[…] Είναι φανερό ότι οι εξελίξεις στο μέτωπο της προφορικής ιστορίας τα τελευταία χρόνια ήταν καταιγιστικές. […] Οι λόγοι αυτής της ανάπτυξης δεν μπορούν να αποδοθούν στον ακτιβισμό κάποιων ανθρώπων, γιατί αυτοί προσπαθούσαν και τις προηγούμενες δεκαετίες, αλλά εδράζονται στην συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία. Η κοινωνία για να ξεπεράσει την  πολύπλευρη και πολυσχιδή κρίση που τη μαστίζει είναι υποχρεωμένη να φτιάξει ένα νέο αφήγημα για το παρελθόν της, ώστε να μπορέσει να οραματιστεί και να διεκδικήσει ένα καλύτερο μέλλον. […]

Ads

Στην Ελλάδα, τα χρόνια της κρίσης, παρουσιάζεται μια ανάπτυξη της προφορικής ιστορίας, όχι τόσο μέσα στα πανεπιστήμια, αλλά κυρίως με τη δημιουργία ομάδων εθελοντών οι οποίοι συλλέγουν προφορικές μαρτυρίες, μετά από μια ταχύρυθμη εκπαίδευση.

Το 2009, με στόχο την ίδρυση ενός Μουσείου Προφορικής Ιστορίας στα Χανιά, σε ένα πάντρεμα μεταξύ του ακαδημαϊκού χώρου (του ΑΠΘ) και της τοπικής αυτοδιοίκησης (της Νομαρχίας Χανίων) και στα πλαίσια ενός χρηματοδοτούμενου προγράμματος δημιουργήθηκε μια ομάδα από κατοίκους, εθελοντές.

Η ομάδα παρουσίασε τη δουλειά της το 2010, στο παλιό λιμάνι, στο μεγάλο Αρσενάλι και παράλληλα με την Ημερίδα που διοργανώθηκε οι επισκέπτες μπορούσαν να ακούσουν τις μαρτυρίες μέσα από φορητούς υπολογιστές που είχαν στηθεί. Το πρόγραμμα εξέδωσε και το πρώτο εγχειρίδιο προφορικής ιστορίας στην Ελλάδα. Την Άνοιξη του 2011 ιδρύθηκε η Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Κυψέλης (ΟΠΙΚ).

Ads

Η ιδέα ξεπήδησε μέσα από τις δραστηριότητες της Κίνησης Κατοίκων της 6ης Κοινότητας του Δήμου Αθηναίων, κατά γενική ομολογία της πιο ‘δύσκολης’ κοινότητας, αλλά πολύ σύντομα η ομάδα αυτονομήθηκε.

Ένα χρόνο μετά το 18ωρο σεμινάριο, με το οποίο επιμορφώθηκαν οι εθελοντές, τον Απρίλιο 2012, η ΟΠΙΚ παρουσίασε τη δουλειά της στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου της Αθήνας με μεγάλη επιτυχία. Δεν είχε καμιά χρηματοδότηση, αλλά το γεγονός αυτό καθόλου δεν εμπόδισε την κοινωνική δυναμική της. Το Νοέμβριο 2012 που οργάνωσε ένα δεύτερο σεμινάριο μεθοδολογίας προφορικής ιστορίας, το παρακολούθησαν πάνω από 50 άτομα, ενώ οι αιτήσεις ήταν υπερδιπλάσιες.

Την ίδια χρονιά, το 2012, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας οργάνωσε συνέδριο με τίτλο Γεφυρώνοντας τις γενιές: Διεπιστημονικότητα και αφηγήσεις ζωής στον 21ο αιώνα. Προφορική Ιστορία και άλλες Βιο-ιστορίες, Βόλος 25-27 Μαΐου 2012.

