Τις 18 έφτασαν οι εκτελέσεις στο σύνολο των ΗΠΑ για το 2022. Γεγονός που επιβεβαιώνει τη σταδιακή μείωση των θανατικών ποινών, αφού πρόκειται για τον χαμηλότερο αριθμό εκτελέσεων, που είδε η χώρα από το 1991, με εξαίρεση τα δύο χρόνια της πανδημίας (17 το 2020 και 11 το 2021). 

Συχνά, όμως, η εφαρμογή της βρίσκει σκοπέλους. Για παράδειγμα, την Τρίτη 4 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στο Μιζούρι, η πρώτη εκτέλεση που είχε προγραμματιστεί για το 2023.

Στην ετήσια έκθεσή του, το Κέντρο Πληροφόρησης για την Θανατική Ποινή (Death Penalty Information Center, DPIC) αναφέρει ότι πρόκειται για την όγδοη συνεχή χρονιά που εκτελούνται κάτω από 30 άνθρωποι σε σύγκριση πάντα το 1999, τη χρονιά «ρεκόρ» για τις θανατικές ποινές, όπου 98 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους με τον τρόπο αυτό. Το 2022 εκτελέσεις πραγματοποίησαν μόνο έξι από τις 27 πολιτείες όπου είναι νόμιμη η θανατική ποινή. Από αυτές, πέντε εκτελέσεις έγιναν στο Τέξας και την Οκλαχόμα, τρεις στην Αριζόνα, από δύο στο Μιζούρι και την Αλαμπάμα και μία στο Μισισιπή.

Επίσης μειωμένες φαίνεται να είναι και οι θανατικές καταδίκες.  Σύμφωνα με το DPIC η χρήση της θανατικής ποινής δεν έχει αυξηθεί, παρά τις νύξεις που έγιναν σχετικά με το ζήτημα της δημόσιας ασφάλειας κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας στις ενδιάμεσες εκλογές του περασμένου Νοέμβρη. Το 2022 οι αποφάσεις ενόρκων για επιβολή της θανατικής ποινής δεν ξεπέρασαν τις 20.

Πρόκειται για τον χαμηλότερο αριθμό που έχει καταγραφεί ποτέ, εξαιρουμένων των χρόνων της πανδημίας, ενώ το υψηλότερο «ρεκόρ» σημειώθηκε το 1998 με 295 καταδίκες.

Ωστόσο δεν είναι ώρα για εφησυχασμό προειδοποιεί το DPIC, αφού το 2022 θα μείνει στην ιστορία ως «η χρονιά των αποτυχημένων εκτελέσεων». Τι σημαίνει αυτό; Από τις 20 προγραμματισμένες εκτελέσεις, στις επτά ή αλλιώς σε πάνω από το ένα τρίτο, σημειώθηκαν περιστατικά που πιθανώς να ταλαιπώρησαν ακόμη παραπάνω τους κατάδικους. Αιτία η ανικανότητα των αρμοδίων για την εκτέλεση υπαλλήλων ή τα ανεπαρκή, κακώς εφαρμοζόμενα πρωτόκολλα.

Όπως δήλωσε στους New York Times, o διευθυντής του DPIC Robert Dunham:

«Όσο μειώνονται οι υποστηρικτές της θανατικής ποινής, τόσο περισσότερο παρατηρείται ακραία και ανεύθυνη συμπεριφορά εκ μέρους των Πολιτειών που συνεχίζουν την εφαρμογή της».

Το «μακελειό»

Εμβληματική φιγούρα αυτών των αποτυχημένων εκτελέσεων παραμένει αυτή του Joe Nathan James, 50 ετών, που καταδικάστηκε το 1999, στην Αλαμπάμα για τη δολοφονία μιας πρώην συντρόφου του. Στις 28 Ιουλίου, ο κρατούμενος υπέστη την αργότερη εκτέλεση από τότε που επανήλθε η θανατική ποινή στις ΗΠΑ το 1976. Το προσωπικό της φυλακής Atmore χρειάστηκε τρεις ώρες για την ενδοφλέβια χορήγηση του θανατηφόρου κοκτέιλ.

