«Η βρετανική κυβέρνηση και άλλες κυβερνήσεις παραβιάζουν το νόμο για την προστασία των προσφύγων με αποτέλεσμα να τίθενται σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές», δηλώνει η ηθοποιός και ακτιβίστρια, Βανέσα Ρεντγκρέιβ, λίγες ημέρες πριν έρθει στην Αθήνα για την πρώτη προβολή του ντοκιμαντέρ της για την προσφυγική κρίση (Παρασκευή 22 Σεπτεμβρίου, στις 8:00 μ.μ., στο Μέγαρο Μουσικής). 

Ωστόσο, όπως προσθέτει μιλώντας στο Αθηναϊκό Πρακτορείο «ευτυχώς υπάρχουν πάντα άνθρωποι που ανησυχούν και θέλουν βοηθήσουν» και κάνει ειδική μνεία στους Έλληνες, οι οποίοι «έκαναν και συνεχίζουν να κάνουν τεράστιες προσπάθειες για να βοηθήσουν τους πρόσφυγες».

Το ντοκιμαντέρ «Sea Sorrow» («Τα δεινά της θάλασσας»), που πρωτοπαρουσιάστηκε στις Κάννες τον περασμένο Μάιο, αποτελεί την πρώτη σκηνοθετική δουλειά της βραβευμένης με Όσκαρ Βρετανίδας ηθοποιού. Συνδυάζοντας το παρόν με το παρελθόν, η δημιουργός κάνει αναφορές στην ιστορία των προσφύγων στην Ευρώπη από τον 20ο αιώνα μέχρι σήμερα.

Όπως εξηγεί «δεν είναι μια διδακτική ταινία», αλλά μέσα από το ντοκιμαντέρ δίνει έμφαση σε σημαντικά ιστορικά γεγονότα, όπως ότι τη δεκαετία του 1930 η Βρετανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και η Αμερική, αρνήθηκαν να δώσουν βίζα σε εβραϊκές οικογένειες που προσπάθησαν να ξεφύγουν από τον Χίτλερ και το Ολοκαύτωμα, «παρά το γεγονός ότι ήξεραν ότι οι Εβραίοι θα στέλνονταν στα στρατόπεδα θανάτου. Οπότε οι χώρες αυτές ήταν υπεύθυνες για τους θανάτους εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων». Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη νίκη ενάντια στο φασισμό, συνεχίζει, «υπήρξε μια συμφωνία μεταξύ των χωρών να θεσπίσουν μια νομοθεσία που θα υποχρέωνε τις κυβερνήσεις να υιοθετήσουν το νόμο και να παρέχουν προστασία στους πρόσφυγες». Σήμερα όμως, παρατηρεί η Βανέσας Ρεντγκρέιβ ότι «πολλοί λίγοι πολιτικοί γνωρίζουν ή ενδιαφέρονται για τα τρομακτικά μαθήματα του Β’ Παγκοσμίου πολέμου».

Την ίδια ώρα η κατάσταση στην προστασία των προσφύγων «γίνεται χειρότερη και δεν καλυτερεύει», επισημαίνει και συμπληρώνει ότι «η βρετανική κυβέρνηση παραβιάζει το νόμο και αυτό έχει πολλές σημαντικές συνέπειες και κυρίως θέτει σε κίνδυνο τις ζωές τόσων πολλών προσφύγων και κυρίως παιδιών».

Τονίζει ότι υπάρχουν συγγενείς ασυνόδευτων παιδιών σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, και τα παιδιά αυτά έχουν το δικαίωμα στην προστασία και το άσυλο. «Ωστόσο, η Βρετανία για παράδειγμα θέτει εμπόδια στην προστασία τους», με αποτέλεσμα «τα παιδιά να αρχίζουν να ταξιδεύουν μόνα τους χωρίς καμία προστασία. Είναι τόσο επικίνδυνο το ταξίδι γι’ αυτά». Κάποια από τα παιδιά αυτά, καταγγέλλει, «αναγκάζονται να πουλάνε το κορμί τους. Διαβάζουμε κάθε μέρα για τέτοια περιστατικά».

Ωστόσο, σπεύδει να υπενθυμίσει ότι «ευτυχώς υπάρχουν πάντα άνθρωποι, στην Ελλάδα και οπουδήποτε αλλού, οι οποίοι ανησυχούν πραγματικά και θέλουν να βοηθήσουν με όποιο τρόπο μπορούν». Εκεί είναι η απάντηση, υπογραμμίζει: «Εάν όλοι βοηθούν με όποιο τρόπο μπορούν, τότε η προστασία μπορεί να δοθεί σε όλους τους πρόσφυγες».

