Καμπανάκι, για την Ελλάδα και άλλα κράτη μέλη, έκρουσε η επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων ΕΕ Ίλβα Γιόχανσεν μετά τις καταγγελίες και τα οπτικοακουστικά ντοκουμέντα για βίαιες πρακτικές απώθησης προσφύγων στα σύνορα τους. Οι αποκαλύψεις με δυνάμεις μασκοφόρων και λιμενικών που απομακρύνουν με βία και διώχνουν μακριά στη θάλασσα λέμβους με πρόσφυγες έχουν τραβήξει την προσοχή των Βρυξελλών, φέρνοντας τη δαμόκλειο σπάθη ακόμα και κυρώσεων πάνω από την Ελλάδα.

Ads

Τις αποκαλύψεις για τις πρακτικές ιδιαίτερα της Κροατίας και τη Ελλάδας έκανε το γερμανικό SPIEGEL μετά από μεγάλη έρευνα στις εν λόγω χώρες όπου συγκέντρωσε σε συνεργασία με άλλους φορείς όγκο οπτικοακουστικού υλικού. Τα δημοσιεύματα αυτά έρχονται στο φως την ίδια στιγμή που η Ελλάδα είναι ανάμεσα στις 12 χώρες της ΕΕ που καλούν με επιστολή τους –όπως αποκάλυψε το POLITICO- τις Βρυξέλλες να αυστηροποιήσουν τα συνοριακά μέτρα κατά προσφύγων και μεταναστών ενόψει  της συζήτησης για τη μεταρρύθμιση του κώδικα συνόρων του Σένγκεν, ο οποίος διέπει τον κοινό ταξιδιωτικό χώρο της Γηραιάς Ηπείρου. Στην επιστολή των 12 κρατών μελών επί της ουσίας ζητείται η νομιμοποίηση των βίαιων επαναπροωθήσεων και η χρηματοδότηση «φυσικών εμποδίων» με ευρωπαϊκά κονδύλια. 

Διαβάστε επίσης: Ελλάδα και άλλες 11 χώρες ζητούν «νομιμοποίηση επαναπροωθήσεων» και χρηματοδότηση «φυσικών εμποδίων»

Όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα του SPIEGEL, τους τελευταίους μήνες το Αιγαίο έχει μετατραπεί σε πεδίο μάχης ενώ ηχογραφημένα οπτικά ντοκουμέντα που τραβήχτηκαν από πρόσφυγες και την τουρκική ακτοφυλακή δείχνουν πώς κλιμακώνεται η βία. Άνδρες που φορούν κουκούλες μαχαιρώνουν τις βάρκες των προσφύγων με άγκιστρα ρίχνοντας προειδοποιητικά πυρά. Η ακτοφυλακή ρυμουλκεί πρόσφυγες με πορτοκαλί σωσίβια προς την Τουρκία και τους αφήνει στη θάλασσα, σύμφωνα με μαρτυρίες προσφύγων. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα επικίνδυνη και παράνομη μορφή pushback.

Ads

Η έρευνα που έκανε το SPIEGEL, σε συνεργασία με άλλους φορείς και ΜΜΕ, διήρκεσε έναν χρόνο και –όπως αναφέρει- δεν υπάρχει πλέον καμία αμφιβολία ότι οι απωθήσεις γίνονται από πλοία της ελληνικής ακτοφυλακής, ακόμη και αν η κυβέρνηση ισχυρίζεται το αντίθετο.



* Βίντεο με σκάφος του ελληνικού λιμενικού να ρυμουλκεί μακριά λέμβος με μετανάστες (καταγραφή από Τουρκική Ακτοφυλακή)

Ενδεικτικό παράδειγμα θυμάτων προσφύγων είναι η περίπτωση του Κονγκολέζου Junior Amba και της εγκύου συζύγου του που έμειναν σε μια πορτοκαλί σωσίβια λέμβο όλο το βράδυ, στα νερά του Αιγαίου ενώ τους είχα απωθήσει μασκοφόροι του ελληνικού λιμενικού, όπως ανέφερε το γερμανικό μέσο.