Για την ακρίβεια η εκτέλεση ξεκίνησε στις 6 μ.μ. και ολοκληρώθηκε στις 9.27 μ.μ. Όταν οι μάρτυρες και οι δημοσιογράφοι μπήκαν στο δωμάτιο παρακολούθησης στις 9 το βράδυ, ο καταδικασμένος σε θάνατο άνθρωπος ήταν αναίσθητος και δεν είχε εκφέρει τα τελευταία λόγια  που καλούνται να πουν όσοι πρόκειται να ξεψυχήσουν. Η αυτοψία που διενήργησε η ΜΚΟ Reprieve έδειξε διάτρητες φλέβες, αμυχές στα χέρια, πιθανότατα αποτέλεσμα των άτσαλων χειρισμών μη ειδικευμένου προσωπικού. Ένα «μακελειό», σύμφωνα με το περιοδικό The Atlantic.

Παρόμοια ταλαιπωρία υπέστησαν άλλοι δύο κατάδικοι στην ίδια φυλακή του Atmore , οι ζωές των οποίων. Στις 22 Σεπτεμβρίου, το προσωπικό δεν κατάφερε να εισάγει τον θανατηφόρο ορό στις φλέβες του Alan Miller, 57 ετών, πριν λήξει η άδεια για την εκτέλεσή του.

Στις 18 Νοεμβρίου, δεν κατέστη δυνατό να εκτελεστεί ο Kenneth Smith, βάρους 160 κιλών. Όπως δήλωσε, οι δήμιοι έψαχναν τις φλέβες του για περισσότερο από μία ώρα, με μεγάλη βελόνα κάτω από την κλείδα του. Μάλιστα, έφτασαν στο σημείο να τον κρεμάσουν όρθιο δεμένο σε φορείο. «Kenny, είναι για το καλό σου», είπε ο υπάλληλος. Ο κρατούμενος, τον οποίο ο δικηγόρος του περιγράφει ως «τον μόνο άνθρωπο που επέζησε από εκτέλεση» στις ΗΠΑ, έχει καταθέσει αγωγή κατά της Πολιτείας.

Η Αλαμπάμα δεσμεύτηκε να μην επιχειρήσει ποτέ ξανά την εκτέλεση της ποινή με θανατηφόρο ένεση. Σε αυτή την Πολιτεία του Αμερικανικού Νότου, όπου στηρίζεται η θανατική ποινή και έχει την υψηλότερη αναλογία καταδικασμένων σε θάνατο σε σχέση με τον πληθυσμό, η κυβερνήτης Kay Ivey διέταξε παύση των εκτελέσεων και επαναξιολόγηση του πρωτοκόλλου.

2.500 άνθρωποι σε αναμονή της εκτέλεσης

Στο Τενεσί, ο κυβερνήτης Bill Lee ανέστειλε την εκτέλεση του Oscar Smith μια ώρα πριν από την διεξαγωγή της εκτέλεσης στις 21 Απριλίου, όταν έμαθε ότι δεν είχαν πραγματοποιηθεί όλες οι προβλεπόμενες δοκιμές για μολυσματικές ουσίες κατά την προετοιμασία του θανατηφόρου κοκτέιλ. Για το λόγο αυτό αναβλήθηκαν  οι πέντε προγραμματισμένες εκτελέσεις για το 2022. Στις 28 Δεκεμβρίου, η διοικητική εξέταση, που διεξάχθηκε, κατέδειξε ότι για χρόνια η διοίκηση της φυλακής δεν ακολουθούσε το πρωτόκολλο και ότι το φαρμακείο δεν είχε ελέγξει την ποσότητα της μιδαζολάμης, του πρώτου εγχύματος που χορηγείται για την αναισθητοποίηση του μελλοθανάτου.

Σε όλες τις Πολιτείες όπου πραγματοποιήθηκαν εκτελέσεις το 2022, οι Κυβερνήτες ήταν Ρεπουμπλικάνοι. Κανένας Δημοκρατικός κυβερνήτης δεν προχώρησε σε εκτέλεση των θανατικών ποινών μετά την εκτέλεση του καταδικασμένου σε θάνατο William Morva στην Βιρτζίνια το 2017. Τέσσερα χρόνια αργότερα, όταν οι Δημοκρατικοί έλαβαν την εξουσία η συγκεκριμένη Πολιτεία τάχθηκε υπέρ της κατάργησης της θανατικής ποινής. Το αμέσως προηγούμενο έτος, το Κολοράντο με μία παρόμοια απόφαση μετέτρεψε τις ποινές των τριών τελευταίων καταδικασμένων σε θάνατο.