Συμμετείχαν και οι δύο Ομάδες: και των Χανίων και η ΟΠΙΚ. Μετά το τέλος του συνεδρίου ιδρύθηκε η Ένωση Προφορικής Ιστορίας. Η ύπαρξη της ΕΠΙ θεωρώ ότι αποτελεί την ειδοποιό διαφορά, σε σχέση με άλλες κινήσεις και προσπάθειες του παρελθόντος –και είχαν γίνει αρκετές- για την προώθηση της προφορικής ιστορίας στη Ελλάδα, είτε αυτή εκφραζόταν με πανεπιστημιακά μαθήματα, είτε με συνέδρια, είτε με σεμινάρια, είτε με τη δημιουργία ομάδων.

Όσον αφορά τη σχέση των ομάδων με την ΕΠΙ, αξίζει να σημειώσουμε ότι η συνέλευση, που αποτελείτο στη συντριπτική της πλειοψηφία από μέλη της ακαδημαϊκή κοινότητας, απάλειψε από το σχέδιο καταστατικού τα δύο άρθρα που αφορούσαν την ίδρυση τοπικών παραρτημάτων της Ένωσης, τα οποία στην ουσία θα έδιναν νομική υπόσταση στις υπάρχουσες αλλά και στις μελλοντικές ομάδες (όπως συμβαίνει για παράδειγμα στην Άγγλία). Ωστόσο, μέσα στο 2013 ιδρύθηκαν και άλλες ομάδες προφορικής ιστορίας.

Το Μάιο ξεκίνησε η ομάδα της Ικαρίας, με πρωτοβουλία ενός Ικαριώτη που μένει στην Κυψέλη και η γυναίκα του είναι μέλος της ΟΠΙΚ. Τη διοργάνωση του σεμιναρίου ανέλαβε η υπεύθυνη της Τοπική Αρχειακής Συλλογής Ικαρίας, η οποία υπάγεται στα Αρχεία Νομού Σάμου και αυτά με τη σειρά τους στην Κεντρική Υπηρεσία των ΓΑΚ –στην Αθήνα- οι οποίοι ενέκριναν την πρωτοβουλία.

Ο Δήμος Ικαρίας παραχώρησε την αίθουσα συνεδριάσεων για τη διεξαγωγή του σεμιναρίου και Ικαριώτες τα  απαραίτητα μηχανήματα. Οι συνεντεύξεις παραχωρούνται στην Ομάδα Προφορικής Ιστορίας και στην Τοπική Αρχειακή Συλλογή Ικαρίας.

Μια άλλη Ομάδα άρχισε τη λειτουργία της την ίδια περίπου εποχή στο Δήμο της Αθήνας με επίκεντρο τη Δημοτική βιβλιοθήκη. Ξεκίνησε στα πλαίσια ενός προγράμματος με τίτλο Δράσεις στις γειτονιές, αλλά ενώ το πρόγραμμα τελείωσε, η Ομάδα συνεχίζει.

Οι δύο βιβλιοθηκονόμοι και η διευθύντρια της Βιβλιοθήκης συνεργάζονται με την Ομάδα, ενώ ο ΟΠΑΝΔΑ (Οργανισμός Πολιτισμού Άθλησης και Νεολαίας Δήμου Αθηναίων), στον οποίο ανήκει διοικητικά η Βιβλιοθήκη αγόρασε έξι επαγγελματικά μαγνητόφωνα και μικρόφωνα για τη συλλογή των μαρτυριών, με τα οποία ήδη τα μέλη της ομάδας έχουν κάνει και κάνουν τις συνεντεύξεις τους.

Μια τρίτη ομάδα, δουλεύει στο Βόλο. Λειτουργεί στα πλαίσια ενός μεγάλου χρηματοδοτούμενου προγράμματος με στόχο την ίδρυση του Μουσείου της πόλης.

Συμμετέχει το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (αρχιτέκτονες, ιστορικοί και ανθρωπολόγοι), το Δημοτικό Κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης Βόλου (το γνωστό μας ΔΗΚΙ), ενώ ο Δήμος έχει παραχωρήσει ένα υπέροχο κτίριο για το Μουσείο. Από όσα ξέρω οργανώνει δράσεις εξαιρετικά πρωτοποριακές για τα ελληνικά δεδομένα, όπως οι ακουστικοί περίπατοι. Στην ομάδα που θα συγκεντρώσει τις συνεντεύξεις προφορικής ιστορίας εντάχθηκαν και εθελοντές, κάτοικοι Βόλου.