Ήταν 21/4 όταν ο ίδιος με τη σύζυγό του είχαν φτάσει στη Σάμο, περνώντας από τις τουρκικές ακτές με μια φουσκωτή λέμβο. Όταν έφτασαν, στην αρχή, κρύφτηκαν από την αστυνομία στους λόφους, αλλά οι δυνάμεις ασφαλείας τους εντόπισαν και τους έστειλαν πίσω στη θάλασσα μαζί με άλλους 26 αιτούντες άσυλο. Όπως αναφέρει ο Άμπα, φοβόταν για τη ζωή του μέσα στη φουσκωτή σχεδία που δεν διέθετε μηχανή, προσθέτοντας ότι οι Έλληνες λιμανικοί δεν τους είχαν δώσει ούτε σωσίβια. Τον ίδιο και τη γυναίκα τους διέσωσαν λίγες ώρες αργότερα Τούρκοι συνοριοφύλακες.

Έπρεπε να ξαναπροσπαθήσουν ο ίδιος και η σύζυγός του για να καταφέρουν να φτάσουν στη Σάμο και να εγγραφούν σε στρατόπεδο προσφύγων. Ωστόσο ο ίδιος είναι αποφασισμένος να μηνύσει τους άνδρες που όπως καταγγέλλει βασάνισαν τον ίδιο και τη σύζυγό με τη βοήθεια Έλληνα δικηγόρου.

Οι Κροάτες μασκοφόροι που ποζάρουν στο Facebook

Για τις ανάγκες του ρεπορτάζ, οι δημοσιογράφοι μεταμφιέστηκαν σε ψαράδες για να πλησιάσουν, πέταξαν drones πάνω από την παραμεθόρια περιοχή, εξέτασαν δορυφορικές εικόνες και ανέλυσαν εκατοντάδες βίντεο που τους στάλθηκαν.

Στην Κροατία, ειδικές μονάδες της αστυνομίας και βετεράνοι του πολέμου εναντίον της Σερβίας τη δεκαετία του 1990, οι οποίες είναι εκπαιδευμένες για να αντιμετωπίζουν χούλιγκαν και εμπόρους ναρκωτικών, έχουν επιστρατευθεί για να αναγκάζουν τους αιτούντες άσυλο να φύγουν από τα σύνορα. Οι μονάδες αυτές δουλεύουν στο «σκοτάδι», ωστόσο πληρώνονται από τις χρηματοδοτήσεις της ΕΕ. Έτσι, λόγω του απορρήτου που περιβάλλει αυτές τις μονάδες, δεν υπήρξε σχεδόν καμία δημόσια συζήτηση για τις δραστηριότητές τους, ούτε παρουσιάστηκε καμία πολιτική αιτιολόγηση.

Οι δημοσιογράφοι του SPIEGEL μίλησαν με περισσότερες από δώδεκα πηγές σε διάφορες υπηρεσίες ασφαλείας σε Κροατία και Ελλάδα ενώ ακολούθησαν τα ψηφιακά ίχνη που άφησαν ειδικά οι Κροάτες, οι οποίοι πόζαραν με τα κράνη και τα γκλομπ τους στο Instagram και το Facebook.

Οι κυβερνήσεις Κροατίας και Ελλάδας, στην πρώτη τους αντίδραση, ισχυρίζονται ότι όλα αυτά είναι αποκύημα της φαντασίας των δημοσιογράφων και ότι δεν υπάρχει καμία απόδειξη κρατικής εμπλοκής. Όμως φαίνεται ότι αποδείξεις είναι ισχυρές και αυτό επισημαίνει πλέον και η Κομισιόν. 



* Άνδρες της κροατικής αστυνομίας χτυπάνε Αφγανούς και Πακιστανούς που προσπαθούν να εισέλθουν στη χώρα

Ο μηχανισμός Γιόχανσον

Οι συστηματικές επαναπροωθήσεις δεν θέτουν μόνο σε κίνδυνο τη Σύμβασης της Γενεύης για τους Πρόσφυγες, θέτουν επίσης υπό αμφισβήτηση το κοινοτικό δίκαιο. Για το λόγο αυτό, η Γιόχανσον πιέζει εδώ και μήνες για έναν ανεξάρτητο μηχανισμό παρακολούθησης, κατά τον οποίο, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών θα παρακολουθούν τους αξιωματούχους των κρατών μελών στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ.

Ένας τέτοιος μηχανισμός παρακολούθησης υπάρχει ήδη στην Κροατία. Η ομάδα της Γιόχανσον διαπραγματεύτηκε για αρκετούς μήνες πριν εφαρμοστεί ο μηχανισμός αυτός, αλλά όπως φαίνεται δεν είναι στην πραγματικότητα ανεξάρτητος. Για να συμμετέχουν οι κροατικές οργανώσεις -που είναι υπεύθυνες για την παρακολούθηση- πρέπει συνήθως να ενημερώνουν προηγουμένως τις αρχές ενώ δύο από τους πέντε εξουσιοδοτημένους οργανισμούς χρηματοδοτούνται από την κροατική κυβέρνηση.

Η Κομισιόν, πάντως, που έχει επισημάνει την κατηγορηματική αντίθεσή της στις επαναπροωθήσεις, δήλωσε ότι η Κροατία είναι υπεύθυνη για την επιλογή των οργανισμών που επιτηρούν, των οποίων το έργο είναι εξαιρετικά σημαντικό για να πετύχει το εγχείρημα. Ωστόσο, η Κομισιόν ανησυχεί ιδιαίτερα για τις συνεχώς αυξανόμενες αναφορές για επαναπροωθήσεις ζητώντας να διερευνηθούν όλοι οι ισχυρισμοί.



* Κλούβες της κροατικής αστυνομίας οδηγούν μετανάστες στα σύνορα

Εξοργισμένη η Γιόχανσον με Μηταράκη

Μπροστά στα νέα ντοκουμέντα που παρουσίασε το γερμανικό Μέσο, η Ίλβα Γιόχανσον χαρακτήρισε την έρευνα «συγκλονιστική» εκφράζοντας έντονες ανησυχίες ενώ απαίτησε να διερευνηθούν οι καταγγελίες. Υπενθύμισε ότι ναι μεν τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν το δικαίωμα να προστατεύουν τα σύνορά τους, αλλά ότι είναι υποχρεωμένα να τηρούν το κοινοτικό δίκαιο. Όπως είπε χαρακτηριστικά, απαντώντας σε ερώτηση κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου που παραχώρησε από τις Βρυξέλλες με αφορμή το φόρουμ υψηλού επιπέδου για το Αφγανιστάν, «φαίνεται ότι υπάρχει κάποιου είδους ενορχήστρωση βίας στα εξωτερικά μας σύνορα και φαίνεται να υπάρχουν πειστικές αποδείξεις κακής χρήσης των πόρων της ΕΕ».



* Ελληνικό Λιμενικό δίπλα σε λέμβους με πρόσφυγες

Η είχε επαφές με Έλληνες και Κροάτες αξιωματούχους για να συζητήσει απευθείας μαζί τους για τα ντοκουμέντα και τις καταγγελίες ενώ έχει επισημάνει ότι είναι πολύ σημαντικό το θέμα της συνεργασίας με την Ελλάδα για τη συγκρότηση ενός ανεξάρτητου μηχανισμού παρακολούθησης στα σύνορα, ένα ζήτημα στο οποίο η ελληνική κυβέρνηση είχε δεσμευθεί, όπως είπε.

Ωστόσο, μετά τη συνάντηση που είχε με τους δύο αξιωματούχους της Ελλάδας και της Κροατίας, η κ. Γιόχανσον εμφανίστηκε εξοργισμένη με τη στάση της ελληνικής κυβέρνησης. Προσερχόμενη στο Συμβούλιο Εσωτερικών Υποθέσεων, στο Λουξεμβούργο, δήλωσε πως σε συζήτησή της με τον Νότη Μηταράκη έκανε σαφές πως δεν θα δεχτεί να μην προχωρήσει η Ελλάδα σε έρευνα για το ζήτημα, αποδοκιμάζοντας την χώρα μας, σε αντίθεση με την Κροατία, της οποίας, όπως είπε η στάση ήταν θετική.

