Tον επαναπρογραμματισμό ενήλικων κυττάρων ώστε να συμπεριφέρονται ως εμβρυακά βλαστικά χωρίς τη χρήση ιών πέτυχε, για πρώτη φορά παγκοσμίως, ο ελληνικής καταγωγής επίκουρος καθηγητής Παιδιατρικής Ογκολογίας κ. Ηλίας Ζαμπίδης μαζί με τους συνεργάτες του, στο Ινστιτούτο Κυτταρικής Μηχανικής του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς στη Βαλτιμόρη των ΗΠΑ.

Ads

Ο κ. Ζαμπίδης, σε συνέντευξή του στο «ΤΟ ΒΗΜΑ» μίλησε γι’ αυτή την επιτυχία.

Με την εφαρμογή αυτής της μεθόδου ο κ. Ζαμπίδης και οι συνεργάτες του, πέτυχαν να δημιουργήσουν πλήρως λειτουργικά κύτταρα της καρδιάς, με ποσοστά αποτελεσματικότητας της τάξεως 95%, τη στιγμή που με τη συμβατική μέθοδο τα αντίστοιχα ποσοστά επιτυχίας στη μετατροπή των πολυδύναμων κυττάρων σε καρδιακά δεν ξεπερνούν το 20%. «Μετατρέψαμε τη συνταγή από μια πολύπλοκη σούπα μινεστρόνε σε μια απλή ιαπωνική σούπα μίσο με σόγια», ανέφερε ο ίδιος.

Στηριζόμενος στη λογική ότι τα βλαστικά κύτταρα μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο, είτε για το καλό είτε για το κακό του οργανισμού, ο Έλληνας καθηγητής δημιούργησε πριν από τρία χρόνια ένα εργαστήριο μέσα στο Τζονς Χόπκινς το οποίο επικεντρώνεται ακριβώς στην έρευνα των εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων με στόχο την κατανόηση του καρκίνου.

Σε πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο «PLoS ONE», η ερευνητική ομάδα ασχολήθηκε με τα κύτταρα της καρδιάς. Αυτό που πέτυχαν οι ερευνητές του Τζονς Χόπκινς ήταν η δημιουργία κυττάρων iPS. To πρόβλημα με τη συμβατική μέθοδο δημιουργίας των κυττάρων iPS, είναι ότι προκειμένου να γίνει γονιδιακή παρέμβαση στα ενήλικα κύτταρα, ώστε να επαναπρογραμματιστούν και να αποκτήσουν τις ιδιότητες των εμβρυϊκών βλαστικών, χρησιμοποιούνται ιοί που μεταφέρουν τα κατάλληλα γονίδια στον οργανισμό. Οι ιοί όμως αυτοί συνδέονται με κινδύνους καρκινογένεσης.

Χρησιμοποίησαν, λοιπόν, ανθρώπινα ενήλικα βλαστικά κύτταρα του αίματος για τον επαναπρογραμματισμό για δύο κυρίως λόγους. Αρχικά, για να μπορούν να ληφθούν με πιο απλό τρόπο από τους ασθενείς μέσω μίας αιμοληψίας ή μέσω λήψης δείγματος μυελού των οστών Εν συνεχεία, επειδή μπορούν, όπως όλα δείχνουν, να επαναπρογραμματιστούν ευκολότερα από τα δερματικά κύτταρα που χρησιμοποιούνται κατά κόρον αυτή τη στιγμή.

Οι ερευνητές αντικατέστησαν τους ιούς με πλασμίδια, μόρια DNA που έχουν την ιδιότητα να εισέρχονται στα κύτταρα και έπειτα από μικρό χρονικό διάστημα να «εξαλείφονται». Το μεγάλο πλεονέκτημα των πλασμιδίων είναι ότι δεν προκαλούν καρκινογένεση, αφού εκφράζονται μέσα στο κύτταρο για πολύ συγκεκριμένο και μικρό χρονικό διάστημα – περίπου μιας εβδομάδας. Δεν ενσωματώνονται στο γονιδίωμα του οργανισμού του λήπτη, όπως συμβαίνει με τους ιούς, αλλά σταδιακά αποσυντίθενται.

Το δεύτερο σημαντικό επίτευγμα αυτής της μελέτης ήταν ότι δόθηκε λύση στο πρόβλημα που αφορούσε τη μετατροπή των κυττάρων iPS σε καρδιακά κύτταρα. Ως τώρα η μετατροπή πολυδύναμων κυττάρων – είτε iPS είτε εμβρυϊκών βλαστικών – σε κύτταρα της καρδιάς δεν ήταν ιδιαιτέρως αποτελεσματική. Για την ακρίβεια, δεν ξεπερνούσε το 10%-20%. Με τη μέθοδο της ομάδας του κ. Ζαμπίδη άγγιξε το 95% – σχεδόν όλα τα πολυδύναμα κύτταρα μετατράπηκαν σε κύτταρα της καρδιάς.

Για να επιτευχθεί αυτό, η ερευνητική ομάδα επιχείρησε να μιμηθεί τις συνθήκες που επικρατούν μέσα στη μήτρα, όταν τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα διαφοροποιούνται σε πλήθος κυτταρικούς τύπους. Χαμηλά επίπεδα οξυγόνου αλλά και οι κατάλληλοι παράγοντες ανάπτυξης ανάλογα με το στάδιο της διαδικασίας κατά την οποία τα πολυδύναμα κύτταρα μετατρέπονται σε κύτταρα της καρδιάς.«Πιστεύω ότι αυτή η κατά το δυνατόν πιστή αντιγραφή των συνθηκών που επικρατούν στη μήτρα μάς χάρισε τα τόσο υψηλά ποσοστά αποτελεσματικότητας», επισήμαντε ο κ. Ζαμπίδης.

Οι στόχοι της ερευνητικής ομάδας με επικεφαλής τον κ. Ζαμπίδη, όπως αναφέρει ο ίδιος, δεν περιορίζονται στη μετατροπή πολυδύναμων κυττάρων μόνο σε κύτταρα της καρδιάς αλλά και σε κύτταρα των αγγείων για την αντιμετώπιση εγκεφαλικών, σε κύτταρα του αμφιβληστροειδούς για αντιμετώπιση ασθενειών του χιτώνα που μπορεί να οδηγήσουν σε τύφλωση, αλλά και σε κύτταρα του αίματος για την αντιμετώπιση νόσων όπως η δρεπανοκυτταρική αναιμία και η θαλασσαιμία.

Τέλος, όπως χαρακτηριστικά σχολιάζει ο κ. Ζαμπίδης για τα βλαστικά κύτταρα και τους μηχανισμούς δράσης τους, έχουν την ικανότητα με τη σωστή χρήση να επιλύσουν όλα τα προβλήματα και τις αρρώστιες που αντιμετωπίζει ο ανθρώπινος οργανισμός. «Αν καταφέρει ο άνθρωπος και κατανοήσει πως ακριβώς ένα ενήλικο κύτταρο μπορεί να γυρίσει πίσω τον χρόνο και να φθάσει στην ηλικία που είχε μέσα στην μήτρα, τότε θα έχει βρει το μυστικό της γήρανσης. Αν μπορούμε να πάμε από το ωμέγα στο άλφα, τότε θα μπορούμε να πάμε και από το ωμέγα στο γιώτα της ζωής. Αυτή θα είναι η επόμενη επανάσταση της ιατρικής, η οποία εκτιμώ ότι θα συντελεστεί μέσα στην επόμενη δεκαετία».