Τέλος, 6-8 Μαρτίου 2014 θα γίνει στην Αθήνα το 2ο Διεθνές Συνέδριο Προφορικής Ιστορίας, με τίτλο Η μνήμη αφηγείται την πόλη… Προφορικές μαρτυρίες για το παρελθόν και το παρόν του αστικού χώρου, και οργανώνεται από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΕΚΠΑ και την  Ένωση Προφορικής Ιστορίας (Ε.Π.Ι.).

Καταγράφοντας τις ομάδες και αναδεικνύοντας τη σχέση τους αφενός με τον ακαδημαϊκό χώρο και αφετέρου με τα κοινά, είτε αυτό λέγεται τοπική αυτοδιοίκηση είτε κίνηση κατοίκων, θα ήταν παράλειψη να μην περιγράψω –έστω εν τάχει- τους ανθρώπους που εμπλέκονται σε αυτό το εγχείρημα:

είναι ενήλικες, περισσότερες γυναίκες, με πανεπιστημιακή μόρφωση. Υπερτερούν οι καθηγήτριες με όραμα για μια ‘άλλη’ εκπαίδευση και αυξημένα τυπικά προσόντα (π.χ. μεταπτυχιακά, διδακτορικά), έπονται οι αρχιτέκτονες – πολεοδόμοι και ακολουθούν οι ελεύθεροι επαγγελματίες.

Είναι ακόμα υποψήφιοι διδάκτορες από τμήματα ιστορίας αλλά και αρχιτεκτονικής. Αρκετοί συνταξιούχοι αλλά και αρκετοί νέοι. Όλες οι δεκαετίες από 20 έως εξήντα αλλά οι περισσότεροι διανύουν τη δεκαετία των σαράντα.

Στα σεμινάρια, τη μεθοδολογία της προφορικής ιστορίας αναλαμβάνουν να διδάξουν άνθρωποι από τον ακαδημαϊκό χώρο ή τις παρυφές του, και είναι θεωρητικά δωρεάν. Λέω θεωρητικά, γιατί οι συμμετέχοντες ‘εις αντάλλαγμα’ των δωρεάν σεμιναρίων συμφωνούν να κάνουν ένα συγκεκριμένο αριθμό συνεντεύξεων: από πέντε (ομάδα των Χανίων) έως μία (ομάδα Αθήνας). Στα κάποια από τα σεμινάρια διδάσκουν επίσης και άνθρωποι του σινεμά, μερικοί με σπουδές σε πανεπιστήμια του εξωτερικού.

Οι εθελοντές μαθαίνουν να τηρούν τις διεθνείς προδιαγραφές, ώστε να μπορούν οι μαρτυρίες να ενταχθούν σε ένα μελλοντικό αρχείο, όταν και όποτε δημιουργηθεί στη Ελλάδα.

Η συμπαράσταση του Ρομπ Περκς, διευθυντή του μεγαλύτερου αρχείου προφορικής ιστορίας στον κόσμο, της Βρετανικής βιβλιοθήκης, σε αυτό το σημείο ήταν καθοριστική και αφάνταστα βοηθητική.

Οι εθελοντές μαζί με τα ηχητικά ή/και τα οπτικοακουστικά τεκμήρια καταθέτουν το Παραχωρητήριο το οποίο έχει υπογράψει ο αφηγητής, το ημερολόγιο το οποίο έχουν γράψει οι ίδιοι μετά το τέλος της συνέντευξης, την καρτέλα με τα στοιχεία της συνέντευξης, την περίληψη, καθώς και την απομαγνητοφώνηση όπου έχουν καταγραφεί και οι ενδείξεις χρόνου.

