Για τους περισσότερους οπαδούς του Παγκοσμίου Κυπέλλου, η σημασία του ποδοσφαιρικού αγώνα της Παρασκευής μεταξύ Σερβίας και Ελβετίας ήταν μικρή, αφού με την πρώτη ματιά επρόκειτο για ένα μάλλον αδιάφορο παιχνίδι. Στην πραγματικότητα, όμως, ήταν αναμφισβήτητα ο πιο πολιτικοποιημένος αγώνας μεταξύ δύο ομάδων στο φετινό Παγκόσμιο Κύπελλο.

Κι αυτό, καθώς τρεις από τους παίκτες της βασικής ενδεκάδας της Ελβετίας, ο Σερντάν Σακίρι, ο Γκρανίτ Τσάκα και ο Βαλόν Μπεχράμι, είναι Κοσσοβάροι Αλβανοί. Ένας τέταρτος παίκτης, ο Μπλερίμ Τζεμαϊλί, γεννήθηκε στην ΠΓΔΜ, έχοντας επίσης Αλβανική καταγωγή. Η κίνηση τους να σχηματίσουν τον Αλβανικό αετό στον πανηγυρισμό τους για τα δύο γκολ που πέτυχαν στον νικηφόρο αγώνα πυροδότησε ένα διπλωματικό επεισόδιο. Τα όσα συνέβησαν κατά τη διάρκεια των πανηγυρισμών των παικτών της Ελβετίας μετέτρεψαν τον αγώνα μεταξύ Ελβετίας και Σερβίας σε πολιτικό ζήτημα που έφερε και πάλι στο προσκήνιο μια ανοιχτή πληγή.

Εξάλλου οι μνήμες από τη 17η Φεβρουαρίου του 2008, είναι ακόμη νωπές. Ήταν η μέρα που το Κοσσυφοπέδιο κήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησία του από τη Σερβία, εννέα χρόνια μετά την εκστρατεία βομβιστικών επιθέσεων υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟ, που θα έδινε τέλος στον πόλεμο που μαινόταν στην περιοχή της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Τότε, ενώ ο σερβικός λαός είχε συμφιλιωθεί με την ήττα του, η απώλεια του Κοσσυφοπεδίου θα αποτελούσε μια έντονη προσβολή στο συλλογικό αίσθημα της χώρας και έκτοτε, το ζήτημα έχει καταστεί ως το πιο επίμαχο θέμα στην πολιτική της Σερβίας.

Μπορείτε να διαβάσετε σχετικά: Οι απαρχές του αλβανικού εθνικισμού της Ναταλί Κλαϊέρ

Ads

Η επαρχία του Κοσσυφοπεδίου, στην οποία κατοικούσαν και κατοικούν στην πλειονότητα Αλβανοί, υπήρξε μέρος του Σερβικού κράτους στις διάφορες μορφές του από τον Μεσαίωνα. Σύμφωνα με το εθνικιστικό αφήγημα, το Κοσσυφοπέδιο είναι το λίκνο της σερβικής εθνικής ταυτότητας και πολιτισμού. Είναι το σπίτι πολλών αρχαίων, ορθόδοξων χριστιανικών μοναστηριών αλλά και ο τόπος της Μάχης του Κοσσυφοπεδίου το 1389, όπου οι Σέρβοι, αν και ηττήθηκαν, περιόρισαν σημαντικά την προέλαση του οθωμανικού στρατού. Αυτή η μάχη αποτελεί για πολλούς Σέρβους, πόσο μάλλον για τους εθνικιστές, το καθοριστικό γεγονός στην ιστορία της χώρας.

Όπως αναφέρει το Foreign Policy, σε δημοσίευμά του, «αυτή η σύγκρουση μεταξύ χριστιανισμού και ισλαμισμού αποτέλεσε το σπόρο των θρησκευτικών και εθνοτικών εντάσεων που οδήγησαν στην πολιτική αφήγηση στα Βαλκάνια τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, ενώ οι ρίζες του πολέμου στη Βοσνία και στο Κοσσυφοπέδιο μπορούν να αναχθούν σε αυτή τη μοιραία ημέρα, περισσότερο από 600 χρόνια πριν. Συμβολικά μάλιστα, ο πρώην ηγέτης της Σερβίας, Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, επέλεξε το Κοσσυφοπέδιο ως τόπο διεξαγωγής της περίφημης ομιλίας του το 1989, εγείροντας τα εθνικιστικά πάθη που θα οδηγούσαν στους πολέμους της επόμενης περιόδου». 

Η θέση του Κοσσυφοπεδίου στην εθνική παράδοση της Σεβίας καταδεικνύει το πόσο δύσκολη είναι η προσέγγιση του σύνθετου ζητήματος αλλά και πόσο πρόσφορο είναι το έδαφος για ενίσχυση των εθνικισμών από όλες τις πλευρές. Λίγες μέρες πριν το παιχνίδι της Παρασκευής, ο υπουργός Εξωτερικών της Σερβίας, Ίβιτσα Ντάτσιτς, έδωσε συνέντευξη Τύπου με τον Λιβεριανό ομόλογό του, όπου περιέγραψε τη νίκη της Σερβίας στον αγώνα κατά της Κόστα Ρίκα ως «γλυκιά πράξη εκδίκησης». Εκτός της Σερβίας, είναι ελάχιστα γνωστό ότι η Κόστα Ρίκα ήταν από τις πρώτες χώρες στον κόσμο που αναγνώρισε την ανεξαρτησία του Κοσόβου. Έτσι η νίκη της Σερβίας για τους Σέρβους έλαβε άλλη διάσταση, πέρα από την ποδοσφαιρική. 

Το Foreign Policy σημειώνει πως η διαρκής δυσαρέσκεια των Σέρβων για τη στάση της διεθνούς κοινότητας στο θέμα μειώνει την υποστήριξη προς τη Δύση και την Ευρωπαϊκή Ένωση και στρέφει πολλούς προς τη Ρωσία, με την οποία η Σερβία απολαμβάνει έτσι κι αλλιώς μακροχρόνιους διπλωματικούς και βαθιά ριζωμένους κοινωνικοπολιτικούς και θρησκευτικούς δεσμούς. Ήταν ενδεικτική η συνάντηση Σέρβων και Ρώσων οπαδών στο Καλίνινγκραντ την Παρασκευή το βράδυ, όπου τραγουδούσαν μαζί «Ρωσία, Σερβία, Αδελφοί, για πάντα» κατευθυνόμενοι στο στάδιο.

Ο αθλητισμός περιγράφεται μερικές φορές ως «συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα» και η περίπτωση της Σερβίας και της Αλβανίας είναι χαρακτηριστική. Όταν η Παρτιζάν του Βελιγραδίου συναντήθηκε με τους πρωταθλητές της Αλβανίας «Σκεντερμπέου Κορυτσάς» σε έναν αγώνα του Europa League το φθινόπωρο του 2017, οι οπαδοί της Παρτιζάν βρήκαν την ευκαιρία να ανοίξουν ένα γιγαντιαίο πανό που έφερε την εικόνα του Σέρβου εθνικού ήρωα Πρίγκιπα Λάζαρου Χρεμπελιάνοβιτς, που επί ηγεσίας του τον 14ο αιώνα δημιουργήθηκε το μεγαλύτερο και πιο ισχυρό κράτος της Σερβικής Αυτοκρατορίας. Στην έκτασή του περιελαμβανόταν και η περιοχή του Κοσσυφοπεδίου. Ο Πρίγκιπας Λάζαρος ήταν αυτός που ηγήθηκε της μάχης κατά των Οθωμανών το 1389 στη Μάχη του Κοσσυφοπεδίου, όπου αν και οι Οθωμανοί νίκησαν, οι απώλειες τους ήταν τόσο μεγάλες με αποτέλεσμα να τερματιστεί στην ουσία η προέλασή τους στην Βαλκανική. Ο συμβολισμός λοιπόν ήταν διττός: ενσωμάτωνε την μακρά προσκόλληση του Κοσσυφοπεδίου στη Σερβία και εξέφραζε την κοινή άποψη ότι τα μέλη της αλβανικής πλειοψηφίας της περιοχής είναι ξένοι κατακτητές, όπως και οι Οθωμανοί 600 χρόνια πριν.

Αντίστοιχα, τον Οκτώβριο του 2014, ένας αγώνας για το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα μεταξύ Σερβίας και Αλβανίας έληξε με ένταση και ένα νέο διπλωματικό επεισόδιο, όταν ένα drone που έφερε το χάρτη της Μεγάλης Αλβανίας πέταξε πάνω από το Βελιγράδι και το γήπεδο, διακόπτοντας τον αγώνα. Ο Σέρβος παίκτης Στέφαν Μίτροβιτς προσπάθησε να απομακρύνει τη σημαία για να συνεχιστεί το παιχνίδι, ο Άντι Λίλα και ο Τάουλαντ Τσάκα της Αλβανίας του επιτέθηκαν, παίρνοντας βίαια τη σημαία από τα χέρια του. Αυτό προκάλεσε επεισόδια μεταξύ των παικτών και από τις δύο πλευρές και ώθησε τους Σέρβους οπαδούς στο να εισβάλλουν στο γήπεδο και να επιτεθούν στους παίκτες της αντίπαλης ομάδας . Ο αγώνας διεκόπη τελικά και η γηπεδούχος σχημάτισε μια ανθρώπινη ασπίδα γύρω από τους αντιπάλους της, ώστε να μπορούν να απομακρυνθούν με ασφάλεια στα αποδυτήρια.

