή να κάνει μια κράτηση εστιατορίου. Εντυπωσιακό είναι μάλιστα το γεγονός ότι η συνομιλία αυτή συμπληρώνεται από ρεαλιστικά επιφωνήματα που θα χρησιμοποιούσε υπό κανονικές συνθήκες ένα πραγματικός άνθρωπος. 

Η ανθρωπότητα, με αυτά τα δεδομένα, ανησυχεί ολοένα και περισσότερο για το τι θα συμβεί εάν αυτές οι μηχανές γίνουν ακριβώς όπως οι άνθρωποι. Ο Adam Williams, σεναριογράφος του βιντεοπαιχνιδιού Detroit: Become Human, πιστεύει ότι η ανάπτυξη και η εξέλιξη του αισθήματος της ανθρώπινης συγκίνησης είναι πιο ανησυχητικό σενάριο από την ιδέα του να στραφούν τα ρομπότ ενάντια στον άνθρωπο. «Είναι μια πιο λεπτή απειλή για την ιερότητα του ανθρώπινου είδους, αναφέρει στο Guardian. «Το συναίσθημα είναι κάτι που οι άνθρωποι διατηρούμε μόνο για εμάς: το βάθος του συναισθήματος είναι αυτό που χρησιμοποιούμε για να δικαιολογήσουμε την υπεροχή της ανθρώπινης ζωής. Αν ένα μηχάνημα είναι ικανό να αισθάνεται, αυτό δεν το κάνει επικίνδυνο όπως ένα ρομπότ τύπου Terminator, αλλά με την έννοια της στρέβλωσης αυτού που αντιλαμβανόμαστε ως ανθρώπινο».

Στο βιντεοπαιχνίδι, τα ανδροειδή που χρησιμοποιούνται για τις δουλειές του σπιτιού και έχουν υποστεί κακομεταχείριση από τους ανθρώπους, αρχίζουν να επαναστατούν, συγκροτούνται σε ομάδες και διεκδικούν από κοινού τα δικαιώματά τους. Δεν είναι πρωτότυπα τέτοιου είδους σενάρια, όμως τα σημερινά βιντεοπαιχνίδια είναι τόσο αληθοφανή που αποτελούν μια καλή δοκιμασία για το πόσο άνετα αισθανόμαστε με τα ανδροειδή που προσιδιάζουν σε ανθρώπους. Οι χαρακτήρες του παιχνιδιού, που ερμηνεύονται από πραγματικούς ηθοποιούς, φαίνονται σχεδόν ίδιοι με πραγματικούς ανθρώπους.

Η Anouk van Maris, ειδική σε θέματα ρομποτικής που ερευνά την ηθική αλληλεπίδραση των ανθρώπων με αυτά, έχει διαπιστώσει ότι το επίπεδο άνεσης με τα ρομπότ ποικίλλει σημαντικά, ανάλογα με την τοποθεσία και το πολιτιστικό πλαίσιο. «Εξαρτάται από το τι περιμένει κανείς από αυτά. Μερικοί άνθρωποι τα αγαπούν, άλλοι θέλουν να τρέξουν μακριά μόλις αρχίσουν να κινούνται», αναφέρει. «Το πλεονέκτημα ενός ρομπότ που μοιάζει με άνθρωπο είναι ότι οι άνθρωποι αισθάνονται πιο άνετα με το να είναι κοντά τους και είναι ευκολότερο να επικοινωνήσουν μαζί του. Το μεγάλο μειονέκτημα είναι ότι περιμένουμε να είναι σε θέση να κάνει ανθρώπινα πράγματα και αυτό δεν μπορεί».

Στην Ιαπωνία, όπου η πίστη στα πνεύματα ίσως κάνει τους ανθρώπους πιο άνετους με την ιδέα ότι ένα τέτοιο μπορεί να κατοικήσει κάτι που δεν είναι ανθρώπινο, τα ρομπότ χρησιμοποιούνται ήδη ως βοηθοί καταστημάτων, σε σπίτια φροντίδας ηλικιωμένων και σε σχολεία. Η Ιαπωνία είναι ο παγκόσμιος ηγέτης στη ρομποτική και η ζήτηση είναι μεγάλη για ρομπότ που θα μπορούσαν δυνητικά να βοηθήσουν στην κάλυψη του ελλείμματος στη νοσηλευτική φροντίδα. Η χώρα φιλοξενεί την ανατριχιαστική για πολλούς Erica, το πιο ρεαλιστικό γυναικείο ρομπότ και την Azuma της εταιρίας Gatebox AI, ένα ολογραφικό κορίτσι που συνδυάζει τη λειτουργικότητα της βοήθειας στο σπίτι, με μια χαριτωμένη εμφάνιση anime και μια προσομοιούμενη προσωπικότητα.

Στην Ευρώπη, αντιθέτως, οι πολίτες σε γενικές γραμμές δεν αισθάνονται άνετα με την ιδέα ενός ρομπότ που απαιτεί αλληλεπίδραση με τους ίδιους. «Σε μια επιστημονική μελέτη, οι συμμετέχοντες ερωτήθηκαν αν θα ήταν ηθικά αποδεκτό τα παιδιά να έχουν επαφή με ένα ρομπότ που θα μπορούσε να αλληλεπιδρά με αυτά», αναφέρει η Van Maris. «Μόνο το 40% το θεωρούσε αποδεκτό». Αυτό εξηγεί και το γεγονός ότι οι αμερικανικές εταιρείες σχεδιάζουν τα ρομπότ τους για βοήθεια στο σπίτι με τέτοιο τρόπο, ώστε να μοιάζουν με μαύρα κουτιά και να παράγουν ήχους σαν αυτούς των υπολογιστών.

«Ένα μηχάνημα μπορεί να παρουσιάζει ανθρώπινες ιδιότητες και να μην θεωρείται ιδιαίτερα αμφιλεγόμενο εάν αυτό δεν φαίνεται ανθρώπινο οπτικά», αναφέρει ο Williams. «Αυτό είναι το ενδιαφέρον. Αυτό που φοβίζει τους ανθρώπους δεν είναι η δυνατότητα του Google Assistant να παίρνει τηλέφωνο, αλλά το γεγονός ότι ακούγεται σαν άνθρωπος και είναι δύσκολο να το ξεχωρίσεις από έναν πραγματικό άνθρωπο».

Ορισμένοι εμπειρογνώμονες ρομποτικής, συμπεριλαμβανομένου του Robert Fisher του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, θεωρούν ότι η έννοια των ανθρωπόμορφων ρομπότ είναι παρεξηγημένη. «Δεν νομίζω ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα φτάσει ποτέ σε ανθρώπινο επίπεδο», αναφέρει ο Fisher. «Βάζουμε τους εαυτούς μας σε μια δύσκολη κατάσταση, στην προσπάθεια να προσποιηθούμε ότι είναι ανθρώπινα όντα ή ότι μοιάζουν με εμάς. Ίσως είναι καλύτερα να μην το κάνουμε αυτό. Τα ρομπότ του σεξ είναι ίσως η μόνη περίπτωση όπου υπάρχει λόγος να έχουν ανθρώπινη όψη».

Αν λάβουμε υπόψη μας το Westworld και το Detroit: Become Human, ίσως να είναι καλύτερη επιλογή το να μοιάζουν οι μελλοντικοί μας βοηθοί- ρομπότ περισσότερο με το Wall-E ή τον R2-D2 του Star Wars από ό,τι με το Data του Star Trek ή τον Pris του Blade Runner!

Απόδοση από το Guardian