Όπως είναι φανερό από όλα τα παραπάνω οι άνθρωποι που συμμετέχουν στο εγχείρημα ομάδες προφορικής ιστορίας, κινούνται ανάμεσα στον ακαδημαϊκό χώρο και την τοπική κοινωνία, αυτό που με την ευρύτερη έννοια αποκαλείται δημόσιος χώρος. Θα προσπαθήσω να αποδείξω ότι και η δουλειά των ομάδων κινείται ανάμεσα στην ακαδημαϊκή και τη δημόσια ιστορία.

Δεν θα ξεκινήσω δίνοντας έναν ορισμό για το τι είναι Δημόσια ιστορία, γιατί θεωρώ ότι ένα τέτοιο εγχείρημα είναι το ίδιο δύσκολο με το να ορίσουμε τι είναι η Ιστορία. Θα αποδεχτώ ως ακαδημαϊκή ιστορία την ιστορία που εμπεριέχει έρευνα σε αρχεία –σε πρωτογενείς πηγές- και που το τελικό προϊόν της συνήθως ανατρέπει κυρίαρχες απόψεις που αναπαράγονται στη δημόσια ιστορία (την αποκαθήλωση μύθων).

Και παρόλο που η προφορική ιστορία, σε όλους τους ορισμούς που δίνονται για τη δημόσια ιστορία θεωρείται ως μέρος της -και αυτό ως ένα βαθμό είναι αλήθεια- οι ομάδες προφορικής ιστορίας για τις οποίες μιλώ δεν είναι, γιατί κατ’ αρχήν κάνουν και έρευνα (στοιχείο της ακαδημαϊκής ιστορίας) κυρίως πριν ξεκινήσουν τη συλλογή των μαρτυριών ώστε να συντάξουν έναν οδηγό συνέντευξης. Κατά δεύτερον οι προφορικές μαρτυρίες που συλλέγουν συνιστούν πρωτογενείς αρχειακές πηγές. Και τέλος, το ‘τελικό προϊόν’ της δουλειάς των ομάδων ανατρέπει ζωτικούς μύθους, οι οποίοι είναι κοινωνικά κυρίαρχοι και με τους οποίους τα ίδια τα μέλη των ομάδων είχαν κοινωνικοποιηθεί.

Τη άποψη αυτή θα προσπαθήσω να την αποδείξω με παραδείγματα, δηλαδή με αποσπάσματα συνεντεύξεων, παρμένα από τη δεκαετία του 1940, γιατί αυτό είναι ένα ιστορικό αντικείμενο, το οποίο γνωρίζω.

Το πρώτο απόσπασμα τεκμηριώνει την άποψη ότι οι προφορικές μαρτυρίες αποτελούν πρωτογενές αρχειακό υλικό. Παρόλο που η συνέντευξη πάρθηκε εκτός ομάδας, το 2005 (15 Δεκέμβρη 2005) από εμένα, θεωρώ ότι αποτελεί κτήμα της ομάδας μια και όλοι/ες την έχουν ακούσει και είχε επιλεγεί από την ΟΠΙΚ στην παρουσίαση της δουλειάς της.

Μιλάει ο σκηνοθέτης Μάνος Ζαχαρίας για την ίδρυση του Λόχου σπουδαστών της ΕΠΟΝ, του Λόρδου Βύρωνα:

[βίντεο] «αν θέλετε να σας πω με λίγα λόγια την ιστορία αυτή. Όταν άρχισαν τα Δεκεμβριανά, το φοιτητικό κίνημα ήθελε να σχηματίσει μία μονάδα μάχιμη, έναν Λόχο. Πήρε λοιπόν εντολή να γίνει αυτός ο Λόχος.

Εγώ ήμουνα τότε στην πολιτική ηγεσία και επρόκειτο να αναλάβω το Λόχο. Και καλούμε με μεγάφωνα και με τηλεβόες και με τα λοιπά, δύο μέρες πριν, συγκέντρωση στο σχολείο της Φωκίωνος Νέγρη.