Δεδομένων αυτών των πρόσφατων γεγονότων, η πολιτικοποίηση του αγώνα της Σερβίας κατά της Ελβετίας, στην οποία συμμετέχουν ποδοσφαιριστές Αλβανικής καταγωγής, ήταν αναπόφευκτη. Όταν ο αγώνας ανακοινώθηκε τον Δεκέμβριο, ο Σερντάν Σακίρι, που γεννήθηκε στο Κοσσυφοπέδιο, έγραψε στο Instagram: «Αγαπώ αυτή την κλήρωση!». Φαινομενικά ήταν ένα αρκετά αβλαβές σχόλιο, όμως προερχόταν από έναν εθνικιστή αθλητή, αλβανικής καταγωγής, η οικογένεια του οποίου εγκατέλειψε τη Γιουγκοσλαβία το 1992 και οδηγήθηκε στην προσφυγιά. Αν και οι περισσότεροι δεν έδωσαν σημασία στην ανάρτηση, η Σερβία, που γνώριζε, αντιλήφθηκε αμέσως τι ήθελε να πει και κατήγγειλε την πρόκληση. Η επιβεβαίωση ήρθε λίγους μήνες αργότερα με τον πανηγυρισμό του Σακίρι. Όμως και οι Σέρβοι δεν απείχαν από εθνικιστικά μηνύματα. Όπως αναφέρει το Foreign Policy, ακόμη και ο γιος του Σέρβου προέδρου Ντανίλο Βούτσιτς εθεάθη στις εξέδρες κατά τον εναρκτήριο αγώνα της Σερβίας εναντίον της Κόστα Ρίκα με μια παρέα να φορούν όλοι μπλουζάκια με χάρτη του Κοσσυφοπεδίου που έγραφαν «δεν παραδινόμαστε».

Έτσι, καθώς ο αγώνας μεταξύ Σερβίας και Ελβετίας ξεκινούσε το βράδυ της Παρασκευής, το πολιτικό του υπόβαθρο ήρθε στο προσκήνιο με τρόπο που φαινόταν σχεδόν προσχεδιασμένος. Ο Μίτροβιτς έβαλε το πρώτο γκολ για τη Σερβία στο πέμπτο λεπτό. Η Σερβία κυριάρχησε στο πρώτο ημίχρονο, σαρώνοντας τους παίκτες της Ελβετίας. Στις κερκίδες, ένα θορυβώδες πλήθος ενθάρρυνε τη Σερβία προς τη νίκη, όμως στο δεύτερο ημίχρονο τα πράγματα θα άλλαζαν.

Στο 52ο λεπτό, ο Τσάκα, γιος πολιτικού κρατουμένου που εγκατέλειψε το Κοσσυφοπέδιο αφού είχε φυλακιστεί για συμμετοχή σε διαδηλώσεις υπέρ της ανεξαρτησίας, εξαπέλυσε ένα απίστευτο σουτ κατά της Σερβικής εστίας, σκόραρε και για να γιορτάσει το γκολ του σχημάτισε με τα χέρια του τον Αλβανικό αετό, σαφώς απευθυνόμενος στους Σέρβους. Στη συνέχεια, στο τελευταίο λεπτό του παιχνιδιού, ο γεννημένος στο Κοσσυφοπέδιο Σακίρι έσπασε τη σερβική άμυνα και πέτυχε το νικητήριο γκολ. Εν μέσω ξέφρενων πανηγυρισμών ο Σακίρι έβγαλε τη φανέλα του και έκανε την ίδια χειρονομία μπροστά στους οπαδούς της Σερβίας. 

Λίγη ώρα αργότερα η Σερβία, με τη στήριξη και της διοργανώτριας Ρωσίας, διαμαρτυρήθηκε επισήμως για τις χειρονομίες των Ελβετών παικτών. Η FIFA διεξήγαγε πειθαρχική έρευνα και τελικά αποφάσισε να τιμωρήσει τους ποδοσφαιριστές απλά με πρόστιμο και όχι με αποκλεισμό, όπως αρκετοί ανέμεναν.

Και ο φαύλος κύκλος του εθνικιστικού μίσους συνεχίζεται καθώς πλέον αναμένεται η επόμενη κίνηση από Σέρβους…