Πρόσφατα, είδε το φως της δημοσιότητας, άλλη μία περίπτωση ιδρύματος  στην Αττική, όπου καταγγέλθηκαν σεξουαλικές κακοποιήσεις παιδιών. Την ίδια στιγμή, η χώρα μας σύμφωνα με τα όσα λέει στο tvxs.gr o ψυχίατρος και διευθυντής του Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού, Γιώργος Νικολαΐδης, έχει μια θλιβερή πρωτιά:

Ads

«Σε αντίθεση με όλες τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, δεν “τρέχει” την αποϊδρυματοποίηση που θα έβγαζε τα παιδιά από κακοποιητικούς χώρους, αντιθέτως μεθοδεύει ελέγχους των ιδρυμάτων, από μη αρμόδιους φορείς γεγονός που μας κάνει να ανησυχούμε, πως μπορεί να κριθούν κατάλληλα και με το νόμο πια, ιδρύματα  τα οποία είναι κακοποιητικά». Ο ο κ. Νικολαϊδης στη συνέντευξη που ακολουθεί περιγράφει την χαοτική κατάσταση που επικρατεί με τα ιδρύματα στη χώρα, αρκετά από τα οποία είναι αχαρτογράφητα και χωρίς χαρτιά λειτουργίας.

Σύμφωνα με τις διεθνείς στατιστικές της UNICEF από την στιγμή που θα τοποθετηθεί σε ένα ίδρυμα ένα παιδί έχει περίπου 85% πιθανότητες να κακοποιηθεί σωματικά και 30% να κακοποιηθεί σεξουαλικά μόνο και μόνο από τα άλλα παιδιά με τα οποία συνοικεί. Αν σε αυτό προστεθούν τα περιστατικά κακοποίησης παιδιών από φροντιστές και παράγοντες των ιδρυματικών δομών και η θυματοποίηση τους από το ίδιο το μοντέλο λειτουργίας των ιδρυμάτων προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα πως δεν υπάρχει καλό για τα παιδιά ίδρυμα.

Ο κ. Νικολαϊδης, υπογραμμίζει ότι, παρά τις δεσμεύσεις της, η κυβέρνηση, δεν έχει κανένα σχέδιο για το κλείσιμο των ιδρυμάτων, παρά το γεγονός ότι αυτά έχουν κλείσει στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης (συμπεριλαμβανομένης της Μεσογειακής, Ανατολικής και Βαλκανικής…).

Ads

«Ο μόνος τρόπος να αποφύγουν την θυματοποίηση τα παιδιά, είναι να βγουν από τα ιδρύματα. Έχουμε μείνει εμείς και η Αφρική. Αυτό αποτελεί μια ιστορική ανορθογραφία του συστήματος παιδικής προστασίας στην χώρα μας και ταυτοχρόνως ένδειξη μιας δυστυχώς αυξανόμενης υστέρησης της Ελλάδας σε σχέση με τα διεθνή στάνταρντ στην κοινωνική πολιτική – και ως τέτοιο αποτελεί μια πρόκληση για άμεση ανάληψη πολιτικών πρωτοβουλιών αποϊδρυματοποίησης του συστήματος παιδικής προστασίας στην Ελλάδα.

Θα ήταν χρήσιμο να υπενθυμίσουμε σε αυτό το σημείο ότι το καλοκαίρι του 2021 το Υπουργείο Εργασίας παρουσίασε Εθνική Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για την αποϊδρυματοποίηση,  που συγκρότησαν οι Ελληνικές Αρχές με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Έκτοτε, δε γνωρίζουμε σε ποιο στάδιο βρίσκεται ούτε η Στρατηγική ούτε το Σχέδιο Δράσης το οποίο μάλιστα περιλάμβανε συγκεκριμένες δράσεις, χρονοδιαγράμματα, συνεργασία με συναρμόδια Υπουργεία και προσδιορισμό των πηγών χρηματοδότησης της κάθε δράσης. Επιπλέον, εξ όσων γνωρίζουμε δεν έχει οριστεί ο μηχανισμός παρακολούθησης και η διυπουργική ομάδα που προβλεπόταν για την παρακολούθηση της υλοποίησης αυτού του εξαιρετικά φιλόδοξου και πολλά υποσχόμενου έργου ενώ η Στρατηγική δεν έχει τεθεί ακόμα υπόψη του Ελληνικού Κοινοβουλίου.

«Η κυβέρνηση τοποθέτησε μηχανισμό ελέγχου ο οποίος δεν θα βρει καμία κακοποίηση στα ιδρύματα»

Η ελληνική κυβέρνηση, σύμφωνα με όσα λέει ο κ. Νικολαϊδης, προκειμένου να μην προχωρήσει στην αποϊδρυματοποίηση, προέβλεψε υπεύθυνους προστασίας και ελέγχου, ώστε να πιστοποιηθεί η ασφάλεια και η καταλληλότητα του κάθε ιδρύματος.

«Στον νόμο της κας Μιχαηλίδου, καλώς προβλέπονται υπεύθυνοι προστασίας. Αλλά τι έχουμε να περιμένουμε, αν ο υπεύθυνος είναι ένας ακόμα εργαζόμενος του ιδρύματος; Πως θα πάνε τα παιδιά να τον εμπιστευτούν,  όταν είναι τόσο εσωτερική διαδικασία ενός φορέα; Αυτός θα μαζεύει καταγγελίες από συναδέλφους του; Δεν έχει εξωτερικότητα με τον θεσμό, για να διασφαλιστεί η λειτουργία χωρίς προσκόμματα. Πού θα μιλήσουν τα μικρά παιδιά των 6-7 ετών; Πού θα καταγγείλει ο έφηβος; Αυτό προϋποθέτει, έναν ανεξάρτητο μηχανισμό, έξω από το ίδρυμα» λέει ο κ. Νικολαϊδης και συμπληρώνει πως ούτε η Αρχή Διαφάνειας είναι αρμόδια για τέτοιους ελέγχους.

«Δεν μπορούν να γίνουν σωστοί έλεγχοι με τα εργαλεία της Αρχής Διαφάνειας γιατί οι ελεγκτές θα κοιτάξουν επιφανειακά πράγματα. Δεν υπάρχει η κατάλληλη εμπειρία για να κρίνει αν είναι κακοποιητικό κάτι. Δεν φαίνονται από τα προγράμματα βάρδιας της εβδομάδας οι κακοποιήσεις. Άρα θα βγουν λάδι κακοποιητικά ιδρύματα. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: Το γεγονός ότι υπάρχει πρόγραμμα για το πώς και πότε ταΐζουν τα νεογνά, είναι από μόνο του κακοποιητικό.

Το ίδρυμα στο οποίο  καταγγέλθηκε κακοποίηση τις προηγούμενες ημέρες, ενισχύθηκε με παιδιάτρους και ιατροδικαστές οι οποίοι πάλι δεν θα βρουν τίποτα. Γιατί η κακοποίηση δεν αφήνει πάντα ίχνη σωματικά στα παιδιά. Άρα, θα κριθούν κατάλληλα κακοποιητικά ιδρύματα, γιατί βάλαμε μηχανισμό, που ξέραμε από πριν ότι δεν θα βρει τίποτα. Και θα τα ονομάσουμε νόμιμα και ασφαλή».

Ποια άλλη δυνατότητα για άμεση δράση έχει η πολιτεία όμως, αφού κι αν ακόμα αποφασίσει να προχωρήσει στην αποϊδρυματοποίηση, αυτό αργεί;

«Υπάρχει ένα ερώτημα: γιατί παρακάμπτεται ο Εθνικός Μηχανισμός Πρόληψης, στα πλαίσια της ανεξάρτητης αρχής του Συνηγόρου του Πολίτη. Γιατί δεν ενεργοποιούν αυτόν, αλλά αναθέτουν στην Αρχή Διαφάνειας που η σύνθεση της ορίζεται από το υπουργικό συμβούλιο και δεν είναι ανεξάρτητη αρχή; Πρέπει να απαντήσει το υπουργείο. Θα δείτε στη σελίδα του συνηγόρου τις εκθέσεις που περιλαμβάνει και θα αντιληφθείτε ότι υπάρχει τεχνογνωσία».

Καμία κυβέρνηση δεν τα έβαλε με τα εκκλησιαστικά ή άλλα ιδρύματα

Γιατί όμως η κυβέρνηση έκανε αυτή την επιλογή;

«Υπάρχει ένα ολόκληρο δίκτυο αλληλο-διαπλεκόμενων ομάδων, που έχουν συμφέρον να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση» λέει ο Γ. Νικολαΐδης.  «Ποιά κυβέρνηση θα είχε το πολιτικό θάρρος να κλείσει εκκλησιαστικά ιδρύματα ή του μη κυβερνητικού χώρου; Ποια κυβέρνηση θα επένδυε στην ανάπτυξη ενός άλλου τρόπου, όπως η αναδοχή; Ούτε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ το έκανε. Το δήλωνε αλλά δεν το έκανε.

Και τον νόμο για την αναδοχή που πέρασε το ’18, καλείται το σύστημα να τοποθετηθεί για να πάνε τα παιδιά σε αναδοχή, αλλά εφόσον έχουν πάει πρώτα σε ιδρύματα. Οπουδήποτε στην Ευρώπη έγινε σχέδιο για αποϊδρυματοποίηση, εμπεριείχε μια καταληκτική ημερομηνία ανακοινωμένη από πριν, που έλεγε σε 3-5 χρόνια θα κλείσουν!  Και ταυτόχρονα δημιουργούνταν οι νέοι μηχανισμοί, ώστε να γίνει εφικτό. Τέτοιο πρόγραμμα ουδέποτε έγινε στη χώρα».

Καταγγελίες δεχόμαστε αλλά τα ιδρύματα δεν ανοίγουν την πόρτα στις ανεξάρτητες αρχές

Το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, μελετά τη θυματοποίηση των παιδιών και εφαρμόζει προγράμματα για την πρόληψή της στη χώρα μας, εδώ και πάνω από 45 χρόνια. Μεταξύ άλλων, το ΙΥΠ υλοποιεί παρεμβάσεις και σε ιδρύματα παιδικής προστασίας δημόσια και ιδιωτικά με μοναδικό πάντα στόχο τον ριζικό μετασχηματισμό των υπηρεσιών τους στην κατεύθυνση της οικογενειακής και κοινοτικής φροντίδας σύμφωνα και τις σύγχρονες, διεθνώς παραδεκτές αντιλήψεις για την παιδική προστασία.
Ο κ. Νικολαϊδης μου απαριθμεί περιστατικά κακοποίησης παιδιών σε ιδρύματα, τα οποία κατά καιρούς έγιναν γνωστά. Ωστόσο, ο έλεγχος εμποδίζεται καθώς τα ιδρύματα δεν ανοίγουν την πόρτα στις ανεξάρτητες αρχές.

«Δεν υπάρχει πάντα η δυνατότητα να μπεις και να ελέγξεις, γιατί θεσμικά ο έλεγχος είναι στις περιφέρειες και στο Κέντρο Εθνικής Αλληλεγγύης. Δεν ασκείται έλεγχος συστηματικός για λόγους έλλειψης προσωπικού.  Έναν ανεξάρτητο οργανισμό, πρέπει να τον αφήσει η διοίκηση να μπει μέσα κι όπως καταλαβαίνετε οι διοικήσεις δεν θέλουν να δημοσιοποιηθεί τίποτα.

Ξέρουμε ότι υπάρχουν περιστατικά κακοποίησης σωματικής σεξουαλικής κ.α. Είχαμε την υπόθεση Λαλαούνη, την υπόθεση Παυλόπουλου από εργαζόμενους που κακοποιούσαν παιδιά. Είχαμε την περίπτωση Παπακώστα, το Παπάφειο που κράτησαν κρυφά τα περιστατικά κακοποίησης του ενός παιδιού από άλλο. Αυτό τον καιρό, έχουμε καταγγελίες για το ΠΙΚΠΑ, έχουμε περιστατικά από τα Λεχαινά και σε άλλα ιδρύματα παιδιών με αναπηρία. Με αυτά τα δεδομένα, σκεφτείτε τι σημαίνει το να μπούμε σε λογική εξωραϊσμού των ιδρυμάτων, αντί στη λογική της αποϊδρυματοποίησης»

Δεν υπάρχει χαρτογράφηση των ιδρυμάτων, πολλά δεν έχουν καν άδεια λειτουργίας

Ρωτάω τον κ. Νικολαϊδη ποια είναι η χαρτογράφηση των ιδρυμάτων στην Ελλάδα και που ανήκει η πλειοψηφία των ιδρυμάτων.

«Δεν υπάρχει χαρτογράφηση. Η αναρχία, με την έννοια του ανεξέλεγκτου στην Ελλάδα είναι τέτοια που κανείς δεν ξέρει ούτε πόσα ιδρύματα ούτε πόσα παιδιά φιλοξενούνται. Έχουμε στοιχεία από έρευνα που κάναμε.  Άρχισε μια πιο εντατική  καταγραφή από την ώρα που η κ. Μιχαηλίδου  εφάρμοσε το νόμο Φωτίου ώστε να γραφτούν όλοι οι φορείς σε ένα ηλεκτρονικό σύστημα του υπουργείου. Παρά το ότι υπάρχει μια καταγραφή, ακόμα δεν είναι πλήρης.

Όσο για τη σύνθεση. Αυτή, με βάση τα στοιχεία από τις έρευνες, η αναλογία είναι πάνω κάτω  η εξής: Το 1/4 των παιδιών  είναι σε κρατικά ιδρύματα,  ένα 30% σε μεγάλου μεγέθους φορείς (Χαμόγελο του Παιδιού, Παιδικά Χωριά SOS κ.α.) και το υπόλοιπο 1/3 σε μια πλειάδα μικρών ή πολύ μικρών ιδρυμάτων, αρκετά από τα οποία είναι είναι εκκλησιαστικού χαρακτήρα. Πολλοί  από αυτούς τους χώρους, δεν έχουν καν χαρτιά λειτουργίας.

Υπάρχουν άλλες δύο κατηγορίες, τα παιδιά με αναπηρία που πάνε σε κάθε είδους δομές, που μπορεί να έχουν άλλο χαρακτήρα, άλλη νομική μορφή όπως πχ οι κλινικές. Και τα παιδιά μετανάστες -πρόσφυγες. Και υπάρχουν  επίσης και οι δομές αναμορφωτικού τύπου υπό την αιγίδα υπ. δικαιοσύνης. Εδώ και 30 χρόνια λειτουργούν σε κανέναν έλεγχο δομές αναμορφωτικού τύπου για παιδιά, από γερμανικές εταιρείες, ένα άλλο σκάνδαλο 30 χρόνων, στο οποίο επίσης όλες οι κυβερνήσεις κράτησαν χαμηλούς τόνους».