Θα συγκεντρωθεί όλος ο φοιτητικός κόσμος εκεί για να ιδρυθεί και τα λοιπά και τα λοιπά. Και το διατυμπανίσαμε σε όλη την Αθήνα.

Μαζευτήκαμε λοιπόν σε αυτό το σχολειό, στην Κυψέλη, στη Φωκίωνος Νέγρη και μόλις μαζευτήκαμε και είχαμε μπει μέσα στην αίθουσα και μοιράσαμε κάτι, έ, κάτι παντελόνια, κάποια αμπέχωνα, κάποια σακκάκια και τα λοιπά, γιατί ήταν γυμνοί οι περισσότεροι, να στρατικοποιηθεί –ας πούμε ο Λόχος- αρχίζαν να μας βομβαρδίζουνε από το Λυκαβητό, γιατί ξέρανε, τους είχαμε ειδοποιήσει ότι θα μαζευτεί όλη η φοιτητική –ας πούμε- οργάνωση εκεί πέρα. Και αρχίζανε να μας βοβαρδίζουνε.

Εκεί σκοτωθήκανε επτά παιδιά και τραυματιστήκανε αρκετοί. Μέσα στο σχολείο ήταν ο Αξελός, ήτανε η Ζωρζ η Σαρή η οποία τραυματίστηκε πάρα πολύ σοβαρά, ήτανε οι Κοσκινάδες, η Καίτη η Κοσκινά σκοτώθηκε, ο Γιάννης ο Μπούμας…

Και μετά από αυτό, ενώ έβγαινε ο Λόχος στην αυλή για να συνταχθεί, άρχισε ο βομβαρδισμός και διαλυθήκαμε. Περάσανε δυο μέρες για να συνταχθεί ξανά ο Λόχος και αντί να τον αναλάβω εγώ τον ανέλαβε ο Γρηγόρης ο Φαράκος. Αλλά καμία ακόμα, κανένας Λόρδος Βύρωνας. Τον αναλαμβάνει ο Γρηγόρης ο Φαράκος, γιατί μετά από αυτό το σοκ, εγώ ανέλαβα τη διαφώτιση της οργάνωσης, της φοιτητικής.

Μετά από μία βδομάδα τραυματίζεται ο Γρηγόρης ο Φαράκος, στη Θεμιστοκλέους μου φαίνεται, τραυματίζεται ο Γρηγόρης στο πόδι και αναλαμβάνω πάλι εγώ το Λόχο. Μόλις ανέλαβα εγώ το Λόχο γίνεται μία συγκέντρωση στα Εξάρχεια και ονομάζεται ο Λόχος, Λόρδος Βύρωνας.

Εκεί ονομάστηκε Λόρδος Βύρωνας ο Λόχος, δηλαδή στις αρχές του Δεκέμβρη. Μετά μία εβδομάδα από τις αρχές των Δεκεμβριανών.

Γι αυτό ο Γρηγόρης ο Φαράκος είχε πει κάποτε σε μία δίκη ότι ήταν ο διοικητής του Λόρδου Βύρωνα, ο καπετάνιος του Λόρδου Βύρωνα. Είχε δίκαιο με την έννοια ότι ήταν καπετάνιος του φοιτητικού Λόχου, αλλά πριν αυτός ονομαστεί Λόρδος Βύρωνας. Μετά τραυματίστηκε και ανέλαβα εγώ και ονομάστηκε ο Λόχος Λόρδος Βύρωνας. Αυτή είναι η ιστορία».

Μέσα από τις συνεντεύξεις η αναπαράσταση της ιστορίας της καθημερινότητας παίρνει τις πραγματικές της διαστάσεις.

Η έλλειψη τροφίμων το φοβερό χειμώνα 41-42 δεν είχε για όλους την ίδια έκταση, οι πιο φτωχοί ήταν αυτοί που πλήγηκαν περισσότερο και κάποιες οικογένειες είχαν να δίνουν και στο παιδάκι της διπλανής πόρτας και υπήρχαν και κάποιοι που απλώς άκουσαν ότι υπήρχε κατοχή.

Η μαζική συμμετοχή όλων των ελλήνων και ιδίως των νέων στην αντίσταση, ένας από τους ζωτικούς μύθους της δημόσιας ιστορίας, που μόνο εν μέρει τον έχει αναδείξει –ως μύθο- η ακαδημαϊκή ιστορία, καταρρίπτεται μέσα από τις προφορικές μαρτυρίες που έχουν συγκεντρώσει οι ομάδες.

Μια τότε μαθήτρια Γυμνασίου στην ερώτηση [στο σχολείο είχε αντίσταση;] απαντά:

“Η ΕΠΟΝ ήταν που ανακατευόντουσαν οι πιο πολλοί. Αντίσταση δεν θυμάμαι. […] Αυτά δεν τα πολυθυμάμαι. Ήμουνα από τους τύπους που δεν έκανα όρεξη να ασχοληθώ με αυτά. Και ούτε και οι φιλενάδες μου”.

Και μια άλλη γυναίκα που δεν πήγαινε Γυμνάσιο στην ερώτηση [Για το ΕΑΜ είχατε ακούσει; Για την ΕΠΟΝ;] απαντά:  

“Λέγανε, είχα ακουστά και μάλιστα, έλεγε ο συχωρεμένος ο πατέρας μου στα αδέρφια μου, όχι σε μένα “Μην τυχόν και μάθω ότι πήγατε πουθενά, πουθενά σ’ αυτά όλα”, όπως και δεν πήγανε πουθενά. Ούτε μεν ούτε δεν, ούτε κανένα, κατάλαβες;”

Εξέχουσα θέση στη μνήμη των Αθηναίων κατέχει η Μάχη της Αθήνας, τον Δεκέμβρη 1944, περισσότερο από την Κατοχή. Η κα Νίνα, που μαθήτρια γυμνασίου δεν έκανε «όρεξη να ασχοληθεί με αυτά» απομυθοποιεί πλήρως τους μαχητές του ΕΛΑΣ(Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός, το ένοπλο τμήμα του ΕΑΜ – Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου).

Στην ερώτηση [αυτοί οι ελασίτες ήταν γείτονές σας;] “όχι παιδί μου. Όχι.” [από άλλες γειτονιές;] “Ε, βέβαια. Και ποιος εδώ στη γειτονιά μας θα ήταν ελασίτης! Δεν υπήρχαν τέτοια εδώ!. Ελασίτες! Ήταν από άλλες γειτονιές, τι μου λέτε τώρα.

Δεν υπήρχαν παιδιά της γειτονιάς να κάνουν αυτές τις δουλειές. Δεν κάνανε. Δεν ήταν ελασίτες. Μπορεί να τους άρεσε η ΕΠΟΝ, να ήτανε… να τους άρεσε η ιδέα, αλλά όχι να σηκωθούνε με τα όπλα να τρέχουνε.”

Μία άλλη κυρία, η Λίλιαν, στη συνέντευξή της απομυθοποιεί τη «σιδερόφρακτη» γερμανική στρατιά που κυνηγούσε τα νεράντζια:

[βίντεο] […] νίκησε ο Χίτλερ σε μάχες, όχι αναίμακτα για μας και κατέβηκε και μπήκε μέσα η στρατιά περνώντας από την οδό Πατησίων, συντεταγμένη με βήμα, χωρίς μουσική, χωρίς τίποτα και σε μια  δεδομένη στιγμή κάποιος γύρισε το κεφάλι του και είδε το σπίτι μας που είχε νεραντζιές, με κάτι νεράντζια που είχαν αρχίσει και κοκκινίζανε και στο τέλος της γραμμής σπάει η παρέλαση των Γερμανών και χυμάνε να κόψουνε, νομίζανε ότι είναι πορτοκάλια, τα νεράντζια τα οποία κατεβάσανε από τον τοίχο του κήπου  και  τα δαγκώνανε. Ποιος ξέρει τώρα… ή πεινασμένοι ήτανε ή φρούτα νομίζανε… “

Και βέβαια και οι γερμανοί ήταν πεινασμένοι και τους άρεσαν και τα φρούτα, που θα έλεγε και ένας ιστορικός.