Έλλειψη που της νομοθετικής ρύθμισης που απαιτείται για την κατάργηση της θανατικής ποινής, όλο και περισσότεροι Δημοκρατικοί κυβερνήτες παίρνουν την ευθύνη της μη εκτέλεσης των θανατικών ποινών στις Πολιτείες τους. Στις 13 Δεκεμβρίου 2022, την παραμονή της αποχώρησής της από το αξίωμα, η Κυβερνήτης του Όρεγκον Kate Brown μετέτρεψε τις ποινές δεκαεπτά καταδικασμένων σε θάνατο σε ισόβια κάθειρξη και κατήργησε την πτέρυγα των θανατοποινιτών, κατά το παράδειγμα του Κυβερνήτη της Καλιφόρνια  Gavin Newsom το 2019.

Τον ίδιο σκοπό είχε και ο Κυβερνήτης της Νεβάδα Steve Sisolak μετά την ήττα του στις εκλογές της 8ης Νοεμβρίου 2022, πριν από την αποχώρησή του από το αξίωμα. Τον εμπόδισε η απόφαση ενός δικαστή μετά από εισηγήσεις ρεπουμπλικάνων εισαγγελέων με το πρόσχημα ότι οι οικογένειες των καταδικασθέντων δεν είχαν ειδοποιηθεί αρκετό καιρό πριν. Στη Νεβάδα δεν έχει γίνει καμία εκτέλεση από το 2006, ενώ υπάρχουν 57 θανατοποινίτες. Ο νέος Κυβερνήτης Joe Lombardo, ο οποίος τυγχάνει να είναι και πρώην σερίφης σκοπεύει να ξαναρχίσει τις εκτελέσεις προτού λήξει το «στοκ» των θανατηφόρων ενέσεων. 

Πλέον, 37 από τις 50 Πολιτείες είτε έχουν καταργήσει τη θανατική ποινή, είτε δεν έχουν πραγματοποιήσει εκτελέσεις για περισσότερα από δέκα χρόνια. Σε 24 Πολιτείες δεν υπάρχουν πλέον κρατούμενοι στην πτέρυγα των θανατοποινιτών. Ωστόσο, 2.414 θανατοποινίτες, συμπεριλαμβανομένων και 51 γυναικών εξακολουθούν να αναμένουν την μοίρα τους σε όλη τη χώρα.

Ο Τζο Μπάιντεν απογοητεύει αυτούς που τάσσονται υπέρ της κατάργησης

Όσοι τάσσονται υπέρ της κατάργησης της θανατικής ποινής στις ΗΠΑ έχουν απογοητευτεί από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Το 2021, χαιρέτησαν το μορατόριουμ  του υπουργού Δικαιοσύνης Μέρικ Γκάρλαντ για την αναστολή των εκτελέσεων σε ομοσπονδιακό επίπεδο με αφορμή την «εντολή» Τραμπ για 13 εκτελέσεις μέσα σε έξι μήνες, πριν από την αποχώρησή του από τον Λευκό Οίκο.

Υπήρχαν ελπίδες ότι ο Τζο Μπάιντεν θα αξιοποιούσε το δικαίωμα απονομής χάρητος για την μετατροπή των ποινών σε σαράντα τέσσερεις καταδικασμένους σε θάνατο στο Terre Haute της Ιντιάνα. Αυτό για να αποτραπεί η επανάληψη του παραδείγματος του Ρεπουμπλικάνου πρώην προέδρου από κάποιον διάδοχό του.

Ο Τζο Μπάιντεν, ο οποίος, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας το 2020, υποσχέθηκε να εργαστεί για την κατάργηση της θανατικής ποινή και μάλιστα με δεδομένο τον αριθμού των κρατουμένων που εκ των υστέρων κρίθηκαν αθώοι (190 από το 1973), δεν το έχει κάνει. Ενώ, επιπλέον, ο υπουργός Δικαιοσύνης συνέχισε να στηρίζει τις αποφάσεις του προκατόχου του σε υποθέσεις εφεσιδικίας θανατικών ποινών.