Μία προφανής αιτία της πολιτικής κρίσης που ενέσκηψε στην Ιταλία αποτελούν οι εθνικές εκλογές που θα πραγματοποιηθούν στις αρχές του 2023, με τα κόμματα της ευρείας κυβέρνησης «εθνικής ενότητας» υπό την πρωθυπουργία Ντράγκι να διέπονται πλέον υπό «φυγόκεντρες» δυνάμεις ως προς αυτήν. 

Ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι υπέβαλε την παραίτησή του το βράδυ της Πέμπτης – ισχυριζόμενος ότι δεν μπορούσε πλέον να συνεχίσει να ηγείται του διαλυμένου συνασπισμού του – ωστόσο ο Ιταλός πρόεδρος Σέρτζιο Ματαρέλα δεν την έκανε δεκτή. Εάν η παραίτηση του Ντράγκι είχε γίνει αποδεκτή, θα μπορούσε να είχε δημιουργήσει το έδαφος για εκλογές ήδη τον ερχόμενο Σεπτέμβριο.

Νωρίτερα την ίδια μέρα, ο Ντράγκι είχε ανακοινώσει την παραίτησή του, αφού ο κυβερνητικός εταίρος «Πέντε Αστέρια» απείχε από την ψηφοφορία για την ψήφο εμπιστοσύνης, την οποία όμως ο Ντράγκι κέρδισε, λόγω της πλειοψηφίας επί των παρόντων, ενώ εγκρίθηκαν και τα πιο πρόσφατα οικονομικά μέτρα στήριξης πολιτών και επιχειρήσεων.

Αν και τελικά επικράτησε και στις δύο ψηφοφορίες, ο Ιταλός πρωθυπουργός εκτίμησε ότι δεν υπάρχει σταθερό πολιτικό έδαφος για να πατήσει η κυβέρνησή του.

«Θέλω να σας ανακοινώσω ότι απόψε πρόκειται να υποβάλω την παραίτησή μου στον πρόεδρο της Δημοκρατίας» είπε στους υπουργούς του. «Οι σημερινές (σσ. χθεσινές) ψηφοφορίες στο κοινοβούλιο είναι πολύ σημαντικό γεγονός από πολιτικής απόψεως. Δεν υφίσταται πλέον η σχέση εμπιστοσύνης που αποτελεί βάση της κυβερνητικής δράσης. Η πλειοψηφία εθνικής ενότητας η οποία στήριξε αυτήν την κυβέρνηση από την πρώτη ημέρα της δημιουργίας της δεν υφίσταται πλέον. Τις ημέρες αυτές από μέρους μου καταβλήθηκε η μέγιστη προσπάθεια για να συνεχιστεί η κοινή πορεία, προσπαθώντας να ικανοποιήσω τα αιτήματα που μου έθεσαν οι πολιτικές δυνάμεις. Είναι όμως σαφές από την πολιτική συζήτηση και από τη σημερινή ψηφοφορία στο Κοινοβούλιο ότι αυτή η προσπάθεια δεν ήταν αρκετή».

Ο Ντράγκι υπενθύμισε ότι θα συνέχιζε ως πρωθυπουργός «μόνο αν υφίστατο η προοπτική υλοποίησης του κυβερνητικού προγράμματος για το οποίο είχε λάβει την αρχική ψήφο εμπιστοσύνης».

Το ιταλικό κοινοβούλιο θα διεξαγάγει τώρα ψηφοφορία εμπιστοσύνης στον συνασπισμό του Ντράγκι την επόμενη Τετάρτη, με το αποτέλεσμα να είναι προς το παρόν στον αέρα.

Στην πραγματικότητα, η άρνηση του Ματαρέλα, είτε θα ενδυναμώσει ακόμη περισσότερο τον Ντράγκι – αλλά και πάλι όχι για πολύ καιρό – είτε θα οδηγήσει σε πρόωρες εκλογές, δηλαδή σε μια απλή καθυστέρηση αυτού που θα συνέβαινε εάν είχε κάνει την παραίτηση αποδεκτή.

Οι αιτίες παραμένουν

Ωστόσο, η ψήφος εμπιστοσύνης ήταν μόνο η αφορμή των εντάσεων εντός της κυβέρνησης Ντράγκι, καθώς τα κόμματά της ετοιμάζονται να πολεμήσουν μεταξύ τους στις εθνικές εκλογές του 2023. Και θα παραμείνει ως αφορμή και κατά την επερχόμενη δοκιμασία για ψήφο εμπιστοσύνης.

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ο Ντράγκι «τρελάθηκε».

Το μποϊκοτάζ των «Πέντε Αστεριών» απείλησε να υπονομεύσει τις προσπάθειες για εξασφάλιση δισεκατομμυρίων ευρώ σε κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την αντιμετώπιση μιας επιζήμιας ξηρασίας και τη μείωση της εξάρτησής της Ιταλίας από το ρωσικό αέριο.

Ο ίδιος ο Ντράγκι έριξε «λάδι στη φωτιά» λέγοντας ότι δεν θα ήθελε να ηγηθεί μιας κυβέρνησης χωρίς τα «5 Αστέρια».

Θεωρητικά, όπως αναφέρει το Euronews, έχει την πλειοψηφία για να κυβερνήσει ακόμη και χωρίς τα «5 Αστέρια», αλλά ο πρώην επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας είχε πει σε αρκετές περιπτώσεις ότι δεν θα υπήρχε κυβέρνηση χωρίς αυτούς.

Η ευρεία κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» του Ντράγκι σχηματίστηκε τον Φεβρουάριο του 2021 με την συμμετοχή των κομμάτων «Πέντε Αστέρια», την ακροδεξιά «Λέγκα του Βορρά», την επίσης ακροδεξιά «Forza Italia», το κεντροαριστερό «Δημοκρατικό Κόμμα», το κεντρώο κόμμα «Italia Viva» και το κεντροαριστερό «Ελεύθεροι και Ίσοι».

Ο ίδιος ο Ντράγκι προσπάθησε να ενισχύσει το «πανεθνικό» προφίλ της κυβέρνησής του και με την προσθήκη 8 τεχνοκρατών υπουργών, δηλαδή προσώπων που δεν επιλέχθηκαν από τα κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού.

Αλλά χωρίς την υποστήριξη των «5 Αστεριών» ο Ντράγκι υποστηρίζει ότι η κυβέρνησή του θα γινόταν «πολιτική» – από «εθνική» – και δεν έχει καμία εντολή να ηγηθεί ενός τέτοιου υπουργικού συμβουλίου.

Ένας ακόμη, πιο πρακτικός λόγος, είναι πως τα «4 Αστέρια» αναδείχθηκα ως το μεγαλύτερο κόμμα στις προηγούμενες εκλογές του 2018. Αλλά έκτοτε υπέστησαν αποχωρήσεις και δημοσκοπικές απώλειες.

Τα σενάρια

Σε κάθε περίπτωση η κατάσταση παραμένει επισφαλής. Μερικά από τα σενάρια που ακούγονται είναι τα εξής:

►Διερεύνηση νέου κυβερνητικού συνασπισμού:

Σε αυτό το σενάριο ο Ματαρέλα εξακολουθεί να μην αποδέχεται την παραίτηση Ντράγκι και του δίνει εντολή να διερευνήσει εάν κι εφόσον υπάρχει η δυνατότητα επαλήθευσης μιας πλειοψηφίας. Άλλωστε εδώ και μερικές ημέρες κυκλοφορούν φήμες ότι ο Ματαρέλα είπε στον Μάριο Ντράγκι πως «ό,τι κι αν συμβεί, δεν θα αποχωρήσεις από το Palazzo Chigi».

►Τέλος της κυβέρνησης και πρόωρες εκλογές:

Ο Ντράγκι θα υποβάλλει την παραίτησή του και δεν θα διερευνήσει την ύπαρξη μιας νέας πλειοψηφίας, με αποτέλεσμα ο Ματαρέλα να «λύσει» Γερουσία και Κοινοβούλιο και να οδηγηθεί σε πρόωρες εκλογές. Σύμφωνα με το νόμο, αυτές θα πρέπει να γίνουν σε ορίζοντα δύο μηνών, δηλαδή τέλη Σεπτεμβρίου και αρχές Οκτωβρίου.

►Μεταβατική Κυβέρνηση «σκοπού»:

Σχηματίζεται μια κυβέρνηση με έναν μεταβατικό πρωθυπουργό ώστε να περάσουν τα τελευταία μέτρα και να οδηγήσει τη χώρα στις κάλπες.  Τα Ιταλικά ΜΜΕ αναφέρουν ήδη τα ονόματα του Υπουργού Οικονομικών, Daniele Franco, ή του Προέδρου του Συνταγματικού Δικαστηρίου, Giuliano Amato.

Άδηλο το μέλλον

Το βέβαιο είναι, όπως λέει και το Politico, ότι στην ψηφοφορία εμπιστοσύνης της επόμενης εβδομάδας, ο Ντράγκι θα δει αν εξακολουθεί να έχει την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο.

Τα αποτελέσματα είναι ακόμα αβέβαια, καθώς τα «5 Αστέρια» δεν φαίνεται να έχουν λόγο να αλλάξουν την θέση τους, ενώ η Λέγκα έχει αρχίσει ήδη να ζητά εκλογές.

Όμως, ακόμη κι αν ο Ντράγκι επιβιώσει από την ψηφοφορία, τα κόμματα του συνασπισμού του έχουν ουσιαστικά ήδη περάσει σε προεκλογική εκστρατεία.

Μετά από 17 μήνες συμβιβασμού σε έναν μεγάλο συνασπισμό, τα κόμματα προσπαθούν τώρα να επιβεβαιώσουν εκ νέου την ταυτότητά τους ενόψει των επερχόμενων εκλογών, όποτε κι αν γίνουν αυτές..

Σε όποιο σενάριο λοιπόν ο Ντράγκι εξακολουθεί να ηγείται μιας κυβέρνησης. η δουλειά του και το μεταρρυθμιστικό του πρόγραμμα θα αντιμετωπίσουν δυσκολίες, με περισσότερες πολιτικές κρίσεις στον ορίζοντα.