Πάντως, όπως σημειώνει το SPIEGEL, γενικά οι εκκλήσεις της Γιόχανσον έως σήμερα έχουν αγνοηθεί σε μεγάλο βαθμό, τόσο από την Ελλάδα όσο και από την Κροατία, ενώ την ίδια στάση τηρούν Ρουμανία, Ιταλία και Αυστρία οι οποίες επίσης χρησιμοποιούν την τακτική των επαναπροωθήσεων. Η Λιθουανία, πιέζει να νομιμοποιήσει την πρακτική των pushbacks ενώ η Πολωνία προτίμησε να αφήσει τους αιτούντες άσυλο που έχουν εγκλωβιστεί στη συνοριακή περιοχή της Λευκορωσίας να πεινάσουν παρά να τους επιτρέψει να εισέλθουν.

Μη συνεργάσιμη η Αθήνα – Κίνδυνος για κυρώσεις

Σχετικά με την Ελλάδα, η Κομισιόν βλέπει ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν ενδιαφέρεται καθόλου για τη διεξαγωγή σοβαρής έρευνας πόσο μάλλον για τον μηχανισμό παρακολούθησης που προτείνει η Γιόχανσον. Όπως αναφέρει το SPIEGEL, για τον αρμόδιο υπουργό Νότη Μηταράκη δεν υπάρχει λόγος για έναν τέτοιο μηχανισμό ενώ όσον αφορά για την προστασία των συνόρων, λέει, δεν υπάρχει ανάγκη για συμβουλές από ΜΚΟ.

Σημειώνεται ότι η Κομισιόν, παρ’ όλα αυτά, μέχρι σήμερα αποφεύγει παρά τις απειλές και τις προειδοποιήσεις να σταματήσει να χρηματοδοτεί χώρες όπως η Ελλάδα και η Κροατία για την προστασία των συνόρων. Τα τελευταία χρόνια, οι Βρυξέλλες έχουν στείλει περισσότερα από 422 εκατ. ευρώ στην Αθήνα και περισσότερα από 110 εκατ. ευρώ στη Κροατία για το σκοπό αυτό. Η γερμανική κυβέρνηση παρείχε κάμερες υπέρυθρης ακτινοβολίας και οχήματα παντός εδάφους στην Κροατία. Ο υπουργός Εσωτερικών Χορστ Ζέεχοφερ σημείωσε ότι «δεν έχει απολύτως τίποτα κρίσιμο να πει» για το έργο που έχει κάνει η Κροατία.



* Τραυματισμένοι πρόσφυγες που αναζητούσαν άσυλο

Σύμφωνα με έγγραφα, που επικαλείται το SPIEGEL, η ΕΕ πληρώνει για τη διαμονή των αξιωματικών που συμμετέχουν στην επιχείρηση Koridor που κρατάει μακριά τους πρόσφυγες στην Κροατία. Οι Βρυξέλλες καλύπτουν επίσης τις υπερωρίες για τους συνοριακούς υπαλλήλους μαζί με τα μεροκάματα τους. Ακόμα και τα καπιτονέ μπουφάν της κροατικής αστυνομίας έχουν αγοραστεί με χρήματα της ΕΕ. Οι Βρυξέλλες πλήρωσαν 380.000 ευρώ μόνο γι΄αυτά τα μπουφάν.

Μετά και τις νέες αποκαλύψεις, η Κομισιόν δήλωσε ότι αγνοεί εάν οι επαναπροωθήσεις έγιναν με τη χρήση εξοπλισμού που πλήρωσε η ΕΕ, ενώ στην περίπτωση που αυτό έχει γίνει, τότε ενδέχεται να ανασταλούν οι πληρωμές προς τα κράτη, αλλά και να επιβληθούν κυρώσεις.

Αν συμβεί αυτό, θα μπορούσε να επηρεαστεί και η Ελλάδα, όπως αναφέρει το SPIEGEL καθώς πολλές από τις πορτοκαλί σωσίβιες σχεδίες που χρησιμοποίησαν οι ελληνικές ειδικές δυνάμεις για να ωθήσουν τους πρόσφυγες πίσω στη θάλασσα, πληρώθηκαν από την ΕΕ μετά από διαγωνισμό που κέρδισε η ελληνική εταιρεία Lalizas το 2016. Το σίγουρο είναι ότι η Ελλάδα είναι εδώ και καιρό στο μικροσκόπιο των Βρυξελλών για τη διαχείριση και την αντιμετώπιση των προσφύγων.