Είναι 2.400 γυναίκες πάνω από 64 ετών που ζουν στην Ελβετία, μιλούν ένα μείγμα από τις γλώσσες της χώρας – γερμανικά, γαλλικά και ιταλικά – και έχουν εργαστεί σε διάφορα επαγγέλματα. Δημιούργησαν την οργάνωση KlimaSeniorinnen Schweiz γιατί έχουν έναν κοινό φόβο: την άνοδο της θερμοκρασίας και τους καύσωνες που τις απειλούν με ασθένειες κατά τις τελευταίες δεκαετίες της ζωής τους.

Ένα κύμα καύσωνα φέτος το καλοκαίρι που εκτόξευσε τις θερμοκρασίες στα ύψη στη νότια Ευρώπη κινητοποίησε ξανά τις γυναίκες που κατέθεσαν αγωγή – ορόσημο στο ανώτατο δικαστήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Ευρώπης, κατηγορώντας την ελβετική κυβέρνηση ότι παραβιάζει τα θεμελιώδη δικαιώματά τους, επειδή δεν κάνει αρκετά για να τις προστατεύσει από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

«Είναι δύσκολο να βγεις έξω – είναι δύσκολο να αναπνεύσεις», δήλωσε στους New York Times η Fatima Heussler, 71 ετών, μέλος της ομάδας που ζει στη Ζυρίχη, η οποία συνταξιοδοτήθηκε μετά από πολλές δεκαετίες εργασίας δίπλα σε ηλικιωμένους με προβλήματα όρασης. Ο περσινός καλοκαιρινός καύσωνας ήταν τόσο κουραστικός, που δεν της επέτρεψε να κάνει ούτε ελαφρές δουλειές του σπιτιού.

«Αισθάνομαι ότι πρέπει να προστατεύσω τον εαυτό μου», δήλωσε η Isabelle Joerg, 70 ετών, πρώην διαχειρίστρια ασφαλιστικών κινδύνων και μέλος της ομάδας, η οποία λέει ότι κάθεται στο σκοτάδι με κλειστές τις περσίδες στο σπίτι της τις ιδιαίτερα ζεστές ημέρες. «Κάποτε αγαπούσα το καλοκαίρι και τώρα απειλούμαι από αυτό».

Η Ελβετία βίωσε πέρυσι το πιο θερμό έτος που έχει καταγραφεί ποτέ, και παρόλο που δεν έχει πληγεί τόσο πολύ όσο η νότια Ευρώπη φέτος, ένα θερμό κύμα στις αρχές του περασμένου μήνα, ανέβασε τις θερμοκρασίες στους 98 βαθμούς Φαρενάιτ σε ορισμένες περιοχές των Άλπεων. Ο εθνικός μέσος όρος τον περασμένο μήνα ήταν περίπου 60 βαθμοί, περίπου 35 βαθμούς υψηλότερος από τα ρεκόρ πριν από το 1900.

Η υπόθεση, η πρώτη του είδους της που εκδικάζεται σε αυτό το ανώτατο δικαστήριο, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, συγκαταλέγεται μεταξύ ενός αυξανόμενου αριθμού αγωγών σε όλο τον κόσμο που χρησιμοποιούν τη νομοθεσία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για να υποστηρίξουν ότι οι κυβερνήσεις αποφεύγουν την υποχρέωση τους να διασφαλίσουν την ασφάλεια και την προστασία των πολιτών την ώρα που οι θερμοκρασίες και η στάθμη της θάλασσας αυξάνονται.

Παρόμοιες υποθέσεις έχουν έρθει ενώπιον εθνικών δικαστηρίων και φορέων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένης μιας διαπίστωσης από μια επιτροπή ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών ότι η Αυστραλία απέτυχε να προστατεύσει τους αυτόχθονες Αυστραλούς στο Στενό Τόρες, στο βόρειο τμήμα της χώρας, από τις δυσμενείς επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.

Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι οι καύσωνες του περασμένου καλοκαιριού σκότωσαν περισσότερους από 61.000 ανθρώπους στην Ευρώπη, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν γυναίκες άνω των 80 ετών. Στην Ελβετία, περισσότερο από το 60% των περίπου 600 θανάτων, σχετίζονται με τη ζέστη.

«Οι πολίτες πρέπει να κατονομάσουν και να ντροπιάσουν αυτά τα κράτη και να κάνουν τα παράπονά τους ορατά και, τελικά, να αναγκαστούν οι αρχές να τα ικανοποιήσουν», δήλωσε ο δρ Savaresi. Αλλά, πρόσθεσε, το πώς θα μπορούσαν να επιβληθούν τέτοιες αποφάσεις παραμένει σε «αχαρτογράφητο έδαφος».

Η δικαστική εξέλιξη

Η υπόθεση οδηγήθηκε αρχικά στα εγχώρια δικαστήρια το 2016, με το Ανώτατο Δικαστήριο της Ελβετίας να αποφαίνεται ότι δεν υπήρχαν αρκετά στοιχεία για να αποδειχθεί ότι τα δικαιώματα των γυναικών είχαν παραβιαστεί. Οι διάδικοι λένε ότι τα εν λόγω δικαστήρια δεν ανέλυσαν σωστά την υπόθεση, οπότε την πήγαν ψηλότερα, στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Η ελβετική κυβέρνηση έχει υποστηρίξει ότι το διεθνές δίκαιο δεν παρέχει στα άτομα, δικαιώματα προστασίας από την κλιματική αλλαγή και ότι η αντιμετώπιση των επιπτώσεών της θα πρέπει να είναι μια πολιτική και όχι νομική διαδικασία. Αρνήθηκε να σχολιάσει περαιτέρω τη διαδικασία στους ΝΥΤ, λέγοντας ότι περιμένει την απόφαση.

Άλλες κυβερνήσεις, όπως της Ιρλανδίας, έχουν επίσης δώσει επιχειρήματα στην υπόθεση εκ μέρους της ελβετικής κυβέρνησης, ενώ αρκετές ομάδες δικαιωμάτων έχουν υποστηρίξει τους διαδίκους.

Ο Marc Willers, ένας από τους εμπλεκόμενους δικηγόρους, δήλωσε ότι οι διάδικοι αισθάνονται ηθική υποχρέωση να συνεχίσουν την υπόθεση. Εάν η Ελβετία, μία από τις πλουσιότερες και τεχνολογικά πιο προηγμένες χώρες στον κόσμο, δεν αναλάβει δράση για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, είπε, «ποια είναι η ελπίδα ότι άλλες χώρες θα καλύψουν το κενό;».

Οι ειδικοί λένε ότι η Ευρώπη θα αντιμετωπίσει στο μέλλον συχνότερα και εντονότερα κύματα καύσωνα και ότι η Ελβετία είναι ιδιαίτερα ευάλωτη γιατί θερμαίνεται με υπερδιπλάσιο ρυθμό από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Οι παγετώνες της έλιωσαν πέρυσι με ταχύτερο ρυθμό από ό,τι έχει καταγραφεί ποτέ, και η μείωση του χειμερινού χιονιού στα χωριά των Άλπεων ήταν καταστροφική για τα δημοφιλή χιονοδρομικά κέντρα.

Αυτός ο επείγων χαρακτήρας έχει στείλει την κλιματική κρίση στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας, με τους ακτιβιστές του κλίματος να λένε ότι η χώρα δεν κάνει αρκετά για να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της βάσει της Συμφωνίας του Παρισιού του 2015 με στόχο τη μείωση των παγκόσμιων εκπομπών ρύπων.

Τον Ιούνιο, οι Ελβετοί ψηφοφόροι με δημοψήφισμα απαίτησαν από την Ελβετία να επιτύχει στόχο μηδενικών εκπομπών έως το 2050.

Πολλές γυναίκες της KlimaSeniorinnen, η οποία είναι συνδεδεμένη με την Greenpeace, είναι χρόνια ακτιβίστριες και έχουν δώσει δείγματα γραφής σε σχέση με την προστασία του περιβάλλοντος με το καθημερινό τους παράδειγμα.