Πάνω στο ίδιο περίπου θέμα, μάθαμε ότι στο Γηροκομείο της Άνδρου, βρίσκεται μια κυρία ηλικίας άνω των 80 ετών που είχε αγαπήσει τον Γερμανό διοικητή στην Κατοχή και βοήθησαν πολύ κόσμο να γλιτώσει. Οι Ανδριώτες φυγάδευσαν αυτόν τον άνθρωπο και τον απασχόλησαν στα βαπόρια τους. Αυτός, παντρεύτηκε την Όλγα, έκαναν οικογένεια.

Το θέμα των σχέσεων των γερμανών στρατιωτών με τις ελληνίδες ελάχιστα το έχει μελετήσει η ακαδημαϊκή ιστοριογραφία, και αποτελεί θέμα ταμπού για τη δημόσια ιστορία.

Συνοψίζοντας

Είναι φανερό ότι οι εξελίξεις στο μέτωπο της προφορικής ιστορίας τα τελευταία χρόνια ήταν καταιγιστικές. Αξίζει μόνο να θυμίσω ότι πριν το συνέδριο του 2012, το προηγούμενο είχε γίνει το 1999, δηλαδή πριν 13 χρόνια.

Οι λόγοι αυτής της ανάπτυξης δεν μπορούν να αποδοθούν στον ακτιβισμό κάποιων ανθρώπων, γιατί αυτοί προσπαθούσαν και τις προηγούμενες δεκαετίες, αλλά εδράζονται στην συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία. Η κοινωνία για να ξεπεράσει την  πολύπλευρη και πολυσχιδή κρίση που τη μαστίζει είναι υποχρεωμένη να φτιάξει ένα νέο αφήγημα για το παρελθόν της, ώστε να μπορέσει να οραματιστεί και να διεκδικήσει ένα καλύτερο μέλλον.

Σε αυτή τη διαδικασία η προφορική ιστορία που εμπεριέχει τις μαρτυρίες των πολλών, των καθημερινών ανθρώπων –και όχι μόνο- θα παίξει έναν πρωτεύοντα ρόλο. Δεν έχω τον απαιτούμενο χρόνο να επιχειρηματολογήσω πάνω σε αυτήν την άποψη. Απλώς μόνο καταθέτω το γεγονός ότι φέτος, το 2013, παίχτηκαν τρία θεατρικά έργα με μεγάλη επιτυχία που στηρίζονταν σε προφορικές μαρτυρίες. Δύο από αυτά αναφέρονταν άμεσα στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας:

ο Κοινός Λόγος, με μαρτυρίες που είχε συγκεντρώσει η Έλλη Παπαδημητρίου τη δεκαετία του 1960, στις οποίες έγινε προσπάθεια να τους δοθεί μια πιο επίκαιρη οπτική. Το δεύτερο είναι το -κατά τη γνώμη μου- εξαιρετικό Γιοι και κόρες, όπου μια ομάδα νέων ηθοποιών συγκέντρωσε μόνη της μαρτυρίες –από τη Μικρασιατική καταστροφή έως σήμερα- και τις έπαιξε, χωρίς σκηνικά και χωρίς κουστούμια σε κατάμεστες αίθουσες, αυξάνοντας τον αριθμό των παραστάσεων που είχε υπολογίσει να κάνει. Και το τρίτο και καλύτερο, είχε τίτλο That’ s life.-

*Άρθρο της ιστορικού Τασούλας Βερβενιώτη για το συνέδριο ΧΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΧΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ: Η ΔΗΜΟΣΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, δημοσιευμένο για την ενότητα θεμάτων της Έρευνας για την Κρίση.

Διαβάστε επισης στο tvxs: