Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσπαθεί να αναβιώσει τις ειρηνευτικές συνομιλίες με τους Κούρδους παράλληλα με τις συζητήσεις με την Ουάσινγκτον για το μέλλον των υποστηριζόμενων από τις ΗΠΑ κουρδικών δυνάμεων στη γειτονική Συρία μετά την ανατροπή του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ, υπουστηρίζει δημοσίευμα του Bloomberg.

Βλέπει μια ευκαιρία να επωφεληθεί από την αναταραχή και να ανακόψει αυτό που η Τουρκία θεωρεί ως  «αυξανόμενη απειλή του κουρδικού εθνικισμού» στην περιοχή.

Εάν επιτύχει, θα ενισχύσει τις φιλοδοξίες της Τουρκίας να αναδιαμορφώσει τη Μέση Ανατολή και θα αναζωπυρώσει την υποστήριξη προς τον Ερντογάν, καθώς επιδιώκει να ξαναγράψει το σύνταγμα και να επεκτείνει την εξουσία του.

«Κλειδί» ο Οτσαλάν

Φυλακισμένος κοντά στην Κωνσταντινούπολη, ο Οτσαλάν είναι το κλειδί. Δεν διευθύνει πλέον τις καθημερινές επιχειρήσεις του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK), το οποίο έχει απαγορευτεί ως τρομοκρατική οργάνωση από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά παραμένει σεβαστός από τους διοικητές του κινήματος που τον αποκαλούν «Apo».

«Ο ηγέτης Άπο θα κάνει μια σημαντική και ιστορική δήλωση στις 15 Φεβρουαρίου και θα την κάνει την αρχή μιας προσπάθειας λύσης», δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ο Μουράτ Καραϊλάν, ένας από τους κορυφαίους διοικητές του PKK, σύμφωνα με κουρδικά μέσα ενημέρωσης. Αυτή θα είναι η επέτειος της σύλληψης του Οτσαλάν στην Κένυα.

Είναι ασαφές αν ο Οτσαλάν θα κάνει πράγματι το τηλεφώνημά του αυτή την εβδομάδα και οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία διαπραγματευτεί ο Οτσαλάν θα σήμαινε ελάχιστα αν οι μαχητές του PKK αρνούνταν να την υπογράψουν. Υπάρχει επίσης επιφυλακτικότητα εντός της κουρδικής κοινότητας μετά από έναν 40ετή αγώνα για αυτονομία και δικαιώματα στο, κυρίως κουρδικό, νοτιοανατολικό τμήμα της Τουρκίας.

Ο Ερντογάν έχει μιλήσει ελάχιστα δημόσια για το κουρδικό ζήτημα. Αλλά ήδη από τον Οκτώβριο, ο εθνικιστής σύμμαχός του, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, δήλωσε ότι ο 76χρονος Οτσαλάν θα πρέπει να απελευθερωθεί υπό τον όρο ότι θα πει στους συναγωνιστές του ηγέτες του PKK να αφοπλιστούν και να συμμετάσχουν σε μια πολιτική λύση.

«Είμαστε έτοιμοι για μια μόνιμη και ριζοσπαστική λύση», δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ο Tuncer Bakirhan, συμπρόεδρος του φιλοκουρδικού κόμματος DEM. «Μας ενδιαφέρει αυτό το ιστορικό κάλεσμα, το υποστηρίζουμε και το στηρίζουμε».

Οι Κούρδοι αποτελούν σχεδόν το ένα πέμπτο των 90 εκατομμυρίων κατοίκων της Τουρκίας. Η σύγκρουση άφησε πίσω της δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και συνέβαλε στην οικονομική περιθωριοποίηση της νοτιοανατολικής Τουρκίας, όπου πλειοψηφούν οι Κούρδοι.

Το ΡΚΚ θέλει η τουρκική κυβέρνηση να αναγνωρίσει την κουρδική ταυτότητα και κουλτούρα στο σύνταγμα της χώρας και να επιτρέψει τη διδασκαλία της κουρδικής γλώσσας στα σχολεία. Απαιτεί επίσης το δικαίωμα στην κουρδική αυτοδιάθεση, ή αυτό που αποκαλεί «δημοκρατική αυτονομία», ένα καθεστώς που θα μεταβιβάζει περισσότερες εξουσίες από την κυβέρνηση στην Άγκυρα στις τοπικές αρχές στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας.

Για τον Ερντογάν, μια ειρηνευτική συμφωνία θα του εξασφάλιζε ενδεχομένως αρκετή υποστήριξη στο κοινοβούλιο για να αλλάξει το σύνταγμα και να παρατείνει τις δύο και πλέον δεκαετίες της εξουσίας του. Στο παρασκήνιο βρίσκεται σε εξέλιξη ένα κύμα συλλήψεων και ερευνών από την αλλαγή του έτους, πολλές από τις οποίες φαίνεται να αποσκοπούν στην καταστολή κάθε αντίθεσης σε μια συμφιλίωση με τους Κούρδους.

Ο Μεχμέτ Ουκούμ, ένας από τους κορυφαίους συμβούλους του Ερντογάν, δήλωσε ότι η ενσωμάτωση θα βοηθήσει στην εξάλειψη του αυτονομιστικού κινήματος, καθώς υποστηρίζει την «ενίσχυση και μονιμοποίηση της ελευθερίας της κουρδικής γλώσσας».

Θα πετύχει η ειρήνη αυτή τη φορά;

Στις αρχές του 2015, ως πρωθυπουργός, ο Ερντογάν και το PKK πλησίασαν σε συμφωνία. Ωστόσο, οι συνομιλίες κατέρρευσαν μετά την αύξηση της υποστήριξης των κουρδικών κομμάτων στις εκλογές του Ιουνίου του ίδιου έτους που βοήθησαν να χάσει την πλειοψηφία το AKP του Ερντογάν. Αυτό που ακολούθησε ήταν μια καταστολή από τις τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας.

Αυτό που είναι διαφορετικό αυτή τη φορά είναι το «παράθυρο» για τον Ερντογάν να προσπαθήσει να βάλει ένα τέλος στην κουρδική διάθεση για αυτονομία.

Οι Κούρδοι, που έχουν μια ημιαυτόνομη περιοχή στο Ιράκ, έχουν ενθαρρυνθεί στη Συρία μετά την πτώση του Άσαντ.

Όταν οι συνομιλίες κατέρρευσαν πριν από μια δεκαετία, οι περισσότεροι μαχητές του PKK στην Τουρκία έφυγαν για να ενταχθούν στις τάξεις του YPG, μιας πολιτοφυλακής που αγωνίζεται για την αυτονομία των Κούρδων της Συρίας. Το YPG συνεργάστηκε με τις ΗΠΑ εναντίον του Ισλαμικού Κράτους και κατέληξε να ελέγχει περίπου το ένα τρίτο της χώρας. Η Τουρκία θέλει τώρα να διαλυθεί το YPG και οι μαχητές του PKK από τις τάξεις της να εγκαταλείψουν τη Συρία.

Εάν επιτευχθεί ειρήνη, θα είναι μια στιγμή ορόσημο για την Τουρκία. Ο Οτσαλάν ίδρυσε το PKK το 1978 και μέχρι τη δεκαετία του 1990 είχε εξελιχθεί σε μια αντάρτικη δύναμη περισσότερων από 10.000 μαχητών. Διατήρησε τον αυστηρό έλεγχο της ομάδας μέχρι τη σύλληψή του.

Ο κουρδικός λαός είναι «ενθουσιασμένος» με την εκκολαπτόμενη διαδικασία, αλλά παραμένει δύσπιστος σχετικά με το εάν η κυβέρνηση θα λάβει πραγματικά μέτρα για μια πραγματική συμφιλίωση, δήλωσε ο Ομέρ Οτσαλάν, ένας Κούρδος βουλευτής και ανιψιός του ιδρυτή του PKK.

«Υπάρχει από καιρό μια φοβία ότι η εκπαίδευση στην κουρδική γλώσσα και η αναγνώριση των διαφορών θα μπορούσαν να υπονομεύσουν το ενιαίο καθεστώς του κράτους», είπε τηλεφωνικά την περασμένη εβδομάδα. «Εάν υπάρξει μια ιστορική συμμαχία, μια πραγματική λύση, τότε η χώρα μας θα γίνει πρότυπο για την περιοχή».