Ως παράδειγμα αναφέρει τους Έλληνες, οι οποίοι, όπως τονίζει «έκαναν και κάνουν τεράστιες προσπάθειες, παρόλο που τα πράγματα στην Ελλάδα δεν είναι καλά από άποψη οικονομίας ή δουλειών ή κοινωνικών υπηρεσιών. Ωστόσο, οι άνθρωποι συνεχίζουν να κάνουν ό,τι μπορούν».

Στο ντοκιμαντέρ της η Βανέσα Ρεντγκρέιβ επιστρατεύει ακτιβιστές και καλλιτέχνες από τη Γαλλία, τη Βρετανία, την Ιταλία και την Ελλάδα, για να μιλήσουν για την προσφυγική κρίση. Ανάμεσά τους ο Ρέιφ Φάινς και η Έμα Τόμσον.

Ο Ρέιφ Φάινς, εξάλλου, διαβάζει και μια σκηνή από την «Τρικυμία», το σεξπιρικό έργο που «δάνεισε» στο ντοκιμαντέρ και τον τίτλο «Sea Sorrow». Οι στίχοι αυτοί «αποτυπώνουν επακριβώς την τραγωδία των προσφύγων που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο και την άγρια φτώχεια, αλλά πνίγονται στη θάλασσα», όπως εξηγεί η κ. Ρεντγκρέιβ.

«Sea Sorrow»

Το 2015, η φωτογραφία του Αϊλάν, του μικρού αγοριού από τη Συρία που ξεβράστηκε σε μια παραλία της Τουρκίας, προκάλεσε παγκόσμια κατακραυγή για την τραγική μοίρα εκατομμυρίων προσφύγων που εγκαταλείπουν χώρες που σπαράσσονται από τον πόλεμο αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον. Το γεγονός παρακίνησε τη Βανέσα Ρεντγκρέιβ, αφοσιωμένη ακτιβίστρια των ανθρώπινων δικαιωμάτων, να γράψει το σενάριο ενός ντοκιμαντέρ που καλύπτει την ιστορία των προσφύγων στην Ευρώπη από τον 20ό αιώνα.

Το Sea Sorrow αποτελεί το σκηνοθετικό ντεμπούτο της Βανέσα Ρεντγκρέιβ και είναι ένας πολύ προσωπικός και δυναμικός στοχασμός πάνω στη σημερινή παγκόσμια προσφυγική κρίση μέσα από τα μάτια παιδιών και τη φωνή ακτιβιστών και καλλιτεχνών από τη Γαλλία, τη Βρετανία, την Ιταλία και την Ελλάδα. Η αναγνωρισμένη Βρετανίδα ηθοποιός προκειμένου να αναδείξει τη σπουδαιότητα των ανθρώπινων δικαιωμάτων, συνδυάζει με μοναδικό τρόπο τον παρόν με το παρελθόν, το ντοκιμαντέρ με το δράμα.

Ο τίτλος, Sea Sorrow («Τα δεινά της θάλασσας»), παραπέμπει στην Τρικυμία του Σαίξπηρ. Οι στίχοι, που τους απαγγέλλει ο βραβευμένος με Όσκαρ ηθοποιός Ρέιφ Φάινς, «αποτυπώνουν επακριβώς την τραγωδία των προσφύγων που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο και την άγρια φτώχεια αλλά πνίγονται στη θάλασσα» λέει η Βανέσα Ρεντγκρέιβ.

Ένα στοιχείο που συμβάλλει στη δύναμη της ταινίας είναι ότι η ηθοποιός θυμάται το δικό της παρελθόν: πρώτα ως ένα από τα παιδιά που εκτοπίστηκαν από το Λονδίνο στο ξεκίνημα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στη συνέχεια ως εθελόντρια που βοηθούσε Ούγγρους πρόσφυγες, και κλείνοντας με μια επίσκεψη σε ένα δημοτικό σχολείο ενός καταυλισμού προσφύγων στον Λίβανο. Στο ένα πλάνο μετά το άλλο, η Ρεντγκρέιβ διαπλέκει το παρόν με το παρελθόν για να θέσει ερωτήματα σχετικά με την προστασία και την ασφάλεια στο πλαίσιο των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Τα έσοδα της προβολής θα διατεθούν στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα και το Safe Passage. Ειδικές τιμές εισιτηρίων: 6€, 12